Türkiye Cumhuriyeti Siyasî Tarihi

Yanıt Açıklaması: II. Abdülhamit Dönemi’nin en belirgin modernleşmeci niteliği ise eğitim alanında ortaya çıkmıştır. O¨zellikle ilk ve ortaokulların İstanbul dışında da yaygınlaştırılması kayda değer gelişmeler yaratmıştır. Dini^ ve ahlaki değerlerle yüklü müfredatla amaçlanan Pan-İslamist bir politik toplumsal bütünlük olmuştur. Dönemin son yıllarında İstanbul’da yaklaşık 2500 eğitim kurumunda 85.000 öğrenci okumaktaydı. Taşrada ise okul sayısı on bini aşmış ve öğrenci sayısı da beş yüz bini geçmişti. Eğitimin yaygınlaşma oranlarının büyüklüğü modernleşmenin en önemli göstergelerinden biri olmuştur.

Yanıt Açıklaması: 1924 Anayasası’nın hazırlanması sürecinde 1875 Fransız anayasası ve 1921 Polonya anayasasından yararlanılmıştır.

Yanıt Açıklaması: 1964’te vefat eden Ragıp Gümüşpala’nın yerine, 29 Kasım 1964’te yapılan kongrede, AP’nin başına Süleyman Demirel’in gelmesiyle birlikte İnönü hükûmeti daha da zor anlar yaşamaya başlamıştır. Demirel, hükûmeti devirmek amacıyla sürekli eleştirilerde bulunmuştur.

Yanıt Açıklaması: 23 Nisan 1920’de Ankara’da olağanüstü yetkilerle donatılarak açılan Birinci TBMM, bir yandan işgalci güçlere karşı ulusal direniş hareketini yöneterek başarıya ulaştırmış, bir yandan da çeşitli yasal düzenlemelerle Türkiye Cumhuriyeti’nin temellerini atmıştı. Bütün bunlar olurken meclis içinde son derece demokratik bir iktidar-muhalefet mücadelesi yaşanmıştı. Olağanüstü koşullara rağmen kurulan meclis üstünlüğüne dayalı sistem ve bu meclis içindeki sınırsız, serbest tartışma ortamı, bu Meclisin Türkiye’nin gelmiş geçmiş en demokratik meclislerinden biri olarak anılmasını olanaklı kılmıştı. İşgal altında çok ağır koşullarda yaşayan ülkenin, böyle bir dönemde, olağanüstü koşullara rağmen demokratik bir meclise sahip olması ve bu yapıyı titizlikle korumuş olması, Türkiye’nin demokrasi tarihi açısından önemli bir mirastı. Doğru cevap C’dir.

Yanıt Açıklaması: Tanzimat’ın muktedir paşaları olan Mustafa Reşit Paşa, Ali Paşa ve Fuat Paşa gibi bürokratlar artık kendilerini “Padişah’ın kulundan” ziyade “devletin adamı” olarak görmekteydi. Siyasal alanın tek aktörü Padişah olmaktan çıkmış ve üst düzey bürokrasi etkili olmaya başlamıştır. Sorunun doğru cevabı E seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Menderes Dönemi’ni sadece tarımsal kalkınma hamlesiyle özdeşleştirmek büyük bir indirgemecilik olur. DP devletçiliği, özel sektörü dinamo kılmaya yönelirken KIT’lerin faaliyet alanlarını çeşitlendirmek ve genişletmekten geri durmamıştır. Bu çerçevede Menderes Dönemi’nde Makine Kimya Endüstri (MKE; 1950), Denizcilik Bankası (1951), Et ve Balık Kurumu (1952), Devlet Malzeme Ofisi (DMO; 1954) ve Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı (TPAO; 1954) gibi bugün hala farklı alanlarda ülkenin ekonomik üretiminde öncü rol oynayan bazı önemli ekonomik kurumlar kurulmuştur.

Yanıt Açıklaması: Bu darbeden sonra askerler “Millî Birlik Komitesini” (MBK) kurmuş ve ülke yönetimini ele geçirmiştir. Bu komitenin üyeleri, darbeyi yapan askerlerdir ve 38 kişiden oluşmaktadır. Bu komitenin kurduğu geçici bir anayasa rejimiyle çeşitli icraatları olmuştur. Öncelikle Yassıada’da kurulan ve Yüksek Adalet Divanı denilen mahkemede devrilen DP’nin liderleri, milletvekilleri ve adları yolsuzluklara karıştığı iddiasıyla bazı sivillerden oluşan toplam 592 sanık yargılanmıştır. Bu yargılamaların en önemli sonuçlarından biri, DP lideri Adnan Menderes , Maliye Bakanı Hasan Polatkan ve Dışişleri Bakanı Fatin Rüştü Zorlu’nun MBK tarafından onaylanan ve uygulanan idamlarıdır.

