Türkiye Cumhuriyeti Siyasî Tarihi

Yanıt Açıklaması: Türkiye siyaseti, 2000’li yıllara siyasi ve ekonomik krizlerin ağır şekilde yaşandığı bir konjonktürde girdi. 1990’ların güvenlikçi siyaseti ve terör olayları, devlet içerisindeki bozulmuşluğun ve kirli düzenin deşifre olmasını sağlayan Susurluk Olayı gibi gelişmeler, bazı siyasetçilerle ilgili yolsuzluk iddiaları sadece hükümetleri değil siyasi ve idari sistemin meşruiyetinin sorgulanmasını beraberinde getirdi. Diğer taraftan, 1990’larda siyasal alanın daraltılması ve kırılganlaştırılması neticesinde siyaset kurumu gittikçe zayıflamış ve böylece siyasette yaşanan boşluğu vesayetçi yapılar kolayca doldurmuştur. 28 Şubat müdahalesi güçsüz ve parçalanmış siyasal yapıları daha da kırılganlaştırmış; sonuçta da artan rüşvet, yolsuzluk, siyasal baskı, politik dışlanmışlık ve ekonomik kriz, toplumu yeni siyasal arayışlara ve beklentilere yöneltmiştir. Koalisyon hükümetlerinin yönetimde farklı perspektiflere sahip olması, istikrarı sağlayacak bir düzenin oluşturulmasını mümkün kılmadı. Tüm bu hususlara 2001’de Cumhuriyet tarihinin en büyük ekonomik krizinin yaşanması da eklenince, 14 Ağustos 2001’de kurulan AK Partinin iktidara gelmesi kaçınılmaz olmuştur.

Yanıt Açıklaması: Özal’ın cumhurbaşkanı olmasından sonra ANAP’ın başına TBMM Başkanı olan Yıldırım Akbulut getirildi

Yanıt Açıklaması: 12 Mart darbesinden sonra darbelerin klasikleri arasında yer alan parti kapatma süreci başlamış ve bu kapsamda ilk kapatılan parti de “laikliğe aykırılık” gerekçesiyle Milli Nizam Partisi olmuştur.

Yanıt Açıklaması: 10-11 Aralık 1999 günlerinde, AB’nin Helsinki Zirvesi’nde Türkiye’nin AB’ye tam üyelik için adaylık başvurusu kabul edilmiştir. Bu tarihe kadar, sürekli oyalanan bir ülke olan Türkiye, AB’nin resmî aday ülkesi hâline gelmiştir.

Yanıt Açıklaması: İktidar, ilk şoku atlatır atlatmaz ekonominin yönetimiyle ilgili radikal kararlar alarak durumu düzeltmeye çalışmıştır. İlk olarak, Dünya Bankası başkan yardımcılarından Türk ekonomist Kemal Derviş, Başbakan Ecevit’in davetlisi olarak Türkiye’ye getirilmiş ve ekonomiden sorumlu Devlet Bakanı yapılarak dışarıdan kabineye alınmıştır. Kemal Derviş, Dünya Bankasının “acil kurtarma planı” adı altında, Meclisten 10’un üzerinde yasayı iki-üç ay gibi kısa bir sürede çıkarttırmayı başarmıştır. Siyasi ve kamuoyu desteğini güçlü bir şekilde arkasına alan Kemal Derviş’e basın da bu süreçte tam destek vermiştir. Doğru cevap D'dir.

Yanıt Açıklaması: Ocak 1988’de Yunanistan ile kısa süreli bir “Davos Ruhu” süreci yaşanmıştır. Özal’ın, Yunan mevkidaşı Andreas Papandreu’ya anlaşmazlıkları bir tarafta tutarak iş birliği alanları üzerinde çalışma teklifi yapması Yunanistan ile ilişkileri olumlu olarak etkilemiş oldu.

Yanıt Açıklaması: Mesut Yılmaz, DYP lideri Tansu Çiller ile bir koalisyon hükûmetinin kurulması konusunda anlaşmıştır. ANAYOL diye anılan bu koalisyon, iki parti liderinin birbirleri aleyhindeki yolsuzluk iddialarını araştırma girişimleri ve partilerinin içindeki bu koalisyona karşı olan milletvekillerinin hükûmeti desteklememelerinden ötürü, 6 Haziran 1996 günü sona ermiştir. Doğru cevap C seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Lozan konferansına ara verildiği sırada 17 Şubat’ta İzmir İktisat Kongresi’ni düzenlenmişti. İtilaf devletlerine yabancı yatırımlar ve özel girişim ağırlıklı ekonomik düzen konusunda sıcak mesajlar verilmiştir. 22 Nisan’da Konferans yeniden toplandığında İngiltere ekonomik konularda yumuşamış görünmektedir.

Yanıt Açıklaması: DYP ve SHP, “demokratikleşme paketi” adı altında bir koalisyon protokolü üzerinde anlaşarak DYP Genel Başkanı Süleyman Demirel’in başbakanlığında 20 Kasım 1991 tarihinde yeni hükûmeti kurmuştur. Bu hükûmet 31 Kasım’da ülkenin 49. hükûmeti olarak 164 ret oyuna karşı, 280 oyla Meclis’ten güvenoyu almıştır.

