Tarihi Coğrafya

Yanıt Açıklaması: Büyük İslam alimlerinden Farabi’de, mekanın tanımı biraz daha belirginleşmektedir. Filozofa göre “kuşatan cismin iç yüzeyi ile kuşatılan cismin dış yüzeyine mekan” denir. Buna gore, evrenin ötesinde onu dıştan kuşatan bir şey bulunmadığına göre evrenin mekanı yoktur. Aristo’daki tabii mekan kavramına da atıfta bulunan Farabi, evrenin ötesinde doluluk veya boşluğun olmadığını vurgular. Ancak mekanın mahiyetini tamamlayan asıl kavram filozofa göre “kuşatıcı sınır”dır. Doğru cevap C’dir.

Yanıt Açıklaması: Modern coğrafyanın temel ilkelerine bağlı olarak yapılan tarihi coğrafya araştırma süreci, diğer disiplinlerde olduğu gibi belirli aşamalardan geçerek tamamlanabilir ki, bunlar; araştırma sorusunun belirlenmesi, literatür taraması, hipotezlerin belirlenmesi, veri toplama, araştırma yönteminin belirlenmesi, analiz, sentez ve değerlendirme ile yazımadır. Araştırma sırasında genel hatlarıyla verilen bu sıralama takip edilebileceği gibi, bunun katı bir kural olarak da algılanmaması gerekir. Çünkü bu sıralama araştırmacının tarzına, amaca, zamana, imkanlara ve çalışılan konunun özelliğine göre değişebilir. Ancak bir tarihi coğrafya araştırma sürecinde söz konusu aşamalar mutlaka gerçekleştirilmelidir.

Yanıt Açıklaması: Araştırma yaparken, dikkat edilmesi gereken üç temel ilke: nedensellik (illiyet)- karşılaştırma ( kıyaslama/ koordinasyon ) – dağılış ( teşmil)’ tır.

Yanıt Açıklaması: İlk dört seçenekte verilen yöntemler ve bunlara ek olarak kemik ve fosil analizleri kullanılan yöntemlerdir; direkt tarihsel gözlem yapma şansı veya yöntemi ise mümkün değildir.

Yanıt Açıklaması: Dendrokronoloji yöntemi

Yanıt Açıklaması: Mekan içinde yaşayanlar tarafından algılanan, tecrübe edilen ve değerlendirilen düzlemdir, ufuktur. Diğer bir ifade ile mekan insanın bütün faaliyetlerinin gerçekleştirildiği, tüm deneyimlerin yaşandığı yerdir. Doğru cevap D'dir.

Yanıt Açıklaması: Tarihi coğrafya araştırmalarında dikkate alınması gereken bazı noktalar vardır: Bunlardan ilki ve belki de en önemlisi, coğrafyanın herhangi diğer çalışmalarında olduğundan daha büyük bir dikkatle coğrafi gerçeklerin kurulmasıdır. Bunun için öncelikle tartışılan konuların ve problemlerin yerinin dönemindeki gerçek dağılışının belirlenmesi gereklidir. İkinci olarak, tarihi coğrafyacı iyi bir fiziki ve bio-coğrafyacı olmalıdır. Ayrıca, doğanın güçleri durumundaki büyük ölçekli coğrafi değişimleri irdelemelidir. Bunlar, jeolojik devirlerde gerçekleşen coğrafi devrimler: dağların aşınması, karaların deniz olması, derin okyanus diplerinin adalar ve dağ zincirlerinin yerine geçmesi gibi olaylardır.

Yanıt Açıklaması: Libby’nin geliştirmiş olduğu bu yöntemin çok küçük örneklere uygulanabilmesi ve daha kısa zaman birimlerinin ölçülmesi, tarihlemenin günümüzden 50.000 yıl öncesine kadar götürülebilmesi gibi nedenlerle o zamana kadar uygulanan geleneksel yöntemlere göre birçok üstünlüğü bulunmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Prehistorik ve erken tarihi dönemlerdeki arkeolojik kaynaklar çok geniş ve karmaşık bir konudur. Çünkü, o dönemlerden kalan izlerin sayısı ve niteliği çok farklı ve yetersiz olabilir. İnsanların yerleştikleri yerlerin yakın ve uzak bölgelerini avcılık, toplayıcılık, balıkçılık, tarım, hayvancılık ve pastoralizm (konar-göçerlik) için kullanmalarından ziyade, nasıl kullandıklarını belgeleyen kaynaklar ön plana geçebilir. Bunları ise kısaca şöyle sıralamak mümkündür: Hayvan ve insan kalıntıları, dini gömü alanları, ekonomik faaliyetler veya dini törenlere ait olan taşlar, toprak yığınları, araç ve gereçler, ekilmiş bitki kalıntıları, orijinal şekillerinde korunan ya da polen analizleri ile belirlenebilen yabani otlar vb. eski çağlardaki insan yerleşmeleri ve çevresinin genişliği, içindekiler ve genel durumu hem bireysel hem de toplumsal olarak ya arkeolojik kazılar aracılığıyla doğrudan ya da analizler, gruplandırmalar veya diğer bazı dolaylı metotlarla araştırılarak ortaya konulabilir.

Yanıt Açıklaması: Büyük İslam alimlerinden Farabi’de, mekanın tanımı biraz daha belirginleşmektedir. Filozofa göre “kuşatan cismin iç yüzeyi ile kuşatılan cismin dış yüzeyine mekan” denir. Buna gore, evrenin ötesinde onu dıştan kuşatan bir şey bulunmadığına göre evrenin mekanı yoktur.

