Osmanlı Yenileşme Hareketleri (1703-1876)

Yanıt Açıklaması: 1845’te açılan Erkân-ı Harbiyye Mektebi’yle Osmanlı ordusunda “erkân- ı harb” (kurmay subay) yetiştirilmesi için harekete geçildi. Mekteb- i Harbiyye’yi bitiren askeri öğrencilerden bazıları iki senelik bir eğitime tâbi tutularak Erkân- ı Harb sınıfına  ayrılıyordu.

Yanıt Açıklaması: Meclis-i Vükelâ, meclisin hazırladığı kanun taslaklarını reddedebilir veya değiştirebilirdi; buna karşılık Meclis-i Tanzimat da, kanunlara aykırı davranan nazırları yargılayabilirdi. Yasama ve yürütme ilk defa bu kadar kesin hatlarıyla birbirinden ayrıldı. Meclis, şahısların düzenlediği kanun ve tüzük taslaklarını da değerlendirebilirdi. Bu önemlidir; zira, halkın sınırlı da olsa yasama mekanizmasında yer almasına imkân tanır. Meclis, faal olduğu yedi sene içerisinde yargı görevinin yanında hazırladığı kanunlarla da önemli bir yasama organı olduğunu gösterdi.

Yanıt Açıklaması: 1866 yılında taşrada emval-ı eytam müdürlükleri ve sandıkları kurularak yetimlerinin mallarının muhafaza ve işletilmesi tüm ülkede bu yeni birimler vasıtasıyla yürütülmeye başlandı.

Yanıt Açıklaması: Birun: Topkapı Sarayı’nın dış hizmetlere mahsus olan Bâb-ı Hümayun ile Bâbüssaade arasındaki kısmı. Padişah hocası, hekimbaşı, cerrahbaşı, müneccimbaşı, hünkâr imamı, şehremini, arpa emini, matbah emini, Darphane emini, kapıcıbaşı, yeniçeri ağası, cebecibaşı, topçubaşı, arabacıbaşı gibi devletin merkez görevlileri ve büroları burada bulunurdu.

Yanıt Açıklaması: 5 Nisan 1855’te kadılık sistemine yeni bir şekil verecek üç temel düzenleme yapıldı.

Yanıt Açıklaması: 1730 isyanı, klasik Osmanlı tarih yazımında Patrona Halil’in omuzlarına yüklenmiş ve tarihsel bağlamından koparılmıştır. Dönemin kaynaklarının dikkatli bir analizi, bu isyanın, hakim bakışın aksine, dönemin “batılılaşma” hareketlerine ya da lüks tüketim alışkanlıklarına yönelik bir tepki olmadığını ortaya çıkarmaktadır. İsyan, hükümet içindeki ve dışındaki odaklar arasındaki bir güç çatışması olup dünyeviliğe (sekülarizme) savaş açan kişi olarak resmedilen Patrona Halil’in liderliğinde değil, Kaymak Mustafa Paşa gibi hükümet içinden ve İspirizade Ahmed Efendi ile Zülâli Hasan Efendi gibi ulemadan kimselerin organizasyonu ile ve yeniçerilerin fiili katılımıyla gerçekleşmiş ve İbrahim Paşa’nın uzun yıllar devletin ana mekanizmalarında tuttuğu gücün değişmez sahipleri devrilmiştir.

Yanıt Açıklaması: Uzun süre bastırılamayan Yunan İsyanı’nın Avrupalı güçlerin taraf olmasıyla diplomatik bir krize dönüşmesi, II. Mahmud’un bir süredir hazırlığını yaptığı Yeniçeri Ocağı’na hakim olma planını açığa çıkardı.

Yanıt Açıklaması: Literatürde Yalova’da bir kâğıt imalathanesinin açılması, III. Ahmed devrine ait bir gelişme olarak sunulursa da, bu doğru değildir; imalathane, I. Mahmud döneminde Lehistan’dan ustalar getirtilerek İbrahim Müteferrika’nın idaresinde hayata geçirilir. 1747’de Müteferrika’nın ölmesi üzerine matbaası kapanır; ancak, I. Mahmud, kâğıt ithali gibi uygulamalarla matbaayı yaşatmaya çabalar.

