Türkiye Cumhuriyeti İktisat Tarihi

Yanıt Açıklaması: İkinci Dünya Savaşı sonrası oluşan ekonomik düzen için iki temel bilgiden bahsetmek gerekir: Bunlardan ilki Bretton Woods’da oluşan ekonomik yapıdır, diğeri de dönemin ekonomik felsefesini sunan Keynesyen iktisat teorisidir.

Yanıt Açıklaması: 1994 krizinin etkileri henüz tam olarak ortadan kaybolmamışken 95 yılından sonra Türkiye ekonomisi yerli ve yabancı kaynaklı bir değişim sürecine girmiştir. 1995 yılında Türkiye, AB ile gümrük birliği anlaşması imzalamış ve dış ticarette yeni bir sayfa açmıştır. Gümrük birliğine girdikten sonra Türkiye,  AB’ye satacağı tarım ve sanayi ürünlerine koyduğu vergiyi kaldırmıştır. Gümrük birliği cari açığa zarar vermiştir.

Yanıt Açıklaması: Söz konusu kanun Milli Koruma Kanunu’dur.

Yanıt Açıklaması: 1980 sonrasında Türkiye’de yaşanan makroekonomik gelişmeler iki aşamaya ayrılabilir. 1980 ile 1990’ların ortasına kadar olan dönem ve sonrası. 1980-89 dönemi Türkiye’deki liberalleşme hareketlerinin emekleme dönemi, 90 sonrası ise ayağa kalkıp yürüyebildiği ve hatta koşabildiği dönem olarak kabul edilmektedir. 1980 ile başlayan yeni dönemde ilk olarak uluslararası ticaret faaliyetleri üzerinde strateji değişikliğine gidilmiştir. Doğru cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: 1990 yılında yaşanan Körfez Krizi ve 1991 yılında yaşanan erken seçimden dolayı daraltıcı para politikası uygulanamamıştır. Kamu açıkları yine artmış ve Körfez Savaşının getirdiği belirsizlikten dolayı bankalardan mevduat çıkışı hızlanmış bu durum bankacılık sektörünü krize sürüklemiştir.1993 yılında faiz oranları yükselmiş faiz oranı döviz kuru dengesi bozulmuş ve 1993 yılında iki büyük rating kuruluşu Türkiye’nin kredi notunu düşürmüştür. Bunun sonucu Türkiye’den büyük oranda sıcak para çıkışı olmuştur. Bu durum 5 Nisan kararlarına zemin hazırlamıştır.

Yanıt Açıklaması: Reformların yavaşlaması temel neden olmuştur.

Yanıt Açıklaması: Döviz kurlarındaki yüksek oynaklık ilk kıvılcımı yakan nedendir.

Yanıt Açıklaması: Türkiye’de 1990 yılında elektronik bankacılık sistemi, 1992 yılında ise EFT sistemi kurulmuştur.

Yanıt Açıklaması: 17 Ağustos’ta yaşanan depremin ardından kamu harcamaları artmış, ekonomi küçülmüş, ihracat oranı azalmış ve yüksek enflasyon devam etmiştir. Bunun üzerine IMF’ye bir niyet mektubu gönderilerek 3 yıllık stand by anlaşması yapılmıştır.1999 yılında ise 2000-2001 yıllarını kapsayan Enflasyonla Mücadele Programı çıkarılmış olup bu programın amacı ekonomide istikrar sağlamak, enflasyon beklentisini düşürmek ve ekonomik büyümenin yolunu açmaktır. Ancak program Kasım 2000 ve Şubat 2001 krizlerinden ötürü başarı sağlayamamıştır.

Yanıt Açıklaması: Varşova Paktı, Arnavutluk, Bulgaristan, Çekoslovakya, Doğu Almanya, Macaristan, Polonya, Romanya ve SSCB'nin katılımıyla, 1955 yılında kurulmuştur. Doğru cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: DPT, Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı ile Yüksek Planlama Kurulu’ndan oluşmaktadır. Yüksek Planlama Kurulu, Maliye ve Gümrük, Tarım, Orman ve Köy İşleri, Sanayi ve Ticaret, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanları gibi (harcama yetkisi ve yeteneği olan) icracı bakanlıkların kendi aralarında ve DPT ile ilişkilerinde koordinasyonu sağlamaktadır. Bu nedenle kurul, Bakanlar ve DPT müsteşarından oluşmaktadır. DPT müsteşarlığı ise Bakanlar Kurulunun tasdik ettiği esaslar ve hedefler doğrultusunda uzun vadeli kalkınma planı ve yıllık programları hazırlama görevi taşır.

