Osmanlı Yenileşme Hareketleri (1703-1876)

Yanıt Açıklaması: 1859 yılında açılan Osmanlı merkez ve taşra teşkilatında zamanın şartlarına ve ihtiyaçlarına uygun bürokrat yetiştirmek için açılan okul Mekteb-i Mülkiye'dir.

Yanıt Açıklaması: III. Selim 1789 yılında tahta geçmiştir.

Yanıt Açıklaması: Memurların korkulu rüyası olan tevcihat usulü 4 Nisan 1838’de II. Mahmud tarafından ortadan kaldırılarak memurların sebepsiz yere azledilmelerine son verildi. Doğru yanıt “C” şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: 17 Haziran 1826’da Yeniçeri Ocağı’nın kaldırıldığı ve yerine Asâkir-i Mansure-i Muhammediyye adlı yeni bir ordunun kurulacağı resmen ilân edildi.

Yanıt Açıklaması: III. Mustafa döneminde teknik yenilikler bakımdan öne çıkan isim Baron de Tott idi. İstanbul ve Çanakkale Boğazlarındaki kale ve savunma sistemlerinin güçlendirilmesi, Topçu Ocağı’yla Tophane’nin düzenlenmesi, Hasköy’de bir top dökümhanesinin yapılarak yeni topların dökülüp top arabalarının ıslah edilmesi, Baron de Tott öncülüğünde yapılan askeri yenilikler cümlesindendi. Paris’e elçi sıfatıyla Yirmisekiz Mehmed Çelebi’nin gönderilmesi III. Ahmed dönemindedir.

Yanıt Açıklaması: yüzyıl öncesinde, dünyanın her yerinde olduğu gibi, Osmanlı Devleti’nde de el emeğine dayalı bir savaş sanayi mevcuttu. İngiltere’de başladığı kabul edilen buharlı makinaya dayalı endüstriyel üretim hayatın her alanını olduğu gibi savaşların da tabiatını değiştirmiş; Batı ülkeleriyle Osmanlı Devleti arasındaki askerî güç dengesini birinciler lehine bozmuştu. Ordu ve donanmanın yeniden yapılandırıldığı 19. yüzyılda Osmanlı Devleti’nin silâh ve teçhizat alanında giderek ithalata ağırlık vermesi bunun bir neticesidir. Hammadde eksiklikleri, teknolojiyi geliştirmek için gerekli bilgi altyapısının kurulamaması, tarıma dayalı ekonominin büyük ölçekli askerî sanayi yatırımlarını finanse etmekten uzak oluşu ve karar vericilerin yanlış tercihleri bu durumun kalıcı olmasını sağladı.

Yanıt Açıklaması: 19. yüzyılda şeyhülislâm sadece ihtiyaç duyulan konularda fetva veren bir onay mercii değil, fetva verme vazifesine ve yargıda temyiz yetkisine de nezaret eden geniş bir teşkilâtın sorumlusu konumuna geldi. Şeyhülislâm, bu itibarla idari ve siyasi kimliğiyle Osmanlı merkez bürokrasisinin vazgeçilemez temel unsurlarından biriydi.

Yanıt Açıklaması: Osmanlı merkez ve taşra teşkilâtında zamanın ihtiyaçlarına ve şartlarına göre yapılan yeni düzenlemelere uygun bürokratları yetiştirmek ve özellikle de kaymakamlık ve müdürlük gibi görevlerde istihdam etmek amacıyla oluşturulan Mekteb-i Mülkiyye 28.Ocak.1859 tarihinde eğitime başlamış ve ilk mezuniyet sınav törenleri 1961 yılında yapılmıştır.

Yanıt Açıklaması: 1864 Vilâyet Nizamnamesi’yle eyalet sisteminden vilâyet sistemine geçilmiştir; ayrıca, eyalet meclisi, vilâyet idare meclisi adını almıştır. Doğru cevap D'dir.

Yanıt Açıklaması: Lökositler, vücudu tehdit eden bakteri, virüs ve çeşitli mikroorganizmalara karşı vücut savunmasında rol alan kan hücrelerdir. Lökositler çekirdeklerinin şekillerine göre alt gruplara ayrılırlar.

Yanıt Açıklaması: Mehmed Çelebi, padişahın Kudüs’teki Kutsal Lahit Kilisesi’ni (Saint-Sépulcre) onarmaları?için Fransızlara izin verdiğini bildirmek, Fransa’ya verilmiş olan kapitülasyonların yenilenmesi konusunu görüşmek, Osmanlı yönetimini Fransız siyasetinden haberdar etmek ve Osmanlı-Fransız münasebetlerini güçlendirmek üzere Paris’e gönderilmişti.