Yanıt Açıklaması: Mecelle denilen ilk Osmanlı medeni kanununun birinci kitabı tamamlandı.

Yanıt Açıklaması: Asâkir-i Mansure Nâzırı, ordunun ikmal ve lojistik hizmetlerinden sorumludur. Doğru cevap B'dir.

Yanıt Açıklaması: I. Mahmut, 1730-1754 yılları arasında tahtta bulunmuştur. Padişahın döneminde humbaracı ocağı ve hendesehanenin açılması ile kağıt fabrikasının kurulması gibi önemli düzenlemeler gerçekleştirilmiştir.

Yanıt Açıklaması: II. Mahmud’un yerine tahta geçen oğlu Sultan Abdülmecid’in saltanatının (1839-1861) hemen başında, 3 Kasım 1839’da ilân edilen Gülhane Hatt-ı Hümayunu veya Tanzimat Fermanı olarak bilinen siyasi belge ile, padişah, bürokrasi ve halk arasındaki ilişkiler hukuk çerçevesinde yeniden ele alındı. Fermanda, halkın vergi ve askerlik konularındaki mükellefiyetlerinde yeni bir düzenlemeye gidileceğinin işareti verilir. Vergi salarken ve seferberlikte asker toplarken bazı kesimlere fazla yüklenildiği belirtilerek bundan böyle vergi ve asker toplarken âdil davranılacağına vurgu yapılır. Ancak burada önemli bir ayrıntıya yer verilir ve her Müslümanın vatan savunmasına katılmasının dini bir vecibe olduğu ifade ile Osmanlı tarihinde ilk kez zorunlu vatandaş askerliğine geçileceği ima edilir.

Yanıt Açıklaması: Geleneksel Osmanlı bürokrasisi usta çırak ilişkisiyle insan yetiştirirdi. Bunun yaygınlığı ve etkinliği dikkate alındığında Bâbıâli kalemleri de birer okul olarak değerlendirilebilir. Divan-ı Hümayun, Bâbıâli, Bâb-ı Fetva ve Bâb-ı Askeri gibi devlet dairelerinde kıdemli memurlar yenilere hocalık yapardı.

Yanıt Açıklaması: 1864 Vilâyet Nizamnamesi’yle eyalet sisteminden vilâyet sistemine geçildi; ayrıca, eyalet meclisi, vilâyet idare meclisi adını aldı.

Yanıt Açıklaması: Hendesehane adlı okul ve kışla I. Mahmud döneminde açılmıştır. Doğru cevap D dir.

Yanıt Açıklaması: Herhangi bir memuriyetin rütbe olarak verilmesine paye denir.

Yanıt Açıklaması: 5 Nisan 1855’te kadılık sistemine yeni bir şekil verecek üç temel düzenleme yapıldı. Bunlardan ilki mahkemelerdeki işleyişe, ikincisi naiplik statüsünde olan kazalarla naiplerin yeniden sınıflandırılmasına, üçüncüsü de naiplerin tayin ve terfilerine dairdi. Bu son düzenlemeyle, öteden beri kullanılan “kadı” terimi yerine hangi rütbeden olursa olsun tüm şer’i hâkimler “naip” olarak adlandırıldı.

Yanıt Açıklaması: Asâkir-i Mansure’nin ilk kadrolu Hristiyan ve Avrupalı talimcisi İtalyan süvari subayı Giovanni Timoteo Calasso oldu.

Yanıt Açıklaması: Osmanlı Devleti’nin geleneksel idari düzeni, seyfiye, ilmiye ve kalemiyeden oluşmaktadır; ancak II. Mahmud devrinde bu alanlar yeniden düzenlenmiştir.

Yanıt Açıklaması: Piyade sınıfı, en küçüğünden en büyüğüne kadar bütün birliklerde ana omurgayı oluşturmaktaydı. Avrupa ordularında olduğu gibi süvari, topçu, top arabacısı ve cebeci gibi sınıfların da belirli oranlarda birliklerde yer alması ve askerî bandocu (muzıkacılar), mühendis, doktor ve imamların da orduda bulunması kararlaştırıldı.