Osmanlı Yenileşme Hareketleri (1703-1876)

Yanıt Açıklaması: Sultan Abdülmecid döneminde, 1845’te oluşturulan Meclis-i Muvakkat’ın faaliyetleri sonucunda yaptığı önerilerden birisi de bir Darülfünun’un (üniversite) açılmasıydı.

Yanıt Açıklaması: Müslümanlarla teorik olarak eşitlenen gayrimüslimler, 1856 Islahat Fermanı’yla birlikte devlet memuru olma hakkını elde etti ve bu tarihten sonra bürokrasideki sayıları hızla arttı.

Yanıt Açıklaması: Osmanlı Devleti’nde de el emeğine dayalı bir savaş sanayi mevcuttu. İngiltere’de başladığı kabul edilen buharlı makinaya dayalı endüstriyel üretim hayatın her alanını olduğu gibi savaşların da tabiatını değiştirmiş; Batı ülkeleriyle Osmanlı Devleti arasındaki askerî güç dengesini birinciler lehine bozmuştu. Ordu ve donanmanın yeniden yapılandırıldığı 19. yüzyılda Osmanlı Devleti’nin silâh ve teçhizat alanında giderek ithalata ağırlık vermesi bunun bir neticesidir. Hammadde eksiklikleri, teknolojiyi geliştirmek için gerekli bilgi altyapısının kurulamaması, tarıma dayalı ekonominin büyük ölçekli askerî sanayi yatırımlarını finanse etmekten uzak oluşu ve karar vericilerin yanlış tercihleri bu durumun kalıcı olmasını sağladı. Doğru cevap D'dir.

Yanıt Açıklaması: Doğru cevap C olacaktır. Sayfa 49 ve 50 de  SADARETİN GEÇİRDİĞİ DEĞİŞİM  konu başlığındaki açıklamalarda   "30 Mart 1838’de   Sadaret başvekâlete dönüştüğü, 4 Nisan 1838’de tevcihat usulünün kaldırıldığı,3 Temmuz 1839’da Hüsrev Paşa'nın , sadrazam olduğu,1851’de  Bâbıâli Evrak Odası kurulduğu ve 1856 'da Islahat Fermanı olduğu"açıklanmaktadır.

Yanıt Açıklaması: 1834’de Heybeliada’ya taşınan Deniz Mühendishanesi, Mekteb-i Bahriyye (Deniz Harp Okulu)’ye dönüşerek 1838’de yeniden eğitime başladı.

Yanıt Açıklaması: II. Mahmud 17 Haziran 1826’da Yeniçeri Ocağı’nın resmen kaldırıldığına dair ferman ve mahkeme ilâmı yayınlandı.

Yanıt Açıklaması: 1855’te yine şeyhülislamlığa bağlı olarak kadı ve naip yetiştirmek amacıyla Mekteb­i Nüvvab adlı bir mektep/medrese açıldı.

Yanıt Açıklaması: Sadrazamın padişahın emrini almak istediği konuyu kısaca özetlediği yazısına telhis; padişahın özeti okuyup üzerine yine kısa cümlelerle ve kendi el yazısıyla görüşlerini belirttiği yazıya da hatt-ı hümayun denirdi.

Yanıt Açıklaması: 1855'te şeyhülislamlığa bağlı olarak kadı ve naip yetiştirmek amacıyla açılan okul Mekteb-i Nüvvab'dır.

Yanıt Açıklaması: Nizam-ı Cedid reformlarına karşı da Kabakçı Mustafa isyanı ile sona ermiştir. Doğru cevap E dir.

Yanıt Açıklaması: Osmanlı merkez ve taşra teşkilâtında zamanın ihtiyaçlarına ve şartlarına göre yapılan yeni düzenlemelere uygun bürokratları yetiştirmek ve özellikle de kaymakamlık ve müdürlük gibi görevlerde istihdam etmek amacıyla oluşturulan Mekteb­i Mülkiyye, 28 Ocak 1859 tarihinde eğitime başladı.

Yanıt Açıklaması: Yeniçeri esâmesi: Esâme ya da diğer adıyla esâme tezkeresi, yeniçerilere ulûfelerinin, yani maaşlarının ödenmesi için düzenlenmiş olan resmi evraktır. Doğru cevap B'dir.

