Osmanlı Tarihi (1789-1876)

Yanıt Açıklaması: 1856 Paris Barışı ile önü alınan Rus tehdidi bu dönemde tekrar başlar.

Yanıt Açıklaması: Kaleyi Cezzar Ahmed Paşa savunuyordu. Cezzar Ahmed Paşa’ya İstanbul’dan Nizam-ı Cedid birlikleri de yardıma gelmişti. Doğru cevap E şıkkdır.

Yanıt Açıklaması: 20 Ağustos 1829’da Edirne’nin düşmesi Osmanlı Devleti’ni barış istemek zorunda bırakmıştır.

Yanıt Açıklaması: Osmanlı ve Rus donanmasına Tepedelenli Ali Paşa’nın karadan destek vermesiyle Doğa Akdeniz’den kovulan Fransızları Mısır’dan da atmak için hazırlıklar yapıldı. Bu kapsamda 10 Ocak 1799’da Cezzar Ahmed Paşa, Şam ve Trablus eyaletleri, Kudüs ve Nablus Sancakları ile Hac emirliği üzerinde olmak üzere Mısır Seraskerliğine atandı. Cezzar Ahmed Paşa’nın esas görevi Mısır’ı Fransız işgalinden kurtarmaktı. Ayrıca Tırhala Mutasarrıfı Köse Mustafa Paşa’nın da büyük bir orduyla deniz yoluyla Mısır’a gönderilmesi kararlaştırıldı. Sadrazam Yusuf Ziya Paşa da bizzat ordunun başında büyük bir orduyla sefere çıkma hazırlığına başladı. Bu ordunun hazırlanması için de Anadolu ve Rumeli’de tüm şehir ve kasabalara hükümler gönderilerek kimin ne kadar asker vereceği ve bunların nasıl toplanacağı bildirildi.

Yanıt Açıklaması: 3 Kasım 1839’da Tanzimat Fermanı’nın okunmasıyla başlayan Tanzimat Dönemi, Osmanlı reform tarihi içerisinde, dönüm noktalarından birini oluşturması nedeniyle, günümüze kadar süren farklı yaklaşımlara ve tartışmalara yol açmıştır.

Yanıt Açıklaması: İbrahim Paşa’nın Anadolu harekâtı sırasında kendisine destek verenler affedilecek ve İbrahim Paşa, Sultandağı’nın gerisine çekilecektir. Mehmed Ali Paşa veraset ve tazminat şartlarından vazgeçecekti.

Yanıt Açıklaması: Yeniçeri Ocağı’nın kaldırılmasından sonra kurulan Asakir-i Mansure-i Muhammedîye isimli yeni ordunun ihtiyaçlarını karşılamak ve 1820’den beri artan fiyatlar karsısında düşük kalan gümrük resimlerinin (vergi)  sebep olduğu hazine kaybını önlemek üzere yabancı tüccardan fazladan alınmaya başlanan resimler, basta İngilizler olmak üzere yabancı tüccarları rahatsız etmiştir.

Yanıt Açıklaması: Osmanlı Devleti, 16 Ağustos 1838’de İngiltere ile Balta Limanı Ticaret Antlaşması’nı imzalamıştır. Doğru cevap C’dir.

Yanıt Açıklaması: Genellikle 1839-1876 yılları “Tanzimat Dönemi” olarak ifade edilmiştir. Bu bakımdan biz de bu dönemlendirmeyi esas aldık. Doğru yanıt “C” şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: A, B, C ve D seçenekleri Balta Limanı Antlaşması maddeleridir. Paris Barış Antlaşması maddelerinden 4. maddede "Islahat Fermanıyla Osmanlı Devleti'ndeki gayrımüslimler korunacak ancak hiçbir yabancı devlet Osmanlı Devleti'nin iç işlerine karışmayacak" açıklaması yer almaktadır.

