Tarihi Coğrafya

Yanıt Açıklaması: 1939 yılında İstan­bul Üniversitesi’nde Umumi Türk Tarihi kürsüsünü kurmuş olan kişi Zeki Velidi Togan'dır. Doğru yanıt E'dir.

Yanıt Açıklaması: Süleyman Asaf dışındakiler, tarihi coğrafya konusunda çalışmalar yapmıştır.

Yanıt Açıklaması: Tarihe ait bilgilere ulaşabilmek için arşiv ve kütüphanelerde çalışılması zorunludur. Köken itibariyle Yunan ve Latin alfabesine dayanan arşivin Osmanlı Türkçesi’ndeki karşılığı “Hazine-i Evrak”dır.

Yanıt Açıklaması: Aynı şekilde, 1954 yılında W. Isard tarafından resmen ortaya konan, yeni bir interdisipliner sosyal bilim dalı veya çalışma alanı olan “bölge bilim” de benzer şartlarda ortaya çıkmış görünmektedir.

Yanıt Açıklaması: Beşeri coğrafya, psikoloji ve tarihten ayrı bir bilimdir; kişilerle ilgilenmez ama toplumla, yapıtlarıyla ve kültürleriyle ilgilenir. Hayat tarzlarındaki yerelleştirme veya standart problem olarak tanımlanabilir. İki yaklaşım metodu vardır: Biri, kişisel kültürel özelliklerin bölgesel yayılım çalışmasıdır, diğeri de bölgelerdeki kültür komplekslerinin belirlenmesidir.

Yanıt Açıklaması: A.Özçağlar, “Coğrafyaya Giriş” isimli kitabında paleocoğrafyayı (2003: 19) şöyle tanımlamıştır: “İnsanın yeryüzüne ayak basmadan önceki jeolojik devirlerde doğal ortamda meydana gelen faaliyetleri ve değişimleri inceleyen bilim dalı. Doğru cevap D'dir.

Yanıt Açıklaması: Klasik çağlarda coğrafya genellikle coğrafi keşifler, harita yapımı ve arazi gözlemleri ile ilişkilendirilmiştir. Coğrafyada XV. yüzyıldaki coğrafi keşifler çağından itibaren 1800’lere kadar temel problem mutlak konumu ölçecek ve kaydedecek metrik bir sistemin geliştirilmesi, harita projeksiyonlarının evrimi ve bununla ilgili olarak haritaların oluşturulması ve yenilenmesi idi. 1800’lerden sonra ise günümüze doğru ise, yerlerin daha doğru konumlandırılmasına bağlı olarak coğrafi çalışmalar “yerlerin nasıl olduğu betimlemesi ve bunlar arasındaki benzerlik ve farklılıklar” üzerine yoğunlaşmaya başlamıştır.

Yanıt Açıklaması: Paleocoğrafya, günümüzdeki coğrafi ve jeolojik olguların geçmişe yönelik yorumlanmasına dayanır.

Yanıt Açıklaması: B. İplikçioğlu, tarihi coğrafyayı, sadece Eskiçağ’ı araştıran bir bilim gibi görmektedir. Doğru yanıt C’dir.

Yanıt Açıklaması: Yaygın bir şekilde tarih, “geçmişte yaşamış insan topluluklarının yapıp ettiklerini yer ve zaman göstererek belgelere dayalı bir biçimde anlatan bilim dalı” biçiminde tanımlanır. Yine olayların bir mekânda cereyan etmesi sebebiyle de coğrafya bilimi olmadan tarih yazmak mümkün değildir. Ancak tarih imparatorların sözlerinden yola çıkarak yazılmaz.

Yanıt Açıklaması: Coğrafyayı diğer bilimlerden ayıran ilkeleri bulunmaktadır. Bunlar kesinlikle nedensellik veya kıyaslama değildir. Coğrafyanın ayırıcı temel prensibi bunlar değil dağılıştır.

