Osmanlı Tarihi (1789-1876)

Yanıt Açıklaması: İbrahim Paşa’nın Anadolu harekâtı sırasında kendisine destek verenler affedilecek ve İbrahim Paşa, Sultandağı’nın gerisine çekilecektir. Mehmed Ali Paşa veraset ve tazminat şartlarından vazgeçecekti.

Yanıt Açıklaması: 18. yüzyılın sonlarına doğru Hindistan ile Avrupa arasındaki en kısa yol Akdeniz’den geçtiğinden bu deniz, İngiltere için hayati önemdeydi. İngiltere, bu yolun ekonomik olduğu kadar jeo-politik değerini de kavramıştı. İstanbul ve Boğazlar dolayısıyla Akdeniz egemenliğini kimseye kaptırmamak İngiltere’nin temel politikasıydı.

Yanıt Açıklaması: Rusya, sınırlarının yanıbaşında bir ihtilal gerçekleş­mesine taraftar olmadığı için bölgenin statüsünü belirleyen 1829 Edirne Antlaşması’nın 5. Maddesine aykırı olarak 28 Haziran 1848’de Eflâk-Boğdan’ın kuzeyini işgal etti. Osmanlı Devleti bu durumu protesto ederken Ömer Lütfi Paşa’nın komutasındaki Osmanlı ordu­ları da Eflâk-Boğdan’ın güneyine girdi. Böylece Temmuz 1848’den itibaren Memleketeyn Osmanlı-Rus kontrolü altına girdi. Mayıs 1849’da Rusya’nın, Macar İhtilali’ne müdahale etmek üzere gönderdiği ordu Eflâk İsyanı’nı kısa sürede bastırdı. Osmanlı ise Rusların fır­sattan istifade bölgeyi işgal edeceğinden kaygılanmaktaydı. Rusya, Osmanlı hükümeti’ne işgalin geçici olacağı hususunda teminat vermişti. Rusya bu sırada Babıâli’ye, Memleke­teyn işlerini yeniden düzenlemek için bir anlaşma önerdi ve 1 Mayıs 1849’da Balta Limanı Sözleşmesi imzalandı. Bu antlaşmaya göre; 1- Rusya 7 yıl için Memleketeyn’de Osmanlı Devleti ile hemen hemen eşit haklara sahip olacaktı. 2- Sultan yedi yıl için iki yeni bey se­çecek, Boyar meclisleri dağıtılacak ve bunların yerine bir divan kurulacaktı. 3- Anayasayı gözden geçirmek için Yaş’ta ve Bükreş’te olmak üzere iki komisyon kurulacaktı. 4-Dirlik ve düzen sağlanıncaya kadar her iki devlet yeterli miktarda kuvveti Memleketeyn’de bu­lunduracaktı. 5- Bu antlaşma sürdükçe her iki devlet, beylere danışman göreviyle dele­geler gönderecekti. Bu antlaşma ile iki devletin arası yeniden düzelirken savaş çıkmasını önleyecek yeni bir statü kuruluyordu. Ancak Rusya’nın Eflâk ve Boğdan’a müdahalesi, böl­gedeki nüfuzunun artmasına ve Osmanlı nüfuzunun azalmasına neden oldu. Doğru yanıt D’dir.

Yanıt Açıklaması: Maliyede yapılan önemli bir düzenleme de rüşveti önlemek ve işlerin düzgün yürütülmesini sağlamak üzere memurlara “maaş” bağlanmasıdır. Daha önce tımar, zeamet gelirleri, harç, bahşiş, kağıt, ilâm vs. ücretleri ile geçinen memurlar düzenli maaş uygulamasına geçirilmiştir. Gelirleri arttırmak ve tasarrufa dikkat etmek gibi malî tedbirlerin yanı sıra yeni memur alımı ve maaş bağlanması da sıkı kurallara tâbi tutulmuştur.

Yanıt Açıklaması: Akkerman sözleşmesi. Cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: Osmanlı Devleti, özellikle Fransız İhtilali’nin doğurduğu “Milliyetçilik” akımının etkisiyle Osmanlı sınırları içindeki çeşitli ulusların bağımsızlık talepleriyle karşılaştı. Milliyetçilik etkisini öncelikle imparatorluğun gayrimüslim unsurları üzerinde göstermişti. Ayrılıkçı eğilimler taşıyan gayrimüslim unsurların çoğunlukla imparatorluğun Avrupa topraklarında yaşaması, milliyetçilik akımının etkisini kolaylaştırdığı gibi Avrupa devletlerinin müdahalelerine de gerekçe oluşturmaktaydı. Bu anlamda ilk büyük hareket Sırp İsyanları’ydı. 1812’de Bükreş Anlaşması ile Sırbistan özerklik kazandı. Benzer şekilde, Osmanlı-Rus Savaşı sonrası 14 Eylül 1829’da imzalanan Edirne Antlaşması’yla Yunanistan bağımsızlığını elde etmişti. Ayrıca Mısır’da Mehmed Ali Paşa’nın iki defa merkezi otoriteye isyan ederek Osmanlı Sultanı’nın varlığını tehdit etmesi de bir başka büyük sorundu. Giderek ağırlaşan bu sorunların üstesinden gelmenin yolu devletin yeniden organize edilmesinden geçiyordu. Böylece Osmanlı Devleti’ni modern bir devlet ve toplum yapısına dönüştürürken Müslüman ve gayrimüslim bütün unsurları da eşit haklar ve eşit yurttaşlık temelinde bir arada tutmayı amaçlayan Tanzimat Fermanı ilan edilmişti. Doğru cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: Tanzimatın ilanından sonra Osmanlı İmparatorluğu’nun çeşitli eyaletlerinde isyanlar çıkmıştı. Arnavutluk, Girit, Bulgaristan, Suriye ve Lübnan’da patlak veren isyanlar, Tanzimat’a duyulan tepki, kötü yönetim, milliyetçiliğin yayılması ve yabancı devletlerin tahrikleri gibi nedenlere dayanmaktaydı. Vergi imtiyazlarının sağlanması değil kaybedilmesi zengin toplulukların işine gelmemiştir.

