Türkiye Cumhuriyeti Siyasî Tarihi

Yanıt Açıklaması: 12 Mart darbecileri ilk tasfiyeyi ordu içinde yapmıştır. 14’ler olayına benzer şekilde, 24 saat içinde, 5 General, 1 Amiral ve 35 Albay emekli edilmiş, birtakım genç subayların da yerleri değiştirilmiş ve dağıtılmışlardır. 19 Mart’ta tarafsız bir başbakan beklenmesine rağmen, CHP’li Nihat Erim, hükûmeti kurmakla görevlendirilmiştir.

Yanıt Açıklaması: MDP, HP ve ANAP 6 Kasım 1983 tarihinde yapılan genel seçimlerde yarıştılar. ANAP seçimlerden birinci parti olarak çıktı ve oyların %45.1’ini alarak 211 milletvekili çıkarmayı başardı. Doğru cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: Koalisyon hükümeti anayasal demokratik parlamenter sistemlerde, yapılan genel seçimler neticesinde tek bir partinin iktidarı elde edecek vekil sayısını elde edemediği takdirde (meclis üye sayısının yarısından bir fazlası), meclisten güvenoyu alabilecek sayıyı elde edebilmek için birçok parti tarafından kurulan hükümettir. Doğru cevap B seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Toplumdaki ve ordudaki bu hareketliliğin yanı sıra siyasi partilerin içi de rahat değildir. Özellikle iki büyük partide büyük karışıklıklar ve kopmalar gözlenmektedir. CHP içindeki ortanın solu akımı ve karşıt grup arasındaki çekişme, bölünmelere neden olmuştur. Turhan Feyzioğlu ve arkadaşları CHP’den ayrılarak Güven Partisini kurmuştur. AP içinde de eski Demokratlar ile Demirel arasındaki gerginlik had safhaya ulaşmış ve sonunda eski Demokratlar, Ferruh Bozbeyli liderliğinde Demokratik Partiyi kurarak (18.12.1970) AP’den ayrılmışlardı. TİP’te ise Mehmet Ali Aybar, Sadun Aren ile Behice Boran grubu çekişmektedir.

Yanıt Açıklaması: 1989’da göreve gelen 8. Cumhurbaşkanı Turgut Özal, 17 Nisan 1993 günü ani bir şekilde görev başında iken ölmüştür. Bu ani ölüm, Türkiye’de ve dünyada kısa süreli bir şok yaşatsa da Meclis hemen cumhurbaşkanlığı seçimi için karar almıştır. Yapılan seçimde en güçlü aday olarak Başbakan ve DYP Genel Başkanı Süleyman Demirel ortaya çıkmıştır. Yaşanan süreç sonunda Mecliste cumhurbaşkanlığı seçimi yapılmış ve adaylardan, Başbakan Süleyman Demirel 16 Mayıs 1993 günü, seçimin üçüncü turunda 244 oyla Türkiye’nin 9. Cumhurbaşkanı olarak seçilmiştir. Doğru cevap E'dir.

Yanıt Açıklaması: Özal’ın ikinci başbakanlığı döneminde AİHM’ye bireysel başvurunun önü açılmıştı, 8 Ocak 1990 tarihinde ise AİHM’nin zorunlu yargı yetkisi kabul edilmiştir. Buna göre doğru cevap E'dir.

Yanıt Açıklaması: 24 Ocak Kararları, 24 Ocak 1980 tarihinde alınan bir dizi ekonomik kararı ifade eder. Mimarı Turgut O¨zal olan 24 Ocak Kararları, aslında ekonomik temelli kararlar olmakla birlikte sonuçları itibarıyla siyasal ve sosyal alanı da etkileyen son derece önemli bir dönüm noktasını işaret eder. C¸ünkü bu kararlarla kapalı bir ekonomi modelinden çıkılmış, dışa açık bir modele geçilmiş, serbest piyasa ekonomisinin bütün kurum ve kurallarıyla yerleştirilmesine karar verilmiştir. Dışa açık ve liberal bir ekonomi, nihai sonuçları itibarıyla, son tahlilde, siyasetin ve toplumun da uzun vadede serbetleşmesi ve dışa açılması sonucunu doğurmuştur. Dönemin azınlık hükümeti şartları altında tam olarak uygulanamayan 24 Ocak Kararları, O¨zal’ın başbakan yardımcılığı ve daha sonrasında da başbakanlığı döneminde uygulanmıştır.

Yanıt Açıklaması: 28 Şubat muhtırası 1997 yılında yaşanan bir gelişmedir.

Yanıt Açıklaması: Anayasa’nın ilgili maddeleri değiştirilmek suretiyle başörtüsünü üniversitelerde serbest bırakan yasa, Şubat 2008 tarihinde kabul edildi. Dolayısıyla birinci AK Parti hükümetinin AB ile uyum yasaları bağlamında değerlendirilemez.

Yanıt Açıklaması: Ecevit, 17 Ocak 1978 tarihinde kurmuş olduğu "Üçüncü Ecevit Hükümeti"ni kurabilmek için AP’den istifa eden 11 bağımsızdan 10’una bakanlık vermişti. O¨te yandan CGP’ye 2, DP’ye de 1 bakanlık vermişti. Bu hükümet ve hükümetin kuruluş şekli sadece kamuoyu tarafından değil, CHP içinden de eleştiri almıştır. Ecevit, "başbakan olma pahasına koltuk satmakla" suçlanmış ve AP’den koparılan 11 milletvekili ile yapılan bakanlık pazarlıkları Güneş Motel'de yapıldığı için bu hükümetle birlikte Türk siyasal literatürüne "Güneş Motel" diye bir deyim girmiştir.

