Tarihi Coğrafya

Yanıt Açıklaması: Mekan, içinde yaşayanlar tarafından algılanan ve değerlendirilen düzlem veya insanın bütün faaliyetlerinin gerçekleştirildiği, tüm deneyimlerinin yaşandığı yer olarak tanımlanır. İnsanın yerde, yerin derinliğinde ve uzaya doğru tüm çevresini üç boyutlu olarak kaplayan mekan, çevreden daha kapsamlı bir kavramdır.

Yanıt Açıklaması: Akarsuya yakın olma, kaynak sularının bolluğu, toprak özellikleri, dağlara göre konum, bakı, denize yakınlık, ya da önemli ticaret yollarına göre konum, yerleşme için uygun koşullar vb. hususların tespit edilmesi oldukça önemlidir. Bir şehir tarım, madencilik ya da üretim koşulları gibi çevresel özellikler olmaksızın görülemez. Başka bir ifade ile ekoloji dikkate alınmak mecburiyetindedir. Bu tanım yerleşmeye etki eden temel faktörler başlığı altında toplanabilir.

Yanıt Açıklaması: Akyol, aynı konuda takip eden sayfada şu ifadeleri kullanmaktadır: “Bugünkü coğrafya illiyet yani hadise ve vakıaların niçinini araştırmaktan ve ittisa yani izleri harita perdesi üzerine dökülebilen eşya ve hadiselerin mekan içindeki yani yeryüzündeki dağılış ve yayılışlarını tetkik etmekten ve nihayet terabut yani muhtelif hadise ve vakıalar arasında müşterek münasebetler bularak bunları bir kanuna bağlamaktan ibaret üç ana temele dayanarak pozitif ilimler arasında yer tutmaya çalışmaktadır”.

Yanıt Açıklaması: Anaksimander, İlk harita yapımcısı ve matematik coğrafyanın kurucusu olarak bilinmektedir.

Yanıt Açıklaması: “Coğrafya-yı Tarihi Mülk-i Rum” isimli kitap Celal Nuri [İleri] (1882-1938) tarafından 1918 yılında hazırlanmıştır. Doğru yanıt B'dir.

Yanıt Açıklaması: Yunan coğrafyacılarından sonra, bu sahada ileri giden ve birçok eser telif edenler, İslam coğrafyacıları olmuştur. VIII. yüzyılda, yani İslam coğrafyasının temellerinin atıldığı Abbasiler döneminden itibaren sürdürülen çalışmalarla, IX. yüzyılın ortalarında Irak’ta “tasviri coğrafya” okulu, X. yüzyılda da Orta Asya’da Belh’de ise Belhi tarafından kurulan “bölgesel coğrafya” okulu ortaya çıktı

Yanıt Açıklaması: İlkçağ tarihçisi E.Memiş (1990: 5) tarafından hazırlanan bir kitapta tarihi coğrafya, “coğrafi faktörlerin tarih ilmine etkilerini inceleyen bilim dalı” şeklinde tanımlanmaktadır ki, bu tanım aslında “XX. yüzyıl başlarında tarihsel olaylar üzerinde coğrafyanın etkisini araştıran” tarihi coğrafya akımına karşılık gelmektedir. Doğru cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: Emmanuel de Mar­tonne  tanımladığı coğrafyanın başlıca üç prensibi olduğunu ifade etmiştir ki bunlar: “ teş­mil/dağılış ”, “ koordinasyon/kıyaslama ” ve “ illiyet/ nedensellik ”tir. Adı geçen tanım ve prensipler az çok değişiklikler ve biraz farklı görüşlerle de olsa günümüzde hala geçerliğini korumaktadır.

Yanıt Açıklaması: Seçeneklerde belirtilen isimlerden Celal Nuri haricindeki diğer isimler de tarihi coğrafya alanında değerli çalışmalar yapmışlardır. Fakat bu çalışmalar 1918 yılı sonrasına rastlamaktadır.

Yanıt Açıklaması: Dünya’da tarihi coğrafya araştırmalarındaki durum dikkate alındığında, sosyal, ekonomik ve kültürel miras konularında keşiflerin artacağı öngörülmektedir. Doğru yanıt E'dir.

