Osmanlı Tarihi (1789-1876)

Yanıt Açıklaması: Osmanlı'nın Rusya ile yaptığı 23 aralık 1798 tarihli ilk dostluk anlaşmasından sonra, Osmanlı İngiliz antlaşmasının şartlarını Osmanlı Devleti adına ilmiye ricalinden İbrahim İsmet Bey ile reisülküttap Atıf Bey, İngiltere adına da İngiliz elçi Spencer Simit yürüttü. İngiltere, Osmanlı Devleti ile Rusya arasında yapılan ittifak antlaşmasının aynı hükümlerini kabul etti. 5 Ocak 1799 tarihli antlaşma 13 madde idi. Antlaşmanın en dikkat çeken maddesi onuncu maddeydi. Bu maddeyle Osmanlı Devleti, Fransa’ya Akdeniz’de bütün limanları kapayacak, Fransızları Mısır’dan kovmak için 13.000 kişilik bir ordu hazırlayacak, İngiltere ise hem donanma hem de askerleriyle Fransızların Mısır’dan atılması için Osmanlı Devleti’ne yardım edecekti. Bu ittifak antlaşmasından birkaç gün sonra 21 Ocak 1799 tarihinde de Osmanlı Devleti ile İki Sicilya Krallığı arasında bir ittifak antlaşması imzalandı. Böylece Fransa’nın Mısır seferine karşılık dört ülkeden oluşan bir ittifak grubu oluştu. Bu grup tarihte “ikinci küme” olarak adlandırıldı.

Yanıt Açıklaması: Alemdar Mustafa Paşa’nın başkanlığında âyanlar, devlet adamları ve askeri temsilciler Kâğıthane’deki Çağlayan Köşkü’nde 29 Eylül 1808 günü bir araya geldiler. Müzakereler sonucunda devlet adamları ile âyanlar arasında Osmanlı tarihinde Sened-i İttifak (7 Ekim 1808) olarak anılacak bir metin kaleme alındı. Doğru cevap E’dir.

Yanıt Açıklaması: Yeniçeri Ocağı 1826 yılında kaldırılmıştır.

Yanıt Açıklaması: II.Mahmud, Avrupa Devletlerinin Napoleon ile uğraşmasını fırsat bilerek devlete alternatif bir güç haline gelen ayanları temizleme harekatı başlattı.  Rumeli'de bölgesel iktidara sahip olan Hasköylü Emin Ağa, II.Mahmud tarafından ortadan kaldırılan ayandır.

Yanıt Açıklaması: Napoleon, Malta’da bulunan hapishanelerdeki Müslüman esirleri serbest bıraktı. Napoleon’un niyeti işgal etmeyi planladığı Mısır ve diğer bölgelerdeki Müslüman âleminde kendisi hakkında iyi bir algı oluşturmaktı. Doğru cevap B'dir.

Yanıt Açıklaması: Ziştovi Antlaşması, Osmanlı Devleti ile Avusturya arasında yüzyıllardır devam eden uzun mücadeleye son verdi. Bundan sonra Balkanlarda güçlenen Rusya etkisine karşı, iki ülke birbirine daha yakın duracaktı. Savaş sırasında ilk defa Hristiyan devletlerle ittifak arayışına gidilmesi, Osmanlı’nın diplomasi anlayışının değişmeğe başladığı göstermekteydi. Babıali, Avrupa’daki kuvvetler dengesindeki değişim sayesinde ağır kayıplar vermekten kurtulduğunun farkındaydı. Bunun sonucu olarak karşılıklılık esasının benimsendiği, denge siyasetinin gözetildiği ve yalnızlık politikasının terk edildiği yeni bir diplomasi anlayışı ortaya çıkacaktı.

Yanıt Açıklaması: Sened-i İttifak, sultanın iktidarına a^yanların ortak olması anlamına geldiği için Osmanlı devlet geleneğinde kabul edilmesi neredeyse imka^nsız bir belgeydi. Ancak a^yanların desteği, III. Selim’in kesintiye uğrayan ıslahat programının devam etmesi bakımından önemli bir güvence sağlıyordu.

