Osmanlı Yenileşme Hareketleri (1703-1876)

Yanıt Açıklaması: Kısa sürede hazırlanan Asâkir-i Mansure Kanunnamesi ile ordunun hiyerarşisi belirlendi. En üst komutanı serasker oldu.

Yanıt Açıklaması: Doğru cevap A olacaktır. Sayfa 169  da Gündelik Yaşamda Yeni Mekânlar ve Alışkanlıklar konu başlığındaki açıklamalara   tekrar bakılması durumunda  “ Tiyatro, pandomim, opera ve operet gibi Batılı modern sahne sanatlarına sadece halk değil, saray da ilgi gösterirdi; Sultan Abdülmecid devrinde Ocak 1859’da perdelerini açan Dolmabahçe Sarayı Tiyatrosu, bu ilginin somut bir göstergesiydi “ şeklinde  ilk paragrafta açıklanmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Daha önceki anlaşmalarla tanınıp Balta limanı anlaşmasıyla kaldırılmayan imtiyazların yürürlüğünün devam etmesi, diğer devletlere verilmiş veya verilecek hakların İngilizler için de geçerli olması, ihraç yasaklarının kaldırılıp yabancı tüccarların istediği maddeyi ihraç edebilmesi, yed-i vahid usulünün kaldırılması, bu şartlara aykırı hareket eden Osmanlı memurlarının cezalandırılması ve İngiliz tüccarının bundan zarar görmesi durumunda ziyanının karşılanması, Boğazlar’dan geçecek gemilere “izn-i sefine” denilen gemi geçiş izinlerinin geciktirilmeksizin verilmesi, İngiliz tüccarının Osmanlı mallarını alıp satma ve en imtiyazlı Osmanlı tüccarı kadar vergi verme hakkına kavuşması ve anlaşmanın yedi yıl süreyle geçerli olması şartları onaylanmış oldu.

Yanıt Açıklaması: Bir Osmanlı vatandaşının çıkardığı ilk özel gazete olan Tercüman-ı Ahval, devletten mali destek almayan gerçek bir gazeteye doğru atılan ilk adımdı; ancak, daha sonra bu çizgiyi koruyamayacaktı. Âgâh Efendi’nin çıkardığı bu gazetenin ilk sayısı 22 Ekim 1860’da çıktı. Başyazarı olan İbrahim Şinasi, aynı zamanda gazetenin yayın ilkelerini ve karakterini belirleyen isimdi. Türk basınında imzalı başyazı geleneğini başlatan Tercüman-ı Ahval’in dili sade ve habercilik anlayışı liberaldi. Zamanla günlük olarak çıkartılan gazete, düşünce özgürlüğü, fikri tartışmalar, hantal bürokrasi, eğitim alanındaki sorunlar ve ekonomik sıkıntılar gibi gerçek gündeme dair yazılara yer verdi; başta Şinasi olmak üzere o dönemin iktidarlarından memnun olmayan ve daha sonra Yeni Osmanlılar şeklinde adlandırılacak olan muhalif kalemlerin yetiştiği bir mektep oldu.

Yanıt Açıklaması: Ziya Bey’in eğitim sistemiyle ilgili eleştirel yazısı üzerine, Mayıs 1861’de Türk basınında ilk kez bir gazete bir ay süreyle Tercüman-ı Ahval kapatılmıştır.

Yanıt Açıklaması: III. Selim’in Osmanlı’nın etrafındaki dünya ile münasebeti açısından belki de en önemli girişimi, 1793’te Londra ve 1797’de Paris, Viyana ve Berlin’de daimi ikamet elçiliklerini kurmasıydı. Bu elçiliklerle, Osmanlı yerli unsurlarının Avrupa dilleri ve kültürlerine vakıf olması; hızlı ve güvenilir bilgi akışının sağlanmasıyla da Osmanlı dış siyasetinin etkin bir biçimde yürütülmesi amaçlanmıştı.

Yanıt Açıklaması: Klasik Osmanlı kentlerinin prestij yapıları olan selâtin camilerin yerini, 19. yüzyılda değişen ihtiyaçlarla siyasi ve idari öncelikler nedeniyle, dünyevi mekânlar olan kışlalar, adalet sarayları, tren garları ve hükümet binaları almaya başladı.

Yanıt Açıklaması: 1789’da tahta geçmeden önceki kafes yıllarında topçulukla ilgili bir risale kaleme aldığı bilinen III. Selim, Nizam’ı Cedid adı verilen büyük reform programını 1792’de devreye sokmuş; Nizam-ı Cedid programı kapsamında toplam 22 layiha sunulmuştu.

Yanıt Açıklaması: Osmanlı topraklarında açılan en eski yabancı okul Fransız Katolik Cizvit misyonerlerinin 1583’te İstanbul’da kurdukları Saint Benoit’ti.

Yanıt Açıklaması: Johannes Gutenberg’in 1450’li yılların hemen başında matbaayı icadının üzerinden elli yıl geçmeden, bu yeni teknik Osmanlı topraklarına gelmişti. Osmanlı sınırları içinde ilk matbaa, İspanya’dan sürülen Yahudi mülteciler tarafından 1493 yılında kuruldu; daha sonra 1567’de Ermeniler ve 1627’den itibaren de Rumlar tarafından kullanıldı. İlk Türk matbaası ise İbrahim Müteferrika’nın çabaları neticesinde 1727 yılında kuruldu. Doğru cevap D’dir.

Yanıt Açıklaması: Bâbıâli’de Sami Paşa, Mümtaz Efendi, Suphi Bey ve Ahmed Refik Bey’den oluşan bir komisyon kuruldu ve fermanın maddelerinin uygulanmasına öncelikle Hüdavendigâr sancağından başlanmasına karar verildi.

