Osmanlı Tarihi (1789-1876)

Yanıt Açıklaması: 1830’da başlayan ve 1840’ta sonuçlanan Mısır meselesi, bir iç isyan olarak ortaya çıktıysa da beş büyük Avrupa devletinin müdahalesiyle ciddi bir Avrupa sorununa dönüştü. Mehmed Ali Paşa, bu isyan ile elde etmek istediği Adana ve Suriye hakimiyetinden vazgeçmek zorunda kaldı. Ancak Mısır’ı babadan oğula geçirecek olan bir ferman elde etmeyi başardı. Rusya, isyanın ilk aşamasında Hünkar İskelesi Antlaşması ile Osmanlı üzerinde bir himaye kurmayı başardıysa da ikinci aşamada başta İngiltere olmak üzere Avrupalı büyük devletlerin baskısıyla bu avantaj kısa sürede etkisiz hâle geldi. İngiltere, Doğu Akdeniz ve Hindistan’ın güvenliğini tehdit edebilecek, Fransa’nın etkisi altındaki Mehmed Ali Paşa’nın büyük bir devlet kurmasını önlediği gibi Rusya’nın boğazlara yönelik girişimlerini de boşa çıkardı. Fransa, Mısır Meselesi’nde Mehmed Ali’yi destekleyerek Mısır’daki Fransız nüfuzunu sürdürmek istedi. Bir yandan da Osmanlı Devleti ile çatışmamaya ve Osmanlı toprak bütünlüğünü Rusya’ya karşı korumaya da özen gösterdi. Osmanlı Devleti’nin ise Mısır krizinde, bir paşasının isyanını bile bastırmayı başaramaması zayıflığını iyice ortaya çıkardı. Osmanlı Devleti varlığını devam ettirmek için sürekli başka bir ülkenin yardımına başvurmak zorunda kalacaktı. Bu olayla Avrupa devletlerinin Osmanlı üzerindeki çıkarları daha da açık hale geldi. Beş büyük devletin, Osmanlı Sultanı ile Mehmed Ali Paşa arasındaki anlaşmazlığa müdahil olmalarının gerçek sebebi, İstanbul ile Boğazlar’a yönelen tehlike idi. Mısır Meselesi’nin çözülmüş olması gerçekte Boğazlar sorununun çözülmesi anlamına gelmiyordu. Nitekim Osmanlı Devleti’nin artık Boğazları kendisinin savunamayacağı ortaya çıkmıştı. Bu yüzden Avrupa devletleri arasında Boğazlar üzerinde bir antlaşmaya varılması gerekli idi.

Yanıt Açıklaması: Tanzimat Fermanı 3 Kasım 1839 tarihinde ilan edilmiştir.

Yanıt Açıklaması: 16 Ağustos 1838'de İngiltere ile Balta Limanı Ticaret Antlaşması imzalanmıştı. Bu antlaşma ile İngilizlere iç ticarette geniş imtiyazlar verildi ve İngilizler Osmanlılar üzerinde daha fazla iktisadi nüfuz kurdular.

Yanıt Açıklaması: Osmanlı modernleşme tarihinin en önemli aktörlerinden biri olan III. Selim de batıdaki örneklerine benzer şekilde modernleşmeye ilk önce askeriyeden başladı. Çünkü askeri gücü olmayan bir devletin ayakta kalabilmesi zordu.

Yanıt Açıklaması: Mısır, Akdeniz, Cebelitarık “İmparatorluk Yolu”olarak anılmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Mehmet Ali Paşa’nın 1831’de isyanına giden süreçte Suriye valiliğini ele geçirmenin yanı sıra Mısır’ı, komşuları olan Sudan ve tüm Arabistan’da en üstün güç hâline getirmek, İstanbul’dan bağımsız hareket edebilmek, Mısır valiliğini bir hanedanlık biçiminde babadan oğula geçirmek gibi hedefleri de bulunmaktaydı.

Yanıt Açıklaması: Osmanlı Devleti 19. yüzyılın ikinci yarısında büyük problemlerle karşı karşıya kalmıştır.

Yanıt Açıklaması: Türkiye’nin ilk anayasası olan Kanun-ı Esasi, padişah II. Abdülhamid döneminde 23 Aralık 1876’da ilan edilmiştir. Sultan Abdülmecit’in padişahlık yaptığı yıllar 1839-1861 yılları arasındadır.

Yanıt Açıklaması: İngiltere’nin, açıkça Osmanlı ile yeniden anlaşma isteği, kamuoyunda Fransa’ya duyulan tepki ile bir araya gelince iki devlet arasında barışın tekrar kurulmasının önü açıldı. İki tarafın da uzlaşma konusunda sergiledikleri istekli tutum sonuç verdi ve Osmanlı temsilcisi Vahid Efendi ile İngiliz elçisi Robert Adair Çanakkale’de, Boğazhisarı Kalesi civarında buluştular. Avusturya elçisi Baron Stürmer’in de katkısı ile taraflar kısa süre içinde görüşmeleri sonuçlandırarak 5 Ocak 1809’da Kala-i Sultaniye Antlaşması’nı imzaladılar. Böylece yaklaşık iki yıldan beri İngiltere’nin, Boğazlara dönük tehdidi de son bulmuş oldu.

