Osmanlı Tarihi (1789-1876)

Yanıt Açıklaması: Hap­ishane koşullarının ­iy­leşti­ri­lmesi­, ­işkence ve ezi­yet­in yasaklanması, yargılamaların ad­il ve hızlı yapılması, bütçe usulünün ben­imsenmesi­, banka açılması, refahın arttırılması gi­bi­ toplumun genel­ini­ ­ilgi­lend­iren hükümler b­ir kenara bırakılırsa Ferman’ın neredeyse tamamı gayri­müsl­im haklarına ayrılmış durumdaydı. Bu haklar arasında, mülk ed­inme hakkı, ruhban sınıfının belli bi­r geli­re sah­ip olmaları, d­ini yapıların ­inşa ve tam­irler inde kolaylık, mezhep ve d­in değişt­irme ­izni­, ayi­n serbestiyet­i, başka d­ine mensup olanların asağılanmasının önüne geç­ilmesi gibi hususlar yer alıyordu.

Yanıt Açıklaması: Mutasarrıf aynı zamanda cemaatler tarafından seçilecek iki Marunî, iki Dürzî, iki Katolik Rum, iki Ortodoks Rum, iki Mütevali (Şii), iki Sünni İslam olmak üzere 12 üyeden oluşan İdare Meclisi’nin başkanlığını da yapacaktı.

Yanıt Açıklaması: Mısır meselesinin çözülmüş olması gerçekte Boğazlar sorununun çözülmesi anlamına gelmiyordu. Bunun sonucunda Osmanlı Devleti'nin artık Boğazları kendisinin savunamayacağı ortaya çıkmıştı.

Yanıt Açıklaması: Ruslar, Karlofça Antlaşması sonrası Karadeniz’i Rus gölü yapmak yolunda önemli bir adım attılar. 1774 Küçük Kaynarca Antlaşması’yla da Rus Ticaret gemileri için Boğazlardan serbestçe geçiş hakkını kazandılar. Doğru cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: Osmanlı Devleti ve Fransa’nın da katılımı ile 13 Temmuz 1841’de Londra’da, Boğazlar Sözleşmesi veya 1841 Londra Boğazlar Sözleşmesi adını alan bir antlaşma imzalandı. 1841 Boğazlar Sözleşmesi, dört maddeden ibaret olup en önemli olanı ilk maddesidir. Bu maddeye göre Osmanlı Devleti, yabancı savaş gemilerinin Karadeniz ve Çanakkale boğazlarından geçemeyeceğine dair eskiden beri uygulamakta olduğu yasağı (kaide-i kadime), bundan sonra da uygulayacağına dair kararlılığını ilân ederek bu hususta garanti veriyordu.

Yanıt Açıklaması: II. Mahmud döneminde eğitim konusunda gerçekleştirilen “ilk”lerden birisi de Avrupa’ya öğrenci gönderilmesidir. 1827’de gönderilen 4 öğrenciden sonra 1830 yılında Paris’e burslu olarak öğrenci yollamaya başlamıştır. Avrupa’ya giden öğrenciler Batının yaşam tarzına da aşina olarak geri dönmüş, devlet hizmetine girdiklerinde önemli görevlere yükselmişlerdir.

Yanıt Açıklaması: Fransa’nın Nice şehri Fuad Paşa gibi Osmanlı bürokrasisi ve aydınlarından pek çok ismi ağırlamıştır. Osmanlı Hanedanı’nın Türkiye’den sınır dışı edilmesi ile ekseriyetinin Nice şehrine gittiği ve burada hayatlarına devam ettiği görülür.

Yanıt Açıklaması: Osmanlı Devleti, Kanuni Devri’nden itibaren durağan bir döneme girmişti. Kanuni sonrasında gelen hükümdarlar ve sadrazamlardan bir kısmı, devleti durağanlıktan kur­tarmaya yönelik birtakım girişimlerde bulunmuşlardı. 17. yüzyıldan itibaren başlayan bu çabaların temel amacı bozulan Osmanlı düzenini, yeniden kuvvete dayanarak kurmaktı. Doğru yanıt A’dır.

