Türkiye Cumhuriyeti Siyasî Tarihi

Yanıt Açıklaması: CHP’den ayrılan Celal Bayar, Adnan Menderes, Refik Koraltan ve Mehmed Fuad Köprülü 7 Ocak 1946’da Demokrat Parti'yi kurdular.

Yanıt Açıklaması: Menderes hükümeti 18 Nisan 1960’ta muhalefetin ve basının yıkıcı ve gayrimeşru faaliyetlerini incelemek üzere yargılama yetkisiyle donanımlı, uygun bulmadığı yayın ve toplantıları yasaklama hakkına sahip ve kararları temyize götürülemeyecek Tahkikat Komisyonu'nu kurdu. 15 DP milletvekilinden oluşan Komisyon, kendisinden beklenildiği üzere CHP hakkında soruşturma açmakla kalmayıp TBMM ile ilgili bütün yayın faaliyetini yasaklayınca ipler iyice gerilmiştir. CHP’li milletvekillerinin konuşmaları basına yansımadığından DP yönetimi, bu konuşmaların elden ele dolaştırılmasına İhtilal Beyannameleri adını taktı.

Yanıt Açıklaması: Mustafa Kemal’in Aydın gezisinde CHP İl Başkanı olarak keşfettiği Menderes, ilk kez 1931 genel seçimlerinde TBMM’ye CHP Aydın milletvekili olarak girdi.

Yanıt Açıklaması: CHP. Cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: Başbakan Recep Peker, 35’ler olarak bilinen CHP’nin ılımlı kanadından da eleştiri yağmuruna tutulunca Başbakanlık görevinden istifa etmek durumunda kaldı. Peker’in yerini Dışişleri Bakanı Hasan Hüsnü Saka aldı ve 10 Eylül 1947’de yeni hükûmeti kurdu. Başbakan Saka, selefi Peker’e kıyasla muhalefetle daha ılımlı ilişkiler kurabildi. İki parti arasındaki gerginliğin azalmasında bazı antidemokratik yasaların değiştirilmesi, Köy Enstitülerinin öğretmen okullarına dönüştürülmesi girişimleri ile valilerin il başkanlığı uygulamasına son verilmesi gibi uygulamaları etkili oldu.

Yanıt Açıklaması: 1948’de CHP’nin yönetimine Şemsettin Günaltay’ın gelmesiyle beraber, tek parti yöneti­minde yumuşama göstergeleri başlamıştır.

Yanıt Açıklaması: Sykes-Picot Antlaşması; Fransız ve İngiliz diplomatlar tarafından imzalanan ve Rusya’nın da kabul ettiği Osmanlı Ortadoğu’sunun gizli paylaşım anlaşmasıdır. Rus sosyalist devrimi sonrasında Lenin tarafından kamuoyuna açıklanmıştır.

Yanıt Açıklaması: Osman Bölükbaşı liderliğindeki Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisi 1960 darbesinden önce kurulmuştu.

Yanıt Açıklaması: 27 Mayıs 1960 Askerî Darbesi’nden sonra 15 Ekim 1961’de yapılan genel seçimlerden sonra yeni meclis toplanmış, hükûmet oluşmuş ve yeni cumhurbaşkanı seçilmiştir. Bu süreçte askerler ile siviller arasında pazarlıklar söz konusu olmuştur. AP’de, başlangıçta Ali Fuat Başgil’in cumhurbaşkanlığı görüşü ağır basmasına rağmen, Başgil silah zoru ile adaylıktan çekilmek durumunda kalmıştır. Çetin pazarlık ve müzakereler sonunda Cemal Gürsel Cumhurbaşkanlığına seçilmiştir.

Yanıt Açıklaması: AP. Cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: Bu süreçte kurulan partilere bakıldığında toplumu dönüştürme amacını güden, sınıfsal bir ideolojik bakışa sahip olan tek parti 13 Şubat 1961’de kurulan Türkiye İşçi Partisi (TİP)’dir.

Yanıt Açıklaması: Menderes Döneminde, 1955’te başlayan ve giderek kronikleşen ekonomik sıkıntılar 1958’de dış ticaret açığı nedeniyle ödemeler dengesinin daha önce hiç olmadığı kadar bozulmasını beraberinde getirdi. Aynı yıl yapılan devalüasyon Türkiye’yi kısır bir ekonomik krize sürüklemiştir. Cumhuriyet tarihinin en büyük devalüasyonu ile dış ödemeler dengesi kısmen sağlansa da bu sefer de gelen zamlar hayat pahalılığını, işsizliği ve iflasları tetiklemiştir. Ekonomide önü alınamayan kötü gidiş eşliğinde siyasi tansiyon da DP ve CHP’nin birbirini suçlayan karşılıklı bildirileri eşliğinde yükselirken, Menderes 12 Ekim 1958’deki konuşmasında muhalefetin yarattığı kin ve husumet cephesi karşısında kurulması gerektiğini söylediği Vatan Cephesine katılanların isimleri her gece radyolardan okunmaya başlanmıştır. Buna karşı olarak İstanbul’daki bazı vatandaşların da Ajans Haberlerini Dinlemeyenler Derneğini kurmaları, siyasi kamplaşmanın önü alınamaz şekilde derinleştirmiştir.