Yanıt Açıklaması: Rusların Türkistan'da ilerledikleri 1860 sonrası dönemde, Türkistan'nın defalarca yapılan yardım istekleri karşılanmamıştır. Mesafenin uzak olması, doğrudan sınır olamaması, devletin iç ve dış problemler, ve Rusya ile yürütülen ihtiyatlı siyaset yardım taleplerinin cevap verilememesinde etkili olmuştur. Osmanlı Devleti, Türkistan Siyasetinde izlediği pasif politikayı terk ederek Kaşgar Han'ı Yakup Bey'i desteklemiştir.

Yanıt Açıklaması: Âlî Paşa’nın ölümünden sonra sadâret mührü, 8 Eylül 1871 tarihinde Mahmud Nedim Paşa’ya verilmiştir. Mahmud Nedim Paşa’nın Sadâreti ile birlikte, devlet işleri Bab-ı Âlî’den saraya intikal etmiş ve keyfi idare etkisini göstermeye başlamıştır.

Yanıt Açıklaması: Ferman metnini, beş bölüm şeklinde özetleyebiliriz. Birinci ve ikinci bölümde, Osmanlı Devleti’nin kuruluşundan itibaren Kur’an hükümlerine ve şeriat kanunlarına saygı gösterildiğinden, devletin kuvvetli ve halkın refaha sahip olduğu ifade edildikten sonra yüz elli yıldan beri türlü sebeplerle ne şeriata, ne de kanunlara saygı gösterilmediği, bu yüzden de devletin eski güç ve refahını kaybettiği vurgulanmaktaydı. Üçüncü bölümde, devlet idaresini iyileştirmek için bazı yeni kanunlar koymak gerekliliğine işaret edilmekte; dördüncü bölümde de yeni kanunların hangi konuları esas alacağı gösterilmekteydi. Buna göre; 1-Müslüman ve gayrimislim bütün tebaanın ırz, namus, can ve mal güvenliğinin sağlanması, 2-Verginin düzenli bir usule göre ayarlanması ve toplanması, 3- Askerlik ödevinin düzenli bir usule bağlanmasını esas alan düzenlemeler yapılacaktı. Beşinci bölümde ise yeni kanunların dayandırılacağı genel prensipler belirtilmekteydi. Padişah da, hatt-ı hümâyuna ve yapılacak kanunlara saygı göstereceğine dair ant içti.

Yanıt Açıklaması: Tanzimatın öngördüğü amaçlardan biri de vergi adaletiydi. Buna yönelik ilk önlem Muhassıllık Meclisleri’nin kuruluşudur. Tanzimat sonrası Muhassıl gönderilen yerlerde, kurulan meclislere Muhassıllık Meclisleri denmiştir. Gayrimüslim topluluklarının da temsil edildiği bu meclis, valinin denetimine verilmişti. Bu meclisler hatt-ı hümâyunda vaadedilenlerin gerçekleşmesi için tasarlanmıştı. 25 Ocak 1840 tarihinde gönderilen bir talimatta Muhassılların maiyyetlerinde bir katib-i emlak ve nüfus ile bir tane mal kâtibi bulunacak ve gittikleri yerlerde öncelikle bir meclis kuracaklardı. Bu meclise beldenin hâkimi, müftüsü, bir asker zabiti ve vücûh-ı memleket denilen memleketin ileri gelenlerinden dört kişi, yine metropolit ve kocabaşılardan da birer kişi alınacaktı. Meclis haftada iki ya da üç gün gerek vergi gerekse o beldenin diğer sorunlarını görüşecekti. Muhassılların bulunmadığı yerlerde üç veya dört kazanın birleşmesiyle ve Muhassıl tarafından “vücûh”dan ileri gelenlerden birisi vekil tayin edilip müftü, nâib ve yine vücûhdan iki kişinin de olduğu bir meclis kuruluyordu. Muhassıllık talimatına göre, gayrimüslimlerin bulunduğu yerlerde Kocabaşı ve Metropolidin (Ermeni ve Rum temsilcileri) bu meclislere atanması öngörülüyorsa da başka cemaatlerin varlığı nedeniyle Yahudi ve Katoliklerin de bu meclislerde birer temsilcisi bulundurması Meclis-i Vâlâca kararlaştırılmış ve meclislere bunların da birer temsilcileri alınmıştı. Muhassıllık Meclisleri’ne seçimle üye olan vücûha “kadir ve haysiyyetlerine göre” aylık verileceği ifade edilmişti. Öte yandan Nâib ve vekillerine de maaş bağlanacak ve maaşlarını Emvâl-i Muhassıllıktan alacaklardı. Ancak bu durum fazla sürmedi. 18 Eylül 1841 tarihli karar gereğince nâib ve nâib vekillerinin maaşları kesildi. 31 Mart 1841’de Mustafa Reşid Paşa’nın sadaretten azli ve Rıza Paşa’nın sadarete tayiniyle Muhassıllık Meclisleri kaldırıldı. Adı Memleket Meclisleri olarak değiştirilen bu meclisler, 1849’da bu kez Eyâlet Meclisleri adını aldılar. Bunlar için Büyük Meclisler (Meclis-i Kebîr) ismi de kullanılıyordu. Çünkü sancak merkezlerinde de Küçük Meclisler kurulmuştu.

