Türkiye Cumhuriyeti İktisat Tarihi

Yanıt Açıklaması: Temettü Vergisi Hakkında Kanun-u Muvakkat ile ülkedeki tüm yerli ve yabancı şirketler gelir vergisine tabi tutulmuşlardı. Diğer bir anlatımla, yabancılar ve yabancı şirketler, Osmanlı serbest meslek sahipleriyle ve şirketleriyle aynı oranda vergi vereceklerdi.

Yanıt Açıklaması: Emisyon bir ülkede kâğıt para, tahvil, bono, hisse senedi gibi değerlerin ilk kez piyasaya sürülmesi faaliyetidir. Piyasadaki geçerli birimin miktarını, dolaşımını, alım-satım durumunu ifade eder. Türkiye savaş yıllarında seferberlik masraflarının büyük bir kısmını emisyonla karşılamıştır

Yanıt Açıklaması: Cumhurbaşkanı İsmet İnönü halkevlerinin işlevlerini daha geniş bir tabana yaymış, Cumhuriyet ideolojisini köylere ulaştırmak amacıyla halkodaları oluşturmuştur. Bu dönemde köy enstitüleri kurularak köy kökenli çocukların öğretmen olarak yetiştirilip, kırsal kesimde ilköğretim sorununu çözmek amaçlanmıştır. Doğu ve Batı edebiyat eserlerinin çevrilmesi de dönemin kültürel çalışmaları arasında yer almıştır. Doğru cevap D seçneğidir.

Yanıt Açıklaması: Ziya Gökalp’ın “Fert yok, Cemiyet var” özdeyişi milli iktisat düşüncesine işaret etmişti.

Yanıt Açıklaması: İstekler incelendiğinde tüccar ev esnafların daha çok ticaret yapabilmesi için Cuma gününün resmi tatil olması daha çok tüccarların isteğidir.

Yanıt Açıklaması: Balkan Savaşı, Osmanlı toplumu üzerinde büyük bir sarsıntı yarattı. Osmanlıcılık ideolojisi terk edilerek Türkçülük ideolojisi benimsendi. Kültür, eğitim ve ekonomi başta olmak üzere toplum ve devlet yaşamı bu ideoloji doğrultusunda yeniden örgütlendi. Toplumdaki iktisadi uyanış duygusu güçlendi. II. Meşrutiyet döneminde gerçekleştirilen boykotlar (Avusturya-Macaristan’a, Yunanistan’a, İtalya’ya, 1913-1914 Osmanlı Rumları’na ve Bulgaristan’a karşı) iktisadi uyanışı pekiştiren bir niteliğe sahip olmuştur.

Yanıt Açıklaması: İngiltere , 1936-38 antlaşmalarıyla, Türkiye’ye kendisinden yapılacak, sanayi makine araç-gereci ile silah ithalatında kullanılmak ve karşılığı Türk ihraç mallarıyla ödenmek üzere o zamanki resmi kura göre 118 milyon TL tutarında kredi açtı.

Yanıt Açıklaması: Ödünç Verme ve Kiralama Yasası (LendLease) ABD’nin Mihver devletlerine karşı 1941- 1945 yılları arasında Müttefik ülkelere savaş malzemesi sağlamak için geliştirdiği destek programıdır.

Yanıt Açıklaması: Osmanlı Devleti’nin milli sanayi politikası uyarınca sanayileşmesi konusu gündeme geldiğinde bu durumu kaynakların boşa kullanılması olarak gören Sakızlı Ohannes Paşa’dır.

Yanıt Açıklaması: İkinci Beş yıllık Sanayi Planı’yla madencilik, maden kömürü ocakları, elektrik santralları, ev yakacakları sanayi ve ticareti, toprak sanayi, gıda maddeleri sanayi ve ticareti, kimya sanayi, makine sanayi ve deniz ulaşımı şeklinde dokuz alanda yatırımlar yapılarak işletmeler kurulmasını hedeflenmiştir.

Yanıt Açıklaması: Dönemin önemli kanunlardan biri de, 2 Temmuz 1932 tarihli ve 2054 sayılı “Çay, Şeker ve Kahve İthalatının Bir Elden İdaresi Hakkında Kanun”dur. Buna göre, çay, şeker ve kahvenin ithalini tek elden idare etme yetkisi Hükümete bırakılmıştır.