Yanıt Açıklaması: Tanzimat Fermanı’nın içeriğine bakıldığında giriş bölümünde, hukuk devleti olma ve hukukun üstünlüğü özelliğinin yitirilmesiyle devletin ve toplumun sıkıntı içinde olduğu vurgu­landıktan sonra idarede ve memlekette kanun üstünlüğünün hakim olmasının gerekli­liği belirtilmekteydi. Tanzimat Dönemi öncesi Osmanlı toplum ve devlet yaşamı, dinsel kurallara, çoğu zaman keyfiliği içerisinde barındıran “örf ”e dayalı bir hukuk nizamına, farklı dinî cemaatler (Millet Sistemi) şeklinde örgütlenen bir toplum yapısına sahipti. Öte yandan bu hukuk düzeni büyük oranda (tedvin) derlenmiş, yazılı metinlere dayalı değildi. Bu yüzden özellikle örfi yetkililerce keyfi hukuki çıkarımlar yapılabilmiş, bu da topluma bir keyfilik ve adaletsizlik görüntüsü vermişti. Toplumun hukuki alanda kur­duğu ilişki biçimleri, bireyin, diğer bireyler veya devletle olan ilişkileri, özellikle dini kaynaklardan yapılan çıkarımlara veya devlet otoritelerinin takdirine bağlı bir görüntüye sahipti. Bu bakımdan hukuk alanında yazılı “kesin kurallar” koyma gerekliliği daha çok Tanzimat devri ile başladı. Adına kanunlaştırma (Codification) denilen bu yöneliş, po­zitif hukuk alanında büyük bir aşamayı temsil etmektedir.  Doğru yanıt A’dır.

Yanıt Açıklaması: Avrupa’da Alman İmparatorluğu’nun kurulması ile yaşanan politik belirsizlik ve dengelerin tekrar kurulması süreci; Rusya’ya Karadeniz’in kapalılığı ilkesini kaldırtması için bir fırsat olur. Diğer taraftan, Rusların faaliyetleri yalnız bu saha ile sınırlı kalmayıp Balkanlar’da da kendini hissettirir.

Yanıt Açıklaması: Mahmut Şevket Paşa II. Meşrutiyet’in ilanından sonra etkili olan kişilerden biridir. Abdülaziz’in tahttan indirilmesinden sonra askeri ve siyasi bir rol oynamaya başlamıştır.

Yanıt Açıklaması: Mühendishane-i Berr-i Hümayun I Abdülhamid zamanında açılmıştır. Dolayısıyle doğru seçenek I ve III olmalıdır.

Yanıt Açıklaması: Rusların Türkistan’da ilerledikleri 1860 sonrası dönemde, Türkistan’ın yardım isteklerini dile getirmek üzere defalarca İstanbul’a elçiler gönderilmiş olmasına rağmen, bu talepler karşılanamamıştır. Mesafenin uzaklığı ve doğrudan sınır olmaması, devletin iç ve dışta devam eden problemleri ve Rusya karşısında yürütülen ihtiyatlı siyaset, yardım taleplerine cevap verilememesinde etkili olmuştur.

Yanıt Açıklaması: Ferman metnini, beş bölüm şeklinde özetleyebiliriz. Birinci ve ikinci bölümde, Osmanlı Devleti’nin kuruluşundan itibaren Kur’an hükümlerine ve şeriat kanunlarına saygı gösterildiğinden, devletin kuvvetli ve halkın refaha sahip olduğu ifade edildikten sonra yüz elli yıldan beri türlü sebeplerle ne şeriata, ne de kanunlara saygı gösterilmediği, bu yüzden de devletin eski güç ve refahını kaybettiği vurgulanmaktaydı. Üçüncü bölümde, devlet idaresini iyileştirmek için bazı yeni kanunlar koymak gerekliliğine işaret edilmekte; dördüncü bölümde de yeni kanunların hangi konuları esas alacağı gösterilmekteydi. Buna göre; 1-Müslüman ve gayrimislim bütün tebaanın ırz, namus, can ve mal güvenliğinin sağlanması, 2-Verginin düzenli bir usule göre ayarlanması ve toplanması, 3- Askerlik ödevinin düzenli bir usule bağlanmasını esas alan düzenlemeler yapılacaktı. Beşinci bölümde ise yeni kanunların dayandırılacağı genel prensipler belirtilmekteydi. Padişah da, hatt-ı hümâyuna ve yapılacak kanunlara saygı göstereceğine dair ant içti.