Yanıt Açıklaması: Askeri reform, yalnız İstanbul’la sınırlı değildi; Anadolu’da da İstanbul’dakine benzer faaliyetler gündemdeydi. Kadılara ilişkin mülki düzenlemeler de netice vermedi. Ferdi gemi işletmeciliği, yerli kumaş kullanımı gibi iktisadi ve ticari sahada planlanan düzenlemeler ise aynı akıbeti tattı. Amaçlanan, âyanların halkça seçimi, kadıların ise idari ve adli görevlerinin ayrıştırılması idi. III. Selim’in yerli kumaş kullanımı ve ithalatın azaltılması için sadrazama gönderdiği emir dikkat çekicidir: III. Selim’in Osmanlı’nın etrafındaki dünya ile münasebeti açısından belki de en önemli girişimi, 1793’te Londra ve 1797’de Paris, Viyana ve Berlin’de daimi ikamet elçiliklerini kurmasıydı. Bu elçiliklerle, Osmanlı yerli unsurlarının Avrupa dilleri ve kültürlerine vakıf olması; hızlı ve güvenilir bilgi akışının sağlanmasıyla da Osmanlı dış siyasetinin etkin bir biçimde yürütülmesi amaçlanmıştı.

Yanıt Açıklaması: Asâkir-i Mansure neferlerinden askerlikten başka hiçbir işle meşgul olmamaları ve vakitlerini talimlerle geçirmeleri istenmişti. Böylece Avrupa savaş sahnesindeki rakiplerle ateş ve manevra kabiliyetlerinde denklik sağlanabileceği ve askerlerin siyaset ve ticaretle uğraşmasının önüne geçilebileceği umulmaktaydı. O dönemde Avrupa’nın başlıca kara gücü olduğu için, Nizam-ı Cedid gibi, Asâkir-i Mansure için de Fransız piyadesi örnek alındı. Savaş meydanlarında etkinliğini kanıtlamış ordular “paradigma ordusu” haline gelir, yani, çağdaşı diğer ordularca model alınır. Bu yüzden 18. yüzyılın ortalarından 19. yüzyılın sonlarına kadar Osmanlı ordusu için Fransız ordusunun örnek alınmasına şaşmamak gerekir. Bunu Osmanlı Devleti’nin “geç kalmış Batılılaşması” şeklinde değerlendirmek hatalıdır. Osmanlı ordusu da tıpkı İspanya, Avusturya, Hollanda, İsveç, Fransa, Almanya, İngiltere ve Rusya orduları gibi, zaman gelmiş rakiplerine model olmuş ve zaman gelmiş rakiplerinden teşkilat, techizat ve taktik hususlarında ödünç alma yoluna gitmişti. II. Mahmud dönemi askerî yenileşmelerinin öncekilerden farkı, üniformadan askeri müziğe kadar ordunun görünür sembollerinde Avrupa’yı örnek alması ve daha fazla yabancı uzmanı orduda istihdam etmesiydi.

Yanıt Açıklaması: Tahrirat başkâtibi, sancak meclisi üyelerinden olup valiye yardımcı olan büyük meclisin üyelerinden değildir.

Yanıt Açıklaması: Tanzimat döneminde gelişmesini en geç tamamlayan kurumlardan biri de adliye teşkilâtıdır. Bunun nedeni, görev alanının dini boyutlu olmasından dolayı, ulemanı n ve halkın tepkisini çekmek istemeyen Tanzimatçıların bu sahaya geç el atmalarıdır. Yapılacak bir düzenlemenin tepki doğurma ihtimali, reformcuları temkinli davranmaya sevk etti. 1868’de Meclis-i Ahkâm-ı Adliyye’nin ikiye bölünmesiyle oluşturulan Divan-ı Ahkâm-ı Adliyye, şer’i, cemaat ve ticaret mahkemelerinin dışındaki nizamiye mahkemelerinin temyiz makamı olarak görev yapmaktaydı. 1869’da nizamiye mahkemelerinin ayrıntılı bir içtüzüğü hazırlandı. Neticede 30 Kasım 1875’te Ahmed Cevdet Paşa’nın atanmasıyla birlikte Adliye Nezareti kurularak hükümette bir nazırla temsil edilmeye başlandı.

Yanıt Açıklaması: Zzorunlu askerlik ya da vatandaş askerliği olarak bilinen uygulama kitle ölçeğinde ilk kez Fransa’da başlamış oldu ve sağlık problemi bulunmayan 18-25 yaş arası bütün genç erkekler askerlikle mükellef tutuldu.

Yanıt Açıklaması: Avrupa ordularında olduğu gibi süvari, topçu, top arabacısı ve cebeci gibi sınıfların da belirli oranlarda birliklerde yer alması ve askerî bandocu (muzıkacılar), mühendis, doktor ve imamların da orduda bulunması kararlaştırıldı. Mühendislere önceki dönemlerden daha fazla alan bırakıldı.

Yanıt Açıklaması: Bu uygulamayla, gayrimüslim Osmanlı tüccarına Avrupalı tüccar gibi ticaret yapma hakkı tanındı. Devlet, kendi uyruğunda olan bu tüccarın kapitülasyonların yabancı tüccara sağladığı haklardan yararlanmak amacıyla yabancı devletlerin uyruğuna geçmemeleri için böyle bir uygulamaya başvurmuştu.

Yanıt Açıklaması: Bekârlara yüzbaşı mülâzımı olana kadar evlenmek yasaktı