Yanıt Açıklaması: İngiltere ile Osmanlı Devleti arasında imzalanan Kala-i Sultaniye Antlaşması'nın önemli maddelerinden biri, "Osmanlı Devleti'nin elinde, İngiliz tüccarlarına ait mal ve eşya varsa bunlar hemen iade edilmesidir". B,C,D ve E seçeneklerindeki maddeler, Fransa'nın İngiltere ile Osmanlı Devleti arasında  böyle bir metne tepki koyması ihtimaline karşı, Osmanlı DEvleti ile İngiltere arasında yapılan gizli ittifak maddeleridir.

Yanıt Açıklaması: Nizamnameye göre A, B, C ve D seçeneklerindeki meclisler, vilayet ve liva merkezlerinde daimi olarak hizmet verecek meclislerdir. Kazalarda kurulacak meclislerden biri de Devai meclisidir.

Yanıt Açıklaması: İsyancılar, Nizâm-ı Cedîd hareketine son verildiğini ilân ettiler. Özellikle reform çabaları için gerekli olan maddi kaynağın sağlanması amacıyla oluşturulan İrâd-ı Cedîd hazinesi ortadan kaldırıldı. Bu hazine için yürürlüğe konulan yeni vergilerin de geçersiz olduğu belirtilerek halktan alınan fazla verginin iptal edileceği propagandası yapıldı. Böylece kamuoyunun isyana ve isyancılara karşı duyabileceği öfkenin önüne geçilmesi planlanıyordu. İrâd-ı Cedîd hazinesi dışında III. Selim’in ıslahat programı çerçevesinde oluşturulan diğer kurumlar da kaldırıldı. Ordudan ihraç edilenler yeniden askere alındı.

Yanıt Açıklaması: II. Meşrutiyet’in ilanını (1908) dönemin sonu olarak kabul eden tarihçiler de vardır.

Yanıt Açıklaması: Ordunun modernleştirilmesine karar verildikten sonra Avrupa’ya askerlik ve yeni silahla- rın öğrenilmesi için adamlar gönderildiği gibi oradan da yetişmiş elemanlar getirilmiştir.

Yanıt Açıklaması: Bireyin özgürlüğünü, özerkliğini, temel haklarını garanti altına almayı amaçlayan ve bu nedenle siyasal iktidarın sınırlandırılması üzerinde duran düşünce sistemine liberalizm denir.

Yanıt Açıklaması: Kırım Savaşı’nı sonuçlandırmak ve barış antlaşmasını hazırlamak üzere Paris Kongresi, 25 Şubat 1856’da Osmanlı Devleti, İngiltere, Fransa, Rusya, Avusturya, Prusya ve Piyemonte’nin katılımıyla toplanmıştır. Doğru cevap D’dir.

Yanıt Açıklaması: Amerikan Bağımsızlık Bildirisi” ve 1789 tarihli Fransız “İnsan ve Yurttaş Hakları Bildirisi” adını alan belgeler 1776’da Amerikan Kongresi tarafından kabul edilmiştir. Doğru cevap D’dir.