Yanıt Açıklaması: A, B, C ve D seçeneklerinde tarihi coğrafyanın temel araştırma türleri yanlış verilmiştir. Tarihi coğrafyanın temel araştırma türleri “geleneksel, modern, post-modern araştırma” şeklindedir. Doğru cevap E seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Coğrafyanın pek çok konuyu birden kapsaması öteki bilim dalları ve disiplinlerle büyük ölçüde örtüşmesini sağlar. Coğrafya eski çağlarda doğa bilimlerinin ve sosyal bilimlerin anası olmuşsa da, coğrafyanın içinde gelişen pek çok disiplin bugün farklı birer alan olmuştur. Jeodezi ve haritacılık bu bölünmenin klasik örnekleridir. Bütün bu değişimler sonucunda artık coğrafyanın tanımlayıcı işlevinden çok, uygulama olanaklarına ağırlık verilmektedir.

Yanıt Açıklaması: Osmanlıca (Arap harfli Türkçe) hazırlanmış tarihi coğrafya adını taşıyan ilk çalışma niteliğinde olan eserin adı "Coğrafya-yı Tarihi Mülk-i Rum"dur. Doğru yanıt C'dir.

Yanıt Açıklaması: Tarih biliminin isim babası olan Herodothos (MÖ. 485-425), sadece tarihte değil, coğrafya biliminde de ileri bir seviyede idi. Heredothos, o dönemde yerleşilen ve bilinen dünyanın bir tasvirini yaparak; dünyada yaşayan halkların adlarını sayıp, geleneklerini betimleyerek, coğrafî görüşlerden biri olan “bölgesel coğrafya” fikrini ortaya attı.

Yanıt Açıklaması: Coğrafya “nerede” sorusu ile başlamaktadır. Elbette bunun arkasından coğrafya için yine en az onun kadar önemli olan “neden orada” sorusu gelmektedir. Yani, coğrafya biliminde başlıca temel problem, iki soru ile temsil edilmektedir. Bunlardan ilki “nerede?”, ikincisi de “neden orada?” sorularıdır.

Yanıt Açıklaması: Tespit edebildiğimiz kadarıyla, Türkçe’de tarihi coğrafyadan ilk bahseden müellif, tarihçi ve coğrafyacı Yağlıkçızade Ahmed Rıfat’tır (ö. 1895). Ahmed Rıfat, 1881’de basılan 7 ciltlik “Lügat-ı Tarihiye ve Coğrafiye” isimli ansiklopedik sözlüğün üçüncü cildinde tarihi coğrafyayı tanımlamıştır.

Yanıt Açıklaması: Tarih coğrafyası, bu tasnif içinde yer almaz. Tarih coğrafyası, tıpkı modern coğrafya gibi, kendi içinde sınıflandırılabilir. Ancak, coğrafyanın bir alt dalı değildir.

Yanıt Açıklaması: Tarihi coğrafya, coğrafya biliminin köklü geçmişinde, bilinçsiz bir şekilde, dolaylı ve kırıntılar halinde olsa da, daha İlkçağ’ın Yunan coğrafyacıları zamanından beri bilinmekte ve yapılmaktadır. Coğrafya teriminin kullanılmaya başlaması ve bu alandaki önemli çalışmalar ilk olarak Antik Yunan’da karşımıza çıkmaktadır. Bu çalışmalar içerisinde tarihi coğrafya örnekleri de bulunmaktadır. Doğru cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: Ülkemizle ilgili, tarihi coğrafya adı kullanılarak hazırlanan ilk eser, birçok sahada olduğu gibi, bir yabancı tarafından neşredilmiştir. Zira, W.M. Ramsay’in “The Historical Geography of Asia Minor, (1890)” isimli kitabının basımı Kalfoğlu ve Celal Nuri’den öncedir. Şu halde ülkemiz için ilk olan W.M. Ramsay’in eseri, ne yazık ki ancak uzun yıllar sonra 1960’da Türkçe’ye çevrilebilmiştir. Doğru cevap C'dir.