Yanıt Açıklaması: B, C, D ve E seçeneklerinde tarihi coğrafya hakkında doğru bilgi verilmiştir. A seçeneğinde yanlış bilgilendirme yapılmıştır doğrusu “tarihi coğrafya, bilimsel kazançlar elde etmek için iyi bir konuma sahiptir. Gerçekten de giderek daha fazla sayıda bilim adamı, kendilerini tarihi coğrafyacı olarak tanımlamaktadır. Fakat yine de, bilimsel toplantılarda gerçekleştirilen sunumlarda, mesleki örgüt üyeliklerinde ve bilimsel yayınlarda adeta yürüme başlangıcındaki bir çocuk olarak nitelenmektedir” şeklindedir. Doğru cevap A seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Herodothos (MÖ. 485-425), sadece tarih biliminde değil, coğrafya biliminde de ileri bir seviyede idi. Heredothos, o dönemde yerleşilen ve bilinen dünyanın bir tasvirini yaparak; dünyada yaşayan halkların adlarını sayıp, geleneklerini betimleyerek, coğrafî görüşlerden biri olan ‘bölgesel coğrafya’ fikrini ortaya attı. Doğru yanıt C seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: İngiliz coğrafyacı Darby, tarihi coğrafyanın tanımı ile ilgili görüşlerini şu dört başlık altında toplamış ve özellikle Fransız tarihi coğrafyacıları tarafından bu görüşleri kabul görmüştür. Bunlar: “Tarihin arkasındaki coğrafya”, “Geçmişin coğrafyası”, “Coğrafi değişim”, “Bugünün içindeki geçmiş”tir. Doğru cevap E'dir.

Yanıt Açıklaması: Türkiye’de coğrafya biliminin toplumsal yaşamda istenilen yerde olmamasının altında yatan pek çok neden vardır. Bunlardan en önemlisi ülkedeki uygulanış şekli ile metot, saha ve kullandığı araç gereç ve teknoloji açısından coğrafya biliminin toplumsal problemlerin çözümünde yetersiz kalmasıdır. Coğrafyanın güncel mesele ve toplumsal olaylardan uzaklaşması zamanla diğer bilim dallarının boşlukları doldurmasına neden olmuştur.

Yanıt Açıklaması: Batıda XV-XVI. yüzyıllarda büyük bir gelişme ve genişleme devresi yaşayan coğrafya, böylece modern coğrafyanın kurulduğu, sonra “Aydınlanma Çağı” adı verilen XVIII. yüzyıla iyi bir hazırlık yapmıştır. Aslında çok eski bir geçmişe sahip olan coğrafya, Avrupa’da “klasik dönem” adı verilen yaklaşık 1750-1900 yılları arasındaki 150 yıl içinde özellikle Kant, Humboldt, Ritter, Peschel ve Ratzel’in çalışmalarıyla bilimsel kimliğini kazanmıştır

Yanıt Açıklaması: “ Kronolojik tasnifte ” coğrafya, bir zaman çizgisi boyunca, “çağdaş zaman­lar, tarihi zamanlar ve tarih öncesi hatta daha evvelki zamanlar ile geleceğin araştırılması” olmak üzere kendi içerisinde dört bölüme ayrılmıştır. Bu bölümler, jeolojik zamanların başlangıcından Neolitik veya Holosen’e kadar olan dönemi araştıran “ paleocoğrafya ”; Holosen veya Neolitik dönemden günümüze kadar olan dönemi araştıran “ tarihi coğrafya ”; bugünü/günümüzü araştıran “ çağdaş/modern coğrafya ” ve son ola­rak geleceğin coğrafyası da diyebileceğimiz geleceği araştıran “ planlama coğrafyası ” olarak adlandırılmıştır

Yanıt Açıklaması: Possibilizm/ olasıcılık ise, çevresel özelliklerin insanlar üzerinde etkisi olduğunu fakat belirleyici olamayacağını ileri süren görüştür.

Yanıt Açıklaması: Coğrafya teriminin dilimize girmesi, Osmanlı döneminde bizzat Fatih eliyle gerçekleşmiştir. Onun İstanbul'u fethetmesinden sonra Bizans kütüphanelerinde bulunan birçok eseri çevirttiği bilinmektedir. Fatih, Trabzonlu G. Amirutzes (ö. 1475) ve oğlu Mehmed’den Batlamyus’un ‘Geographike Hyphegesis’ adlı eserini Arapça’ya çevirttirip (Tercüme-i Coğrafya-ı Batlamyus adyla), onun haritalarından da faydalanarak yeni bir dünya haritası çizmesini istemiştir.  Böylece bu eser ile Helenistik bilim mirasının etkileri de Osmanlı coğrafyasına kazandırılmıştır. Dolayısıyla Osmanlılar ilk defa doğrudan klasik İslam coğrafya eserleri dışına çıkarken, ayrıca bu sayede ‘coğrafya’ adı ilk defa Osmanlı bilim literatürüne girmiştir. Doğru yanıt D seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Bilindiği üzere coğrafyacılar bilimsel bir toplantı amacıyla ilk defa 1871 yılında Anvers’teki I. Coğrafya Kongresi’nde toplanmış ve zamanla örgütlenerek 1922 yılında IGU-Uluslararası Coğrafya Birliği’ni kurmuştur. IGU’nun yaptığı ilk kongre 1925’te Kahire’deki XI. Coğrafya Kongresi’dir.

Yanıt Açıklaması: Tarihi coğrafya alanında yazılan tezlerin çoğunluğunun coğrafya dışındaki bilim dallarına mensup kişiler tarafından, tarih, ilahiyat, arkeoloji, prehistorya gibi disiplinlerden disiplinlerinden yazıldığı görülmektedir. Doğru yanıt C'dir.