Yanıt Açıklaması: “olayların seyrinden, maddenin ve eşyanın geçmişinden ve mevcut durumundan bahseden her yazı ve her hikaye”ye tarih adı verilmektedir.

Yanıt Açıklaması: Grafik hazırlanırken dikkat edilmesi gereken bazı hususlar şunlardır; grafikte varsa, eksenlerin neyi açıkladığı belirtilmelidir, Eksenler sıfırdan başlatılmalıdır, Eksenlere ölçü birimleri konmalıdır, Grafikte kullanılan işaretlerin, şekilleri, ne anlama geldiği açıklanmalıdır. Kullanılan renklerin seçimi ise özellikle dikkat edilmesi gereken hususlar arasında yer almamaktadır.

Yanıt Açıklaması: Peyzaj, fiziki ve beşeri faktörlerin beraber şekillendirdiği bir alandır. Kısaca “coğrafi görünüm” olarak da ifade edilen peyzaj kavramı, esasen mekan ile yakından ilgilidir.

Yanıt Açıklaması: Fizyon, parçalanma anlamına gelmektedir. Parçalanacak olan ise uranyum-238 elementidir. Fizyon izleri ilk defa, Silk ve Barnes (1959) tarafından yapılan bir deneyde; bir mika parçasında, geçirgen elektron mikroskobuyla gözlenmiştir. Doğru cevap E'dir.

Yanıt Açıklaması: Aslı Grekçe mouseion (Lat. museum) olan müze, Grek mitolojisindeki Mousa denilen dokuz ilham perisinin adından türetilmiştir ve sözlük anlamı “Musalar’ın yeri/tapınağı”dır. 1956 yılından beri Türkiye’nin de üyesi olduğu International Cauncil of Museums (ICOM) müzeyi; “insan ve yaşadığı çevrenin somut ve somut olmayan mirasını inceleme, eğitim ve zevk alma amacıyla toplayan, koruyan, araştıran, ileten ve sergileyen, toplumun ve gelişiminin hizmetinde, halka açık, kar düşüncesinden bağımsız, sürekliliği olan bir kurumdur” şeklinde tanımlamaktadır. Müzeler, genel anlamıyla sanat, bilim, kültür kurumlarıdır ve varlık nedenleri sahip oldukları koleksiyonlarıdır. Koleksiyonları konusunda uzman olan müzeler, bilginin toplanıp, sınıflandırıldığı yerler olarak kütüphane ve üniversiteler gibi toplumun sanatsal, bilimsel ve kültürel gelişiminde önemli rolü olan kurumlardır. Müzelerin amacı; insanlığın doğal, sanatsal, bilimsel ve kültürel değerlerini halka ve gelecek kuşaklara aktarmak üzere toplamak, bilimsel yöntemlerle değerlendirerek bilginin gelişmesi ve yaygınlaşmasını sağlamak, toplumun gelişimine katkıda bulunmaktır. Müze, arşiv ve kütüphaneler, ilk örneklerinden günümüze kadar, insan elinden çıkan ve her türden bilgi içeren belgeyi toplayan, koruyan, düzenleyen ve sunan kurumlardır. Bunların hepsi de, bulundurup muhafaza ettikleri belgeler ile esasen, bazısı evrensel olsa da, “toplumların hafızası/belleği” niteliğindeki merkezlerdir. İşlevsel ve yönetimleri açısından birbirinden farklı ve bağımsız görünseler de, birbirleriyle “geçmişin izlerini bugüne aktaran bellek kurumları” olarak sıkı ilişki halinde bulunan müze, arşiv ve kütüphaneler, yaşamın herhangi bir anında, bir amaç doğrultusunda üretilmiş her türden kültür ve sanat ürünlerini toplayan, düzenleyen ve gelecek kuşaklara aktarmada köprü işlevi üstlenen kurumlardır.

Yanıt Açıklaması: XV. yüzyılın başlarında Germiyanlı Ahmedî’nin yazdığı “İskendernâme”nin sonuna eklenen “Dâsitân-ı Tevârîh-i Mülûk-i Âl-i Osman” ise günümüze ulaşan ilk yazılı Osmanlı tarihi kaynağıdır.

Yanıt Açıklaması: İlk medeniyetler Mısır, Mezopotamya ve İndus bölgesi gibi çöller ve kurak alanlarda kurulmuştur, ancak bunda suyun büyük bir rolü olmuştur. “Su” kelimesinin kökeninden dolayı bu topluluklara Hidrolik medeniyetler denir.

Yanıt Açıklaması: Tarihi coğrafya geçmişte yaşayan insanların, doğal ortamla etkileşimi, yani çevreyle ilişkilerini inceler. Doğru yanıt D'dir.

Yanıt Açıklaması: “Zamandaki durum, mekandaki durum gibi değildir. Çünkü cisimlerin türleri, daha önce onları saran şeylerde zorunlu olarak mekanlara muhtaçtır” (Farabi, 2008: 3).

Yanıt Açıklaması: Lefebvre, “Mekanın Üretimi” adlı eseriyle, mekana dair kuramsal bir temel oluşturmaya çalışmıştır. Lefebvre bu eserinde, mekanın “toplumsal bir inşaa olduğu” gerçeğine vurguda bulunmuştur. “Mekan” ne salt bir soyutlama ve nesne, ne de sadece somut, fiziksel bir şeydir. Bütün boyutları ve biçimleriyle, hem kavram hem de gerçekliktir, yani, toplumsaldır. Bu yüzden, ilişkiler ve biçimler bütünü olup; cansız, sabit, durağan değil, canlı, değişken ve hareketlidir.