Yanıt Açıklaması: 1995 yılında siyasal ve ekonomik anlamda da bazı önemli gelişmeler yaşanmıştır. Özellikle Türkiye’nin Avrupa Birliği (AB) ile ilişkilerinde 6 Mart 1995 yılında, Gümrük Birliği Anlaşması’nın imzalanması hem siyasal hem de ekonomik alanda önemli sonuçları olan bir gelişmedir. 1 Ocak 1996’dan itibaren yürürlüğe giren bu anlaşma, hükûmet tarafından AB’ye tam üyelik adına önemli bir gelişme olarak kamuoyuna sunulmuştur.

Yanıt Açıklaması: Erbakan birkaç görüşmeden sonra DYP lideri Tansu Çiller ile anlaşarak 28 Haziran 1996 günü Türkiye’nin 54. hükûmeti olan ve Refah-Yol diye anılan koalisyon hükûmetini kurmuştur.

Yanıt Açıklaması: 1989’da göreve gelen 8. Cumhurbaşkanı Turgut Özal, 17 Nisan 1993 günü ani bir şekilde görev başında iken ölmüştür. Doğru cevap A seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Bazılarına göre, bu dönemde Cumhurbaşkanı Sunay da artık İnönü’den hoşlanmamaktadır ve ondan kurtulmak istemektedir. Ecevit, bu amaç için uygun bir fırsattır. Bazılarına göre ise İnönü bu dönemde “vazgeçilmeyen ama istenmeyen adam” konumundadır. Sunay ise bu dönemde cumhurbaşkanlığının en güçlü dönemini yaşamaktadır. Ordu içi güç dengeleri açısından bir “çelişkiler manzumesi” niteliği taşıyan 12 Mart sürecinde Gürler-Tağmaç ittifakından sonra Sunay dizginleri ele geçirmiş ve dönemin en önemli ve güçlü odağı hâline gelmiştir.

Yanıt Açıklaması: Doğru yanıt D seçeneğidir. Çünkü Ancak bütün siyasi partiler 1991 seçimlerinden sonraki süreçte ilk başlarda, otoriter çözüm önerileri öne süren bir yapıda olmadıklarını göstermeye çalışmışlardır. Siyasal hayatı daha fazla demokratikleştirmek ön kabulü, hemen hemen tüm partilerde ortak anlayış olarak temellenirken siyasi parti liderleri ülkenin tüm sorunlarına karşı, uyumlu ve uzlaşmacı politikalar yürütmek istedikleri izlenimini vermişlerdir. Diğer seçeneklerde sayılan nedenler ise Türkiye’de gelişmesine katkı sağlarken koalisyon hükûmetlerinin çok parçalı ve istikrarsız yapıları, bu gelişmeleri mümkün kılabilecek yasal ve siyasal gelişmelerin önünü tıkamıştır. Özellikle hemen hemen bu dönem itibarıyla her üç-dört yılda gerçekleşen ekonomik krizler, toplumsal kutuplaşmaları körükleyebilecek suikastlar, ayaklanma mahiyetine dönüşen kitlesel hareketler ile bir türlü son verilemeyen ayrılıkçı terör, demokrasinin yerleşmesi adına önemli handikaplar olarak dönemin belirleyici unsurları olmuştur. Bir de bu süreçte rejim tehlikesi gibi saikler üzerinden Türk Silahlı Kuvvetleri (TSK)nin siyasal partiler ile koalisyon hükûmetleri üzerindeki etkisi de demokratik sürecin ülkede tamamlanabilmesi adına önemli engellerden biri olarak ortaya çıkmıştır.

Yanıt Açıklaması: Seçimlerden sonra ortaya çıkan siyasi tablonu iki önemli sorunu beraberinde getirmişti. Birinci olarak, uzun bir aradan sonra yeniden bir koalisyon hükûmetinin kurulması zorunluluğuydu. İkinci sorun ise daha yeni TBMM’nin ilk oturumu olan yemin töreninde HEP kökenli milletvekillerinin, Türkçenin yanı sıra Kürtçe yemin etme isteğiyle somut olarak ortaya çıktı.

Yanıt Açıklaması: Başbakanlığını Tansu Çiller’in yaptığı koalisyon hükûmeti 5 Temmuz 1993 günü 247 oyla güvenoyu alarak Türkiye’nin 50. hükûmeti olarak görevine başlamıştır. Tansu Çiller de Türkiye’nin ilk kadın başbakanı olarak tarihe geçmiştir.

Yanıt Açıklaması: 1987 yılına gelindiğinde siyasi yasakların kaldırılması sorunu daha fazla tartışılmaya başlandı. Bunun üzerine Başbakan Özal konuyu referanduma sunmayı önerdi. Bütün muhalefet partileri (SHP, DYP, RP ve MÇP) siyasi yasakların kalkması için kampanya yürütürken iktidardaki Özal’ın ANAP’ı ise 12 Eylül’e neden olan liderlerin tekrar siyasete dönmemelerini istediği için “Hayır” kampanyası yürüttü. Bu kampanyadan, Özal’ın “Hayır’da hayır vardır” sözü akıllarda kaldı.

Yanıt Açıklaması: Özal, ülke sorunlarına duyarlı bir devlet adamı olarak aktif ve müdahaleci bir cumhurbaşkanı olarak görev yaptı. Özellikle sivil, dindar ve demokrat bir kişilik olarak temayüz etmiştir. Seçkinci olmayan Özal, halktan biri olarak görev yapmıştır.

Yanıt Açıklaması: DYP Genel Başkanı Süley man Demirel’in başbakanlığında 20 Kasım 1991 tarihinde yeni hükûmeti kurmuştur. Doğru cevap C seçeneğidir.