Yanıt Açıklaması: Her ne kadar Viyana Kongresi’nde Şark Meselesi anılmış olsa da kongreye yön veren Metternich’in, yeni düzenin vazgeçilmez ayrıntıları olarak belirlediği ilkeler, Osmanlı Devleti’ne kısmî bir avantaj da sağlamıştır. Mesela Metternich için en doğru yönetim biçimi monarşidir. Metternich, bu temel prensipten hareketle Osmanlı Devleti’ni de kutsal bir siyasi yapı olarak değerlendirmiştir.

Yanıt Açıklaması: Savaş, İran lehine bir seyir izlerken Osmanlı Devleti’nin yardımına, İran askerlerini büyük bir yıkıma uğratan kolera salgını yetişmiştir. Bu beklenmedik yıkım üzerine İran, barış arayışlarına yönelmek zorunda kalmış, Abbas Mirza ile Mehmed Emin Rauf Paşa arasında barış şartları için görüşmeler başlamıştır. Öte yandan savaştan bir hayli zarar gören ve Osmanlı ile yaptıkları ticareti kaybetme noktası na gelen İranlı tüccarlar da barışın sağlanması için baskı yapmaya başlamışlardır. Barışın zorunlu hâle gelmesi sonucunda Mehmed Emin Rauf Paşa ile Erzurum’a gelen Mehmed Ali Mirza arasında 1823 Haziranı’nda görüşmeler başlamıştır. Görüşmeler sonunda, 1746 yılında Nadir Şah ile imzalanan barış anlaşması esas alınarak 28 Temmuz 1823 günü Erzurum Antlaşması imzalanmıştır.

Yanıt Açıklaması: 1830’da başlayan ve 1840’ta sonuçlanan Mısır meselesi, bir iç isyan olarak ortaya çıktıysa da beş büyük Avrupa devletinin müdahalesiyle ciddi bir Avrupa sorununa dönüştü. Mehmed Ali Paşa, bu isyan ile elde etmek istediği Adana ve Suriye hakimiyetinden vazgeçmek zorunda kaldı. Ancak Mısır’ı babadan oğula geçirecek olan bir ferman elde etmeyi başardı. Rusya, isyanın ilk aşamasında Hünkar İskelesi Antlaşması ile Osmanlı üzerinde bir himaye kurmayı başardıysa da ikinci aşamada başta İngiltere olmak üzere Avrupalı büyük devletlerin baskısıyla bu avantaj kısa sürede etkisiz hâle geldi. İngiltere, Doğu Akdeniz ve Hindistan’ın güvenliğini tehdit edebilecek, Fransa’nın etkisi altındaki Mehmed Ali Paşa’nın büyük bir devlet kurmasını önlediği gibi Rusya’nın boğazlara yönelik girişimlerini de boşa çıkardı

Yanıt Açıklaması: Rusya, Napoleon’un Mısır’dan sonra Suriye’yi işgal etmesi ve kuzeye doğru çıkarak Osmanlı Devleti’ni yıkmasından korktu. Rusya, zayıf bir Osmanlı Devleti’nden boğazları alabilirdi. Fakat güçlü bir Fransa’nın elinden alması kolay değildi. Bu yüzden hem İngiltere hem de Rusya, Osmanlı Devleti’yle ittifak yaparak Napoleon’u Mısır’dan çıkardılar. Doğru yanıt “D” şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: II. Mahmud, 1821 Mora isyanı sırasında Mısır Valisi Mehmed Ali Paşa’dan yardım istemiş, Mehmed Ali Paşa da oğlu İbrahim Paşa komutasında Mısır birliklerini yardıma göndermiştir.

Yanıt Açıklaması: Osmanlı Devleti Karlofça Antlaşması ile ilk defa Avusturya’ya toprak vermek zorunda kalmıştır.