Yanıt Açıklaması: Napoleon hedeflerine ulaşabilmek için elde mevcut 24 bin kişilik ordudan 18.000’ini ayırarak Suriye’yi işgal için 10 Şubat 1799 tarihinde harekete geçti. Napoleon 20 Şubat 1799’da El-Ariş, 24 Şubat 1799’da Gazze, ardında dört günlük bir kuşatmadan sonra Yafa’yı işgal etti. Yafa’da esir alınan 4.000 asker ile Müslüman ve Hristiyan halktan da çok sayıda insan öldürüldü. Gazze’de Mısır Valisi Azemzade Abdullah Paşa, Fransız ordusuna karşı direnmiş ancak daha fazla kayıp vermemek için gerçi çekilmişti. Napoleon 24 Mart 1799 tarihinde Suriye’nin son müdafaa noktası olan Akka Kalesi’nin önüne gelerek kaleyi muhasara etti. Kaleyi Cezzar Ahmed Paşa savunuyordu. Cezzar Ahmed Paşa’ya İstanbul’dan Nizam-ı Cedid birlikleri de yardıma gelmişti. Napoleon ise ağır toplarını getirememişti, ayrıca kale denizden Osmanlı ve İngiliz donanmalarıyla irtibatlı idi. Yardıma gelen kölemen birliklerini Napoleon’un güçleri yenilgiye uğrattıysa da kaleyi ele geçiremedi. Akka savunmasında modern savaş tekniklerini bilen Nizam-ı Cedid ordusunun üstünlüğü hemen dikkati çekmiştir. Fransız ordusunun tüm hamlelerine kolayca karşılık veriyor ve düşmanı mağlup ediyordu. 5 Mayıs 1799 tarihinde Akka Kalesi’ne son saldırısını yapıp başarısız olan Fransız ihtilalinin yenilgisiz komutanı Napoleon, ilk yenilgisini alarak geri çekilme kararı aldı.

Yanıt Açıklaması: Osmanlı Devleti’nin Avusturya ve Rusya ile barış yapmasıyla birlikte III. Selim bir komisyon kurularak hemen bir reform programının hazırlanmasını istedi. İbrahim İsmet Bey başkanlığındaki komisyon 72 maddelik bir reform programı hazırlandı. Bu reform programı “Nizâm-ı Cedîd” yani Yeni Düzen olarak adlandırıldı.

Yanıt Açıklaması: Kimi tarihçiler Doğu Sorununun (S¸ark Meselesinin) başlangıcının Küçük Kaynarca Antlaşması olduğunu ifade etmektedirler.

Yanıt Açıklaması: Kabakçı Mustafa İsyanı ile Osmanlı tahtının yeni sahibi 29 Mayıs 1807’de padişah olan IV. Mustafa oldu. Bu taht değişikliği, yukarıda ifade edildiği gibi Osmanlı siyasetindeki geleneksel ittifakın izlerinin açıkça tespit edildiği bir olaydır. IV. Mustafa; bürokrasi, ulema ve yeniçeriler arasındaki uzlaşmanın sonucu olarak tahta geçmişti. İsyanın ardından III. Selim’in başlattığı reform çabalarının tamamen ortadan kaldırıldı. İsyancılar, Nizâm-ı Cedîd hareketine son verildiğini ilân ettiler. İsyanda iş birliği yapmış olan gruplar veya kişiler gelecekte ortaya çıkacak bir hesaplaşmadan kurtulmak için gerekli adımı atmakta gecikmediler. İsyana katılanlar, ileride yaşanacak her türlü tehlike ihtimaline karşı ulemaya bir hüccet hazırlatarak padişaha imzalattılar.

Yanıt Açıklaması: Sened-i İttifak, Osmanlı Sultanının âyanların varlığını kabul ettiği dolayısıyla iktidarını hiç de alışılmadık biçimde başka güç odaklarıyla paylaşmayı kabul ettiğini gösterir. Böylece padişahın yetkileri ve otoritesinin sınırlandığı gibi bir izlenimin doğmasına yol açar. Bu içeriği ile Sened-i İttifak, zaman zaman Magna Carta’ya benzetilmiştir. Ancak Magna Carta’nın aksine Sened-i İttifak, Osmanlı Devleti’ndeki bütün âyanlar tarafından imzalanmadığı gibi Alemdar’ın daveti ile İstanbul’a gelen âyanların bir bölümü de senedin özerkliklerini sınırlayacağını düşünerek imza atmamışlardır. Dolayısıyla doğru cevap B dir.