Yanıt Açıklaması: 7 Eylül 1946 Devalüasyonu ve Dış Ticaret Göstergeleri bölümüne bakıldığında yatırım ürünlerine ayrılan payın diğerlerine göre daha fazla olduğu söylenebilir.

Yanıt Açıklaması: 2015’te Türkiye finansal sisteminin en güçlü ve sağlam parçası bankacılık sektörü¨ olarak durmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Tinbergen’e gelince, çalışmaları tam bu bakış açısı ile örtüşmektedir. Jan Tinbergen, matematik ve fizik bilgisini iktisat ile birleştiren ve böylece iktisata hedeflenebilir değerler ve bu değerlere ulaşmak için kullanılabilir araçlar hediye eden ilk iktisatçılardandır. İlk çalışmaları da enflasyon ve işsizlik arasındaki değişime (takasa) ve dolayısıyla iktisadi dalgalanmalara yöneliktir (the concise encylopedia of economics). Bu alandaki ilk uygulamaları da Hollanda, İngiltere ve ABD için iktisadi dalgalanmaları açıklamayı amaçlayan modellerdir. Bu nedenle Tinbergen’in bakış açısından planlama daha az enflasyon ve daha iyi bir istihdam düzeyini sağlayan yatırım ve tasarruf planlamasını içermektedir. Özetle DPT’nin fikir babası olarak çok uygundur.

Yanıt Açıklaması: 1980’den önce baskılayıcı finansal bir sisteme sahip olan Türkiye’de insanların üzerlerinde döviz bulundurmasının yasak olduğu dönemler bile yaşanmıştı. 1982 yılının sonuna gelindiğinde bu alanda bir adım atıldı ve ticari bankaların bünyelerinde döviz hesabı bulundurmalarına izin verildi. Döviz hesabını serbestleştirerek, dövizin ve yabancı sermayenin ülkeden kaçışını bir nebze olsun engellemek amaçlanmıştır. Nihayet Temmuz 1984’te döviz kuru sistemi bir takım kararlar zinciri ile ciddi anlamda liberalleştirilmiştir. TL cinsinden ödeme araçlarını ithalatı ve ihracatı önündeki engeller azaltılmıştır. Yasak olan döviz bulundurma hakkı serbestleştirilmiş ve Türkiye’de yaşayanların döviz bulundurmalarına ve döviz hesabı açmalarına izin verilmiştir. Dövizle işlem yapmayla ilgili bankacılık sektörüne de rahatlama getirilmiştir. Bankalar, Merkez Bankası tarafından belirlenen bandın içinde kalmak şartıyla kendi belirledikleri döviz kurundan işlem yapabileceklerdi. Doğru cevap B'dir.

Yanıt Açıklaması: Devlet Planlama Teşkilatı (kısaca DPT), iki meclis (Millet Meclisi ve Cumhuriyet Senatosu), Anayasa Mahkemesi, Yüksek Hâkimler Kurulu gibi siyasi otoritenin gücünü dengeleyici anayasal bir kurum olarak oluşturulmuştur.

Yanıt Açıklaması: Seçenekler incelendiğinde IMF-Dünya Bankası-Nato’ya Türkiye’nin üye olduğu bilinmektedir.

Yanıt Açıklaması: Bu dönemde ayrıca döviz piyasalarında da yüksek oynaklık söz konusu idi. Döviz piyasalarındaki bu oynaklık, Bretton Woods sisteminin kurulmasına ilk kıvılcımı yakan nedendir. Doğru cevap A dır.

Yanıt Açıklaması: Birinci Beş Yıllık Kalkınma Planı (1.BYKP), İnönü’nün başbakanlığı ile başlar. 1965’de hükümetin bütçesi reddedilince, kontenjan senatörü S.H.Ürgüplü’nün geçici hükümeti ile devam eder ve sonrasında S.Demirel hükümetiyle biter. Doğru cevap E dir.

Yanıt Açıklaması: Türkiye’nin cari işlemler açığının gayrisafi yurtiçi hasılaya oranı 2013 yılında tehlikeli sayılabilecek %8 düzeyine ulaşmıştır.