Yanıt Açıklaması: İlk serasker, Ağa Hüseyin Paşa oldu. Beyazıt’taki Eski Saray’ın seraskerlik makamı, yani Bâb-ı Seraskeri olması kararlaştırıldı. Bugün İstanbul Üniversitesi’nin kullandığı âbidevi Seraskerlik binası Sultan Abdülaziz döneminde inşa ettirildi.

Yanıt Açıklaması: 18. Yüzyılda ülkesi üzerindeki hükmü zayıflamış padişahın karşısında İstanbul’da Yeniçeri Ocağı ile ulema; Rumeli, Anadolu, Mısır ve Irak’ta ise âyân ya da derebeyi olarak anılan mahalli güçler vardı.

Yanıt Açıklaması: Lâle Lâle Devri ve Nizam-ı Cedid, 1730-1789 yılları arasındaki 59 yıl

Yanıt Açıklaması: Yeni birliklerin eğitime başlamasından üç haf­ta sonra beklenen oldu. Gidişatın kendi lehlerine olmadığını düşünen yeniçeriler 14 Haziran 1826 akşamı son kez ayaklandılar.

Yanıt Açıklaması: II. Mahmud döneminde başlayan yeni bir merkez ordusu kurma çalışmaları, hem geç Osmanlı ordusunun hem de Cumhuriyet dönemi Türk Silâhlı Kuvvetleri’nin teşkilatının ana çerçevesini çizmiştir. Osmanlı ordusu ile Mısır Valisi Mehmed Ali Paşa’nın silâhlı kuvvetleri arasında 1839’da gerçekleşen ikinci muharebe, II. Mahmud döneminin son noktasını oluşturur. Zaten padişah da cepheden gelen mağlubiyet haberinin İstanbul’a ulaşmasından az önce vefat etmişti. Geç Osmanlı askerî tarihinde 1826-1839 arasındaki bu ilk dönemi takip eden ikinci aşama Osmanlı tarihinde Tanzimat dönemi olarak bilinen 1839-1876 arasıdır. Kavalalı’ya karşı alınan ve Osmanlı toprak bütünlüğünü tehdit eden 1839 mağlubiyeti, askeriyedeki yeniden yapılanmanın yeterli olmadığını göz önüne serdiği gibi, ayrıca, artık Mısır’la yetinmeyip gözünü Suriye, Lübnan ve hatta Anadolu’ya diken Mehmed Ali Paşa’yı da Osmanlı saltanatını tehdit eder bir konuma getirmişti. 1838’de Osmanlı hükümetiyle Serbest Ticaret Antlaşması imzalamış olan İngiltere bölgedeki güç dengesinin bu şekilde değişmesinden rahatsızdı.

Yanıt Açıklaması: Osmanlı İmparatorluğu, 18. yüzyılın başında tarihe “Birinci Edirne Vakası” diye geçen 1703 isyanı ile sarsıldı. Dönemin padişahı II. Mustafa (1695-1703) bu isyan neticesinde tahtını kardeşi III. Ahmed’e bıraktığı gibi, dönemin muktedir şeyhülislamı Feyzullah Efendi de linç edildi. Doğru cevap C dir.

Yanıt Açıklaması: 17 Haziran 1826’da Yeniçeri Ocağı’nın resmen kaldırıldığına dair ferman ve mahkeme ilâmı yayınlandı. Kararın gerekçesi, ocağın bir süredir düzenini kaybettiği, düşmanın kullandığı teknik ve taktikleri öğrenmeyi reddettiği ve İslâm’ın düşmanlarına karşı devleti savunmaktan âciz kaldığıydı. Bununla birlikte yeni birliklerin yeni tarz askeri eğitime başlamasından üç haf­ta sonra beklenen olmuş ve gidişatın kendi lehlerine olmadığını düşünen yeniçeriler 14 Haziran 1826 akşamı ayaklanmışlardır. O sırada şehir merkezinde olmayan II. Mahmud ve çevresi bu kez hazırlıklıydı. Ertesi gün yapılan acil toplantıdan ayaklanmanın bastırılarak ocağın kaldırılması kararı çıkmıştır. Doğru cevap D'dir.

Yanıt Açıklaması: 28 Eylül 1730’da III. Ahmed’in tahttan indirilmesine ve İbrahim Paşa’nın iki damadıyla beraber hunharca öldürülmesine neden olan isyan patlak verdi. 1730 isyanı, klasik Osmanlı tarihyazımında Patrona Halil’in omuzlarına yüklenmiştir.1730’daki isyan, 18. yüzyıl kaynaklarında “1143 [M. 1730] senesinde meydana gelen ihtilâl” şeklinde nitelendirilirken, 20. yüzyıl metinlerinde, Patrona Halil’le özdeşleştirilerek “Patrona Halil İsyanı” veya “Patrona İsyanı” olarak geçer.

Yanıt Açıklaması: En üst komutanı serasker olup ilk serasker Ağa Hüseyin Paşa oldu.