Yanıt Açıklaması: İzmir İktisat Kongresinin amaçları: Milli ekonominin amaçlarını ve amaçlara ulaş­mak için izlenecek yöntemi belirlemek, Ekonomik bağımsızlığın yöntemini belirlemek, Milli ekonominin temellerini atmak, bağımsız, liberal ve milli ekonomiyi benimsemektir.

Yanıt Açıklaması: Devletin özel girişim üzerinde denetimini sağlamak üzere Ticaret Vekâleti’ ne bağlı olarak çalışacak “İaşe Müsteşarlığı” kurulmuştur. Müsteşarlığın kurulmasının nedeni metayı üreticiden düşük fiyatla almak ve aldığı bu ürünü tüketiciye aynı düşük fiyat oranıyla satmaktır.

Yanıt Açıklaması: Atatürk, 1937 yılında, başta Ankara’daki Gazi Çiftliği olmak üzere ülkenin çeşitli yerlerinde kurmuş olduğu özel çiftliklerini, teknik yayma çabalarında kullanılmak üzere hazineye bağışlamıştı. 1938 yılına gelindiğinde bu çiftlikleri devralmak üzere, bir iktisadi devlet girişimi olarak örgütlenen Devlet Ziraat İşletmeleri Kurumu kurulmuştu. Kurum’un başlıca görevi, tarımda çağdaş bilgi ve becerileri yaymak olarak tespit edilmişti.

Yanıt Açıklaması: 17 Şubat 1925’de 552 sayılı yasa ile aşar yürürlükten kaldırılmıştır. Yasanın, tamamen hayata geçmesi ise Şubat 1926’da mümkün olmuştur.

Yanıt Açıklaması: 1929-1939 yılları arasında gerçekleştirilen faaliyetler arasında; dağınık köylerin birleştirilmesi, bine yakın zirai kombinanın tesisi, Anadolu’nun on iki su bölgesine ayrılarak merkezi bir sulama sisteminin oluşturulması ve tarıma yönelik Devlet İktisadi Teşekkülleri’nin kurulmasının hızlandırılması gibi çabalar da yer almıştı. Bu kuruluşların belli başlı olanları ise; Zirai Kombinalar (1937), Ziraat Bankası, Tekel, Türkiye Şeker Fabrikaları A.Ş. (1935), Toprak Mahsülleri Ofisi (1938), Tarım Satış Kooperatifleri Birlikleri (1935) dir.

Yanıt Açıklaması: Balkan Savaşlarının sonunda ülkeye egemen olan Türkçülük fikri, iktisadi alanı doğrudan etkiledi ve milli iktisat politikasının uygulanmasının ideolojik ortamını oluşturdu.

Yanıt Açıklaması: İlgili kanun ile hükumet, ürünlere el koyabilme ve ihtiyacı olan kuruluşlara el koyduğu bu ürünleri üzerine kâr koymadan verebilme yetkisine sahiptir. Ayrıca bazı ürünlerin yurt dışına çıkışını yasaklayarak ihracata el koyabilmekte, ithal edilecek ürünlerin de belirlemesini yapabilme gibi serbest piyasanın hoşuna gitmeyecek yetkilere sahip olmuştur. Bu durum ürünlerin piyasadan çekilerek karaborsada işlem görmesine neden olmuştur. Doğru cevap C seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: iktisadi Buhran Vergisi 1929 dünya ekonomik krizinin etkilerini azaltmak, azalan vergileri arttırmak için 1931 yılında yürürlüğe konulmuştur. Ge- çici bir vergi olan İktisadi Buhran Vergisi, çalışanların maaşlarından kesilmiştir. Ka- zanç vergisi mükellefleri, ayda 30 TL ve altında maaş alanlar, ziraatta çalışan işçiler bu vergiden muaf tutulmuştur.

Yanıt Açıklaması: Dokumacılık, ipekçilik, ağaç işlemeciliği, çinicilik, bakır ve demircilik, bıçak, kılıç, kama, tabanca ve tüfek yapan silah imalatçılığı, terzilik, kunduracılık ve kuyumculuk gibi zanaatlar mevcuttu