Yanıt Açıklaması: 14 Mayıs 1950 tarihinde yapılan ülkenin ilk serbest genel seçimleri sonrasında 22 Mayıs 1950’de Adnan Menderes Başbakanlığı, 9 Haziran 1950’de de DP Genel Başkanlığını üstlenmiştir.

Yanıt Açıklaması: Tek Parti döneminde Türkiye’de mevcut bulunan zengin etnik, dini, siyasi, ekonomik ve sınıfsal çeşitliliğin olmadığı görülür. Tek parti yönetiminin ekonomik ve toplumsal dokusuna bakıldığında ise ağırlıklı olarak üç kesimden oluştuğu tespit edilebilir. Merkezinde asker ve sivil bürokrat kesimin yer aldığı bu yapıda, devlet eliyle oluşturulan sermaye ve ticaret kesimiyle (milli müteşebbisler) eşraf ağırlıktadır. Bu anlamda dönemin egemenlik ilişkileri açısından belirgin özelliği, yeni yönetici elitlerle toplumun geri kalan kesimleri arasında, ideolojik ve kültürel gerilimin yanında, gelir ve statü farkında somutlaşan bir kopuş veya uzaklaşma olgusunun belirginleşmesidir. Doğru cevap A’dır.

Yanıt Açıklaması: Ateşkes antlaşmasına rağmen Musul’un isgal edilmesi ve sonrasında İskenderun’da bulunan hattın Adana’nın kuzeyine çekilmesinin istenmesi İngilizlere karsı güveni zedelemiştir. Buna göre doğru cevap D seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Birinci Grubun kuruluşundan 14 ay sonra, Mustafa Kemal Paşa’nın şahsında gerçekleşen yetki toplulaşmasının meclis üstünlüğü ilkesine aykırı olduğu ileri süren muhalefet hareketi, 1922 Temmuz’unda “İkinci Müdafaa-i Hukuk Grubu” adıyla örgütlü bir yapı içine girdi.

Yanıt Açıklaması: Soruda yer alan bilgiler, 23 Ağustos-13 Eylül 1921 tarihleri arasında gerçekleşen  Sakarya Savaşı’nın siyasal sonuçlarıdır.

Yanıt Açıklaması: DP’deki bir grup partiden ayrılarak 19 Temmuz 1948’de fahri başkanlığını Mare­şal Fevzi Çakmak’ın ve Genel Başkanlığını Hikmet Bayur’un üstlendiği Millet Partisini (MP) kurdu. Cevap: Hikmet Bayur’dur.

Yanıt Açıklaması: Türkiye 1952 yılında NATO'ya üye olmuştur.

Yanıt Açıklaması: Demokrat Parti’lilerin siyasal haklarını tekrar elde etmesi, parti içinde belli bir kesimin siyaset sahnesinden silinmesi anlamına gelmektedir. Demirel’in kendisi bile böyle bir olumsuz sonuçla karşı karşıya kalabilecektir. Ayrıca Demirel, anayasayı değiştirecek vekil sayısına sahip olmadığını halka anlatarak daha fazla oy alması da mümkün olacaktı. 1969 seçimlerine giden süreçte, bu durum bir siyasal malzeme olarak kullanılmış ve karşılığı da belli bir oranda alınmıştır. Bu sebeplerle Adalet Partisi’nin hükûmet kanadı af sorununun hemen çözülmesini istememiştir. Adalet Partisi bu süreçte Cumhuriyet Halk Partisi’nin önergeye destek olmayacağını düşünerek hareket etmiştir. Fakat beklenenin tersi olmuş, Cumhuriyet Halk Partisi önergeye destek vermiş ve anayasa değişikliği meclisten geçmiştir. Cumhuriyet Senatosunun anayasa değişikliğini onaylaması gereken bir aylık süre içinde meclis tatile girmiş ve konu soğumaya bırakılarak en uygun çözüm yolu bulunmuştur. Bu arada genel seçimler yapılmış ve eski Demokrat Parti’liler seçimlere katılamamıştır.