Yanıt Açıklaması: 20 Kasım’da Lozan’da toplanan Barış Konferansı’na katılacak delegeleri hükûmet görevlendirmiştir. Delegelerden taviz verilmemesi istenen Ermenilere toprak verilmemesi ve kapitülasyonların tamamen kaldırılmasıdır. Diğer konular ise pazarlık edilebilecektir. Bu kapsamda cevap kapitülasyonlardır.

Yanıt Açıklaması: İtilaf devletlerinin bölgede kurmak istedikleri Ermeni devletinin dedikodusu Mustafa Kemal’in bölge halkından destek almasını kolaylaştırmıştır. Haziran 1919’da Kars’ın işgali sonrası zaten Erzurum’da yaklaşan işgal tehlikesine karşı bir il kongresi toplanmış ve saldırılara karşı konulması kararı alınmıştı. 23 Temmuz-7 Ağustos 1919 arası Erzurum’da toplanan Kongre’de ise toplumsal fikir birliği bölgesel anlamda perçinlenmiştir. Askeri^ yetkilerinden azledilmiş olarak Kongre’ye, istifa eden Erzurum delegeleri yerine katılan Mustafa Kemal, Kongre’nin kararlarına damgasını vurmuştur. Bölgede bir manda idaresi reddedilmiş ve direniş kararı alınmıştır. İstanbul hüku^metinin baskı altında olduğu kabul edilerek yürütme organı olarak bir Heyet-i Temsiliyye seçilmiştir.

Yanıt Açıklaması: ANAP’ın iktidardan düşmesinin nedenleri analiz edildiğinde birkaç faktörün önemli rol oynadığı görülür. Bunların başında Özal sonrasında genel başkan olan kişilerin Özal’ın başlattığı reform programını uygulayamamaları gelmektedir. Özellikle Mesut Yılmaz’ın başkanlığı döneminde ANAP sıradan bir merkez sağ partiye dönüştü. Bunun sonucu olarak da parti içinde ciddi bir ikilik, muhafazakârlar ve liberaller ortaya çıktı. Liberalleri temsil eden Yılmaz, muhafazakâr kanadın önde gelenlerini tasfiye edince ANAP önce birliğini sonra da ciddi bir şekilde gücünü kaybetti ve tabii ki 1983’ten beri iktidarda bulunan bir partinin yıpranmışlığı da ilave edilmelidir. Doğru cevap B şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Ülkenin siyasi tarihinde önemli bir uzlaşma sağlanarak merkez sağ (DYP) ve merkez sol (SHP) partileri bir araya gelerek bir koalisyon hükûmeti kurdular.

Yanıt Açıklaması: Yıldırım Akbulut Haziran 1991’de yapılan genel kongrede koltuğu Mesut Yılmaz’a bırakmak zorunda kaldı. Dolayısıyla ANAP genel başkanı sıfatıyla Akbulut ve Yılmaz peş peşe başbakan oldular. Doğru yanıt C seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: 12 Mart darbesi sonrasında, her darbenin klasikleri arasında yer alan parti kapatma süreci de işlemeye başlamış ve 20 Mayıs 1971’de Millî Nizam Partisi “laikliğe aykırılık” gerekçesiyle kapatılmıştır.

Yanıt Açıklaması: Öcalan’ın yakalanma olayı sırasında iktidarda olan DSP, 1999 seçimlerinde tarihindeki en yüksek oyu almış ve seçimden birinci parti olarak çıkmıştır. Doğru cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: İçişleri Bakanı’nın yayımladığı 12 Ocak 1961 tarihli tebliğle beraber kısmen de olsa siyasi partilere yasak kalkmıştır. Bundan sonra 13 Şubat’a kadar 13 yeni parti kurulmuştur. Bu süreçte kurulan partilere bakıldığında toplumu dönüştürme amacını güden, sınıfsal bir ideolojik bakışa sahip olan tek parti 13 Şubat 1961’de kurulan Türkiye İşçi Partisi (TİP)’dir. Doğru cevap A seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Özal iktidara geldikten hemen sonra yargı (Anayasa Mahkemesi, Yargıtay ve Danıştay), silahlı kuvvetler, bürokrasi ve dış politika alanlarındaki geleneksel güç merkezleriyle mücadele etmeye başladı. Özal bu kurumların, özellikle silahlı kuvvetlerin ve dış politika bürokrasisinin güçlerini azalttı. Değişimden yana olan memurlara öncelik verdi ve onları terfi etti

Yanıt Açıklaması: Başsavcı, AK Partinin, devletin laik niteliğini ortadan kaldırma amacıyla anayasaya aykırı faaliyetlerin odağı hâline gelmiş olduğunu iddia etti. AK Partinin kapatılması için uzun zamandır aleyhte delil topladığı ortaya çıkan Başsavcı, başörtüsü meselesinin tekrar gündeme gelmesi ve değişikliğin Meclisten geçmesiyle beklediği hamlenin geldiğini düşünmüştü. Açılan davada, AK Partinin ‘laiklik ilkesine aykırı eylemlerin odağı hâline geldiği’ belirtilmiş, en önemli delil olarak da üniversitelerde başörtüsünün serbest olmasına yönelik parti üyelerince değişik tarihlerde yapılan konuşmalar ve Mecliste kabul edilen anayasa değişikliği gösterilmişti.

Yanıt Açıklaması: Askerî yönetimin onayıyla merkez solu temsil etmesi için askerî yönetimin başbakanlık müsteşarlığına getirdiği Necdet Calp liderliğinde 20 Mayıs’ta Halkçı Parti (HP) kurulmuştur.