Yanıt Açıklaması: İngiltere’nin, açıkça Osmanlı ile yeniden anlaşma isteği, kamuoyunda Fransa’ya duyulan tepki ile bir araya gelince iki devlet arasında barışın tekrar kurulmasının önü açıldı. İki tarafın da uzlaşma konusunda sergiledikleri istekli tutum sonuç verdi ve Osmanlı temsilcisi Vahid Efendi ile İngiliz elçisi Robert Adair Çanakkale’de, Boğazhisarı Kalesi civarında buluştular. Avusturya elçisi Baron Stürmer’in de katkısı ile taraflar kısa süre içinde görüşmeleri sonuçlandırarak 5 Ocak 1809’da Kala-i Sultaniye Antlaşması’nı imzaladılar.

Yanıt Açıklaması: Sadrazamlar sefere gittiklerinde yerlerine bıraktıkları vezir derecesindeki vekile Sadaret Kaymakamı denirdi.

Yanıt Açıklaması: Bükreş Antlaşması, karşılıklı olarak Temmuz ortasında mübadele edildiğinde Napoleon da çoktan Rusya seferine başlamıştı. Antlaşmanın önemli maddeleri şunlardır; her iki devlet de bu antlaşma ile düşmanlığa son verip barış ve dostluğa dönecekler; bunu devam ettirerek bu antlaşmanın esaslarını kabul edeceklerdir, Anadolu tarafındaki sınır, savaş öncesindeki gibi kalacak ve Ruslar aldıkları toprakları Osmanlı Devleti’ne iade edecektir.

Yanıt Açıklaması: Avusturya ile 17 Eylül 1790’da Kalas’ta bir ateşkes antlaşması yapıldı. Böylece tarihteki son Osmanlı-Avusturya savaşı sona erdi. Oldukça uzun süren müzakerelerde Osmanlı Devleti’ni Reisülküttap Abdullah Birrî Efendi başkanlığında bir heyet temsil etti. Neticede, Ziştovi’de on dört maddelik barış antlaşması imzalandı.

Yanıt Açıklaması: Osmanlı Devleti’ne gelince Fransa’nın Mısır seferi sırasında ordunun ne derece zayıf olduğunu anladı. Ancak Akka savunmasında Nizam-ı Cedid askerlerinin başarısı ve askeri reform ihtiyacı bir kez daha görüldü. Sayı bakımın- dan çok fazla olan Osmanlı ordusu Fransız ordusuna birçok kez yenildi. Osmanlı Devleti, topraklarını tek başına koruyamayacağını anladı. Bu yüzden de “muvazene” politikasını benimsedi.

Yanıt Açıklaması: “Nizam-ı Cedid”, Yeni Düzen olarak adlandırılan reform programı ilk defa Köprülü Mustafa Fazıl Paşa tarafından kullanılmıştı. Değişik dönemlerde dar ve geniş iki anlamda kullanılmıştır.

Yanıt Açıklaması: Fransa, Mısır seferi sonunda Mısır’ı Fransız hâkimiyetine sokamadı, Akdeniz’i bir Fransız gölü hâline getiremedi ve iddia ettiği gibi İngiltere’nin sömürge yollarını veya sömürgelerini elde edemedi. Fransa, bir tek Mısır tarihi ve maddi kültür varlıkları üzerine önemli çalışmalar yapmada başarı sağladı. İngiltere ise Napoleon’un İngiliz sömürge imparatorluğunu tehdit eden pozisyonunu sonuçsuz bıraktı. İngiltere, Akdeniz’de Cebelütarık boğazından sonra Akdeniz’de stratejik bakımdan çok önemli bir ada olan Malta’ya da yerleşti. İngiltere, İskenderiye’de Abukır Deniz Zaferi ile Fransa’nın deniz gücüne önemli bir darbe vurdu.

Yanıt Açıklaması: Osmanlı Devleti, Rusya ile bozuşmak pahasına Napoleon’un imparatorluk rejimini tanıma kararı alarak Muhib Efendi’yi fevkalade elçi olarak Paris’e gönderdi. Fransa da General Sebastiyani’yi İstanbul’a gönderdi.