Yanıt Açıklaması: Bükreş Antlaşması ile 1806 yılında başlayan; 1807 yılı Ağustos ayında fiilen bir ateşkes dönemine girilse de 1809 baharı ile birlikte yeniden devam eden Osmanlı-Rus Savaşı sona erdi.

Yanıt Açıklaması: 18 yıl boyunca büyük bir yenileşme hamlesi başlatan III. Selim, Kabakçı Mustafa isyanı sonrasında modernleşme uğruna saltanatını feda etti. Doğru cevap E'dir.

Yanıt Açıklaması: 18. yüzyıl boyunca batılılarla ilişki kurma eğilimi, I. Mahmud devrinde (1730-1745) aslen bir Fransız olan Kont Bonneval (Humbaracı Ahmet Paşa) ve III. Mustafa Devrinde (1757-1773) Baron de Tott gibi şahsiyetlerin, Osmanlı ordusuna hizmet etmelerini sağladı. Doğru yanıt “B” şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Mehmet Ali Paşa’nın 1831’de isyanına giden süreçte Suriye valiliğini ele geçirmenin yanı sıra Mısır’ı, komşuları olan Sudan ve tüm Arabistan’da en üstün güç hâline getirmek, İstanbul’dan bağımsız hareket edebilmek, Mısır valiliğini bir hanedanlık biçiminde babadan oğula geçirmek gibi hedefleri de bulunmaktaydı.

Yanıt Açıklaması: Islahat Fermanı’yla gayr­imüsl­im cemaatler­in genel ve meslek­i okullar açması kolaylaştırıldığı g­ibi­, Müslüman olmayanların asker­i ve mülk­i alanda eğiti­m veren devlet okullarına g­irmeler­in­in önü de açılmıştır.

Yanıt Açıklaması: III. Selim Prusya ve İngiltere’nin arabuluculuğuyla Rusya ile barış yapmaya razı oldu. Fransız İhtilali’ne karşı Ruslar ile birlikte hareket etmek isteyen Avrupa devletlerinin baskıları karşısında Çariçe II. Katerina da barış önerisini kabul etti. Ağustos ayında Kalas’ta bir ateşkes antlaşması yapıldı. Kasım 1791’de, Boğdan’ın merkezi Yaş kasabasında Osmanlılar ile Ruslar arasında barış antlaşması için görüşmeler başladı. Bu müzakerelerde de Osmanlı heyetinin başında Reisülküttap Abdullah Birrî Efendi bulunmaktaydı. Yaklaşık iki buçuk ay süren müzakereler sonucunda 10 Ocak 1792’de, on üç maddeden oluşan Yaş Antlaşması imzalandı.

Yanıt Açıklaması: Tanzimat Dönemi’nin, 3 Kasım 1839’da Topkapı Sarayı’nın Gülhane Bahçesi’nde Sultan Abdülmecid’in Hatt-ı Hüma^yunu’nun okunması ile başladığı konusunda, konuyla ilgilenenler açısından, genellikle bir tereddüt yoksa da, ne zaman son bulduğu hakkında farklı görüşler vardır. Doğru cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: Şahıs, aile, miras, ceza, vergi ve arazi hukukuna dair hükümleri ihtiva etmeyen Mecelle; alış veriş, kita, hizmet akdi, kefalet, havale, rehin, emanet, bağışlama, delil ve yemin gibi fıkıhla ilgili uygulamaların bier araya getirilmesiyle oluşmuştur.

Yanıt Açıklaması: İngiltere 1839’da Aden’i ele geçirerek, Arabistan Yarımadası’na yerleşen ilk Avrupa devletidir.

Yanıt Açıklaması: Doğru cevap E olacaktır. Sayfa 8 ve 9  de Rusya ile Savaşın Devamı ve Yas Antlaşması (10 Ocak 1792) konu  başlığındaki açıklamalarda   " Her iki  ülke, savaşa karışmış olan tebaası için af çıkaracak. İki ülke arasında iyi  niyet göstergesi olarak karşılıklı elçi gönderilecek. Yaklaşık olarak iki buçuk ay sürmüştür. " şeklinde açıklamalar yer almaktadır.

Yanıt Açıklaması: İslam hukukuna göre Müslümanların yani Millet-i Hâkime’nin yönetiminde olan bir ülkede yaşayan gayri müslimlerin statüsünü tanımlayan terim ‘Zımmi’dir.