Yanıt Açıklaması: 27 Mart 1966'da AP ve CHP'nin uzlaşmasıyla Cevdet Sunay 5. Cumhurbaşkanı olarak köşke çıkmıştır. Doğru cevap A seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: İttihat ve Terakki Partisi iktidara Osmanlıcılık siyasetiyle gelmişti. Fakat II. Meşrutiyet sonrası Arnavut, Rum, Ermeni ve Arapların milliyetçi talepleriyle karşılaşmıştır. Özellikle Balkan Savası sonrası Partinin politikalarının ana niteliğini Türk milliyetçiliği oluşturmuştur.

Yanıt Açıklaması: 9 Temmuz 1961'de oylanan 1961 Anayasası %61,49 evet oyu ile kabul edilmiştir. Doğru cevap B seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Tahkikat Komisyonunun verdiği kararlar temyize götürülemez. Doğru cevap D seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: İçişleri Bakanı’nın yayımladığı 12 Ocak 1961 tarihli tebliğle beraber kısmen de olsa siyasi partilere yasak kalkmıştır.

Yanıt Açıklaması: Süleyman Demirel.Cevap B'dir.

Yanıt Açıklaması: Erken Cumhuriyet Dönemi’ndeki önemli gelişmelerden biri de yeni anayasanın 20 Nisan 1924’te Mecliste kabul edilmesidir. Hazırlanış sürecinde yararlanılan kaynaklar arasında 1875 Fransız Anayasası ile 1921 Polonya Anayasası da bulunmaktadır. Bu kapsamda cevap 1921 Polonya Anayasasıdır.

Yanıt Açıklaması: Sakarya Savası öncesindeki Başkomutanlık tartışmalarında, İkinci Grup Mustafa Kemal’in başkomutan olmasına karsı değillerdi ancak TBMM’de temsil edilen başkomutanlığa karsı “başkomutan vekili” olmasını doğru bulmaktaydılar. Ayrıca meclisin yetkilerinin askıya alınması ve tek bir kişiye verilmesine de karsıydılar. Bu nedenle cevap İkinci Grup’tur.

Yanıt Açıklaması: AP çatısı altında siyaset yapamayacaklarına inanan muhalif milletvekilleri, Ferruh Bozbeyli öncülüğünde Aralık 1970’te kurulan Demokratik Parti (DP)ye geçmiştir.

Yanıt Açıklaması: Mustafa Kemal’in Aydın gezisinde CHP İl Başkanı olarak keşfettiği Menderes, ilk kez 1931 genel seçimlerinde TBMM’ye CHP Aydın milletvekili olarak girdi.

Yanıt Açıklaması: II. Menderes Dönemi’nin en önemli siyasi gelişmelerinden biri daha sonra Yassıada mahkemelerinde de Menderes’in önüne getirilecek olan 6-7 Eylül Olaylarıdır. Londra’da Kıbrıs müzakerelerinin ikinci turunun beslediği gerginlikle 6 Eylül 1955’te Atatürk’ün Selanik’te doğduğu evin bombalandığına dair haberler üzerine galeyana gelen bir grup, İstanbul’daki Rumların çoğunlukta yaşadığı Taksim ve Balat’taki ev ve iş yerlerini yağmalamıştı. Gayrimüslimlerin mezarlık ve ibadethanelerini tahrip edenler 73 kilise, 8 ayazma, 2 manastır, 1 sinagog, 26 okul, 110 otel ve lokanta, 21 fabrika, 4.340 dükkan ve 3.600 meskene saldırdılar. Resmi rakamlara göre olaylar sırasında biri papaz olmak üzere on bir kişi hayatını kaybedip otuz kişi de yaralandı; altmış kadın da kendilerine tecavüz edildiği iddiasıyla şikayette bulundu. Bu esnada Sapanca’da bulunan Menderes, saldırıların kontrolden çıkmasıyla İstanbul’a çağrılması üzerine şehirde sıkıyönetim ilan etti. Olaylarla ilgili tutuklanan kişi sayısı kısa sürede 5.104’e yükseldi. Dönemin Menderes iktidarı, yağma nedeniyle zarara uğradıklarını tescil ettirebilenlere altmış milyon TL tazminat ödemeyi kabul etti.

Yanıt Açıklaması: Güven Partisi, Turhan Feyzioğlu öncülüğünde kurulmuştur.

Yanıt Açıklaması: Türkiye Cumhuriyeti siyasi tarihinde ilk çok partili seçimler 1946 yılında gerçekleştirilmiştir.