Yanıt Açıklaması: Kanunlaştırma adını verdiğimiz bu çabaların ilk adımlarını, II. Mahmud devrinde görmekteyiz. II. Mahmud’un son dönemlerine doğru Tarik-i İlmiyeye Dair Ceza Kanûnnâmesi yanında yine 1838’de Memûrine Mahsûs Ceza Kanûnu yayımlanmıştı. Böylece sınırlı da olsa modern hukukun “kanunsuz ceza olmaz” ilkesi gereği, belirli suçlara önceden belirlenmiş cezaların verileceği ifade edilerek idarede keyfiliğe varan uygulamalara son verme çabasının ilk adımları atılmıştır. Belirsiz zulüm kavramıyla ifade edilebilen suçlar ve cezalar, kanunlaştırılmıştır. Tanzimat Fermanı’nın ilanından kısa bir süre sonra da 3 Mayıs 1840’ta bu kez tüm Osmanlı toplumunu içeren genel bir ceza kanunu yayımlandı. Bu genel ceza kanunu, suçların kanuniliği ilkesini getirmesi ve keyfi ceza vermeyi engelleyici hükümleri içermesi bakımından ilk kanun olma özelliğini taşır. Toplumun bütün kesimlerini içeren bu kanunu, 1850 yılında Kara Ticareti Kanunu, 1858’de Arazi Kanunnamesi, 1863’te Deniz Ticaret Kanunu, 1876’da tamamlanan Mecelle-i Ahkâm-ı Adliye isimli medeni kanunun yayını takip etmiştir. 1876’da ilk anayasa (Kanûn-ı Esâsî), 1879’da Ceza ve Hukuk Yargılama Usul Kanunları da yayımlandı. Tanzimat dönemi boyunca pek çok kanunlaştırma yapıldı. Öte yandan bu yeni kanunlara uygun bir yargı örgütü oluşturma çabasına da 1840’tan itibaren girişildi. Bir yandan da Kadı Mahkemeleri reforme edilirken, Nizamiye Mahkemeleri de oluşturuluyordu. Modern bir yargı örgütünün kuruluşu 1879’da tamamlandı. Bunlar dışında dönem boyunca herkese uygulanacak, eşit ve yazılı olan bir hukuk mevzuatı ortaya konacaktı.

Yanıt Açıklaması: Kanunlaştırma adını verdiğimiz bu çabaların ilk adımlarını, II. Mahmud devrinde görmekteyiz. II. Mahmud’un son dönemlerine doğru Tarik-i İlmiyeye Dair Ceza Kanûnnâmesi yanında yine 1838’de Memûrine Mahsûs Ceza Kanûnu yayımlanmıştı. Doğru yanıt “A” şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Balta Limanı Antlaşması maddelerinin biri, Sultanın yedi yıl için iki yeni bey seçmesi ve Boyar meclislerinin dağıtılması ve bunların yerine yeni divanın kurulmasıdır. O zamana kadar denetim "Boyar" adı verilen Rus etkisi altındaki Eflak ve Boğdan asilzadelerine bırakılmıştı.

Yanıt Açıklaması: II. Mahmud öncesi reformlarda, Batı’nın temel yapısını oluşturan medenî değerler ile modern devletin temel özellikleri arasında yer alan hukuk devleti olma ve bireyin haklarının korunması gibi ilkeler göz önüne alınmamıştı. Oysa 19. yüzyılın ilk çeyreği boyunca Osmanlı Devleti, özellikle Fransız İhtilali’nin doğurduğu “Milliyetçilik” akımının etkisiyle Osmanlı sınırları içindeki çeşitli ulusların bağımsızlık talepleriyle karşılaştı. Milliyetçilik etkisini öncelikle imparatorluğun gayrimüslim unsurları üzerinde göstermişti. Ayrılıkçı eğilimler taşıyan gayrimüslim unsurların çoğunlukla imparatorluğun Avrupa topraklarında yaşaması, milliyetçilik akımının etkisini kolaylaştırdığı gibi Avrupa devletlerinin müdahalelerine de gerekçe oluşturmaktaydı. Bu anlamda ilk büyük hareket Sırp İsyanları’ydı. 1812’de Bükreş Anlaşması ile Sırbistan özerklik kazandı. Benzer şekilde, Osmanlı-Rus Savaşı sonrası 14 Eylül 1829’da imzalanan Edirne Antlaşması’yla Yunanistan bağımsızlığını elde etmişti. Ayrıca Mısır’da Mehmed Ali Paşa’nın iki defa merkezi otoriteye isyan ederek Osmanlı Sultanı’nın varlığını tehdit etmesi de bir başka büyük sorundu. Giderek ağırlaşan bu sorunların üstesinden gelmenin yolu devletin yeniden organize edilmesinden geçiyordu. Böylece Osmanlı Devleti’ni modern bir devlet ve toplum yapısına dönüştürürken Müslüman ve gayrimüslim bütün unsurları da eşit haklar ve eşit yurttaşlık temelinde bir arada tutmayı amaçlayan Tanzimat Fermanı ilan edilmişti. Fermanda insanların dinî veya etnik yapısı dikkate alınmaksızın bütün unsurlarıyla Osmanlı vatandaşlığı temelinde yeni bir toplum modeli öngörülüyordu. Tanzimat öncesi reform çalışmaları devlet ve bireylerin karşılıklı hakları bakımından hiçbir yenilik hedeflememişken Tanzimat Fermanı ile bu konuda yeni bir döneme giriliyordu.

Yanıt Açıklaması: Müsadere: Özel mülkiyetin herhangi bir bedel ödenmeden, devlet adına alınmasıdır. Osmanlı Devleti’nde 17. yy’dan itibaren ölen veya idam edilen yüksek dereceli devlet memurlarının malına el konulması şeklinde kullanılmıştır.