Yanıt Açıklaması: Büyücü, Abdi, Eskici, Acem, Arap, Kayserili ve Tiryaki gibi karakterlere sahip ortaoyunun iki önemli ismi ise Kavuklu Hamdi ile Pişekâr Küçük İsmail Efendi’dir.

Yanıt Açıklaması: Napoleon, Osmanlı ordusunun iki taraftan kendisini sıkıştırması ve İngilizlerin sahillere egemen olmasına mani olmak için 10 Şubat 1799’da Suriye seferine çıkacağını Paris’e bildirdi. Suriye’ye hâkim olması hâlinde Napoleon, Akdeniz’de bulunan limanları kontrol edebilecek, İngilizlerin bu limanlara girişini engelleyecek ve Osmanlı Devleti’ne isteklerini kabul ettirebilecekti. Doğru cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: Londra Antlaşması ile Karadeniz'in tarafsızlığı ilkesi iptal edilmiştir. Aynı antlaşma ile Boğazların barış dönemi kapalılığı ilkesi de kaldırılmıştır. Rusya, Avrupa'nın siyasi ortamından faydalanarak, Kırım yenilgisi ile kabul etmek zorunda kaldığı hükümleri, poliitik girişimlerle kaldırtmayı başarmıştır.

Yanıt Açıklaması: Tanzimat Fermanı’nın ilanından kısa bir süre sonra da 3 Mayıs 1840’ta bu kez tüm Osmanlı toplumunu içeren genel bir ceza kanunu yayımlandı. Bu genel ceza kanunu, suçların kanuniliği ilkesini getirmesi ve keyfi ceza vermeyi engelleyici hükümleri içermesi bakımından ilk kanun olma özelliğini taşır. Toplumun bütün kesimlerini içeren bu kanunu, 1850 yılında Kara Ticareti Kanunu, 1858’de Arazi Kanunnamesi, 1863’te Deniz Ticaret Kanunu, 1876’da tamamlanan Mecelle-i Ahkâm-ı Adliye isimli medeni kanunun yayını takip etmiştir.

Yanıt Açıklaması: O¨zellikle Niza^m-ı Cedi^d tara arı olmakla suçlanan yetkililer, hem İstanbul’dan hem de Rumeli’deki ordudan kaçarak bu şartlar altında Alemdar Mustafa Paşa’ya sığındılar. Osmanlı tarihinde Alemdar Mustafa Paşa’ya sığınan III. Selim ve Niza^m-ı Cedi^d taraftarları Rusçuk Ya^ra^nı olarak anılacaktı. U¨lke içindeki bu siyasi ayrışmaya ve III. Selim’in Fransızlarla yaptığı ittifaka güvenerek Ruslara karşı giriştiği savaşa, Tilsit’ten gelen havadisler eşlik edecekti.

Yanıt Açıklaması: Yakup Han, Osmanlı Devleti’nden aldığı yardım ve İngilizlerle yürüttüğü dostane ilişkilerle devletini geliştirirken, Çin tehditini uzakta tutmayı başaramamıştır.