Yanıt Açıklaması: Yirmisekiz Mehmed Çelebi, padişahın Kudüs’teki Kutsal Lahit Kilisesi’ni (Saint- Sépulcre) onarmaları için Fransızlara izin verdiğini bildirmek, Fransa’ya verilmiş olan kapitülasyonların yenilenmesi konusunu görüşmek, Osmanlı yönetimini Fransız siyasetinden haberdar etmek ve Osmanlı- Fransız münasebetlerini güçlendirmek üzere Paris’e gönderilmiştir. Doğru cevap D'dir.

Yanıt Açıklaması: 26 Eylül 1854’te Meclis- i Tanzimat kuruldu ve meclisin yargı ve yasama olarak belirlenmiş iki temel faaliyet alanından birisi olan yasama görevi, yeni meclisçe üstlenildi.Meclis-i Tanzimat’a gelince; aslında bu meclis Tanzimat bürokratları arasındaki rekabet ve mücadeleden doğdu. Sultan Abdülmecid, Tanzimat’ın esaslarının bir dereceye kadar gerçekleşmesine rağmen ayrıntılarda başarılı olunamamasının rüşvetten kaynaklandığını belirterek bu konuda çalışmalar yapmak üzere bir meclisin kurulmasını emretti. Kararların uygulanmasında gördüğü hataları Meclis-i Vükelâ’ya ihtar veya dava edebilirdi. Bu husus önemlidir; çünkü Osmanlı idari sisteminde yasama organının yürütmeyi (hükümet) denetlemesine önceki dönemlerde rastlanmaz. Meclis- i Vükelâ, meclisi hazırladığı kanun taslaklarını reddedebilir veya değiştirebilirdi; buna karşılık Meclis- i Tanzimat da, kanunlara aykırı davranan nazırları yargılayabilirdi. Yasama ve yürütme ilk defa bu kadar kesin hatlarıyla birbirinden ayrıldı. Meclis, şahısların düzenlediği kanun ve tüzük taslaklarını da değerlendirebilirdi. Doğru cevap D'dir.

Yanıt Açıklaması: İstanbul’da açılan basma fabrikası için işlenecek iyi cins pamuğa ve bunu işleyecek kalifiye elemanlara ihtiyaç vardı. İstanbul’da Ayamama Çiftliği’nde bu amaçla örnek bir tarım eğitim çiftliği kuruldu. 1847 yılında bu esas üzerine vekillenen Ziraat Mektebi, ertesi yıl 50 öğrenciyle eğitime başladı. Maadin Mektebi 5 Ocak 1874 tarihinde eğitime başladı. 1880’de Orman Mektebi ile Maadin Mektebi birleştirilerek Orman ve Maadin Mektebi adını aldı. Uygun bürokratları yetiştirmek ve özellikle de kaymakamlık ve müdürlük gibi görevlerde istihdam etmek amacıyla oluşturulan Mekteb-i Mülkiyye, 28 Ocak 1859 tarihinde eğitime başladı. Mekteb-i Sanayi, bunun üzerine gerekli hazırlıklar tamamlandıktan sonra 1865’te eğitime başladı. Mektebin yatılı kısmında 13 yaşından küçük yaklaşık 500; gündüzlü bölümünde ise yaşları 30’u geçmemiş yaklaşık 200 öğrenci vardı. Eğitim süresi beş yıldı. Bu okul daha sonra Mekteb-i Sanayi-i Şâhâne ve Ulum-ı Âliyye adını aldı. 1868’de ise askerlerin çamaşır ihtiyacını karşılamak amacıyla bir Kız Sanayi Mektebi açıldı.

Yanıt Açıklaması: Osmanlı sınırları içinde ilk matbaa, İspanya’dan sürülen Yahudi mülteciler tarafından 1493 yılında kuruldu; daha sonra 1567’de Ermeniler ve 1627’den itibaren de Rumlar tarafından kullanıldı. Doğru yanıt “B” şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Jön (Jeunes) tabiri 19. yüzyıl boyunca Avrupa’da monarşik yönetimlere başkaldıran, hukuk ve millet iradesinin üstünlüğünü savunan devrimcileri tanımlamak için kullanılırdı.

Yanıt Açıklaması: II. Mahmud’un reform ve merkeziyetçilik politikalarına hizmet etmek ve devletin sesi olmak gibi iki önemli siyasi ve toplumsal işleve de sahip olan Takvim-i Vekayi, düzenli olmasa da 1922’ye kadar yayınını sürdürdü.

Yanıt Açıklaması: Yeniçeriler 14 Haziran 1826 akşamı son kez ayaklandılar. O sırada şehir merkezinde olmayan II. Mahmud ve çevresi bu kez hazırlıklıydı. Ertesi gün yapılan acil toplantıdan ayaklanmanın bastırılarak ocağın kaldırılması kararı çıktı.

Yanıt Açıklaması: Dünya barışı, ancak adaletle sağlanabilir Dünya, duvarı devlet olan bir bahçe gibidir Devletin düzenleyici gücü kanundur Kanunun koruyucusu güçlü bir iktidardır. Doğru cevap C dir

Yanıt Açıklaması: Yeni Osmanlılar Cemiyeti’yle karıştırılan, ancak tamamen bağımsız bir siyasi grup olan Meslek, Haziran 1865’te İstanbul’da Belgrad Ormanları’nda bir araya gelen Sağır Ahmedbeyzâde Mehmed Bey, Menapirzâde Nuri Bey ve Kayazâde Reşad Bey tarafından kuruldu.