Osmanlı Tarihi (1789-1876)

Yanıt Açıklaması: Osmanlı Devleti Londra Antlaşması’nı kesin bir dille reddetmesine rağmen, müttefik devletlerin İstanbul elçileri antlaşma şartlarını kabule zorlamak için bir süre daha baskılarını sürdürmüşlerdir. Olumlu yanıt alamayınca da daha önce kararlaştırmış oldukları gibi Akdeniz’de bulunan donanmalarına Mora’daki Osmanlı-Mısır kuvvetlerine karşı harekâta geçme talimatı vermişlerdir. Limanda hilâl şeklinde ve üç sıra hâlinde demirli bulunan Osmanlı-Mısır donanması çok ağır bir zayiat almış yaklaşık 6000 denizci de hayatını kaybetmiştir. Tarihe “Navarin Baskını” olarak geçen bu olayın sonuçları Osmanlı Devleti açısından çok ağır olmuştur.

Yanıt Açıklaması: İngilizlerin Malta'yı işgali Fransa ile barış antlaşmasının bozulmasına sebep olmuştur. Napoleon, konsüllük yerine imparatorluk rejimini kurarak kendini imparator ilan etti. İngiltere bu durumdan faydalanarak Fransa’ya karşı İngiltere, Rusya, Avusturya, İsveç ve Napoli’yi içine alan bir ittifak antlaşması imzaladı. Osmanlı Devleti ise Fransa ile dostluk antlaşması imzaladığı için Fransa’daki bu rejim değişikliğini tanımak istedi. Osmanlı Devleti bir kez daha iki ateş arasında kaldı. İngiltere önce boğazlardan geçerek Marmara Denizi’ne girdi akabinde de İskenderiye’yi işgal etti. Rusya ise Eflak ve Boğdan’a girdi. Yeniden savaş başladı. Doğru cevap A şıkkıdır

Yanıt Açıklaması: III.Selim'in tahta çıktığında, Osmanlı Devletinin elinden ilk çıkan İslam toprağı olan Kırım'ın Rusya'nın hakimiyetinde kalmasına rıza gösteremeyeceğini beyan etti. Kırım Rusya'nın hakimiyetinde olduğu sürece İstanbul'un güvenliğinden söz edilemezdi.

Yanıt Açıklaması: Viyana Kongresi'ne Osmanlı Devleti'de, 1798-1802 yılları arasında gerçekleşen İkinci Koalisyon Savaşına katılması nedeniyle davet edildi. Babıali bu daveti geri çevirdi. Osmanlı hükümeti , toprak bütünlüğünün uluslararası bir toplantıda gündeme gelmesi ve egemenliğinin sorgulanmasından endişe ettiğ için böyle bir karar aldı.

Yanıt Açıklaması: Doğru cevap B olacaktır. Sayfa 5 ve 6  da III. Selim’in Tahta Çıkmasından Sonra Savaş Cephelerindeki Gelişmeler ve Osmanlı-İsveç İttifakı konu başlığındaki açıklamalarda  tekrar bakılması durumunda   : A şıkkı Gazi Hasan Paşa, kaptan-ı deryalık görevinden azledilip yerine Küçük Hüseyin Paşa  tayin edildi. C Şıkkı  11 Temmuz 1789’da Osmanlı-İsveç İttifak Sözleşmesi imzalandı. D şıkkı Sadrazam  Serasker Cenaze Hasan Paşa  yerine İsmail kahramanı Cezayirli Hasan Paşa sadarete getirildi. E şıkkı Osmanlı ordusu, Ağustos 1789 da Avusturya-Rusya ortak kuvvetlerine  Foksani’de ağır bir yenilgiye uğramıştır. şeklinde açıklanmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Yeniçeri Ocağı’nın yerine “Asakir-i Mansure-i Muhammediye” ismiyle yeni bir ordu kurulmuştur.

Yanıt Açıklaması: Rusya savaşının başlamasıyla veziriazam İbrahim Hilmi Paşa serdarıekrem oldu, yerine de sadaret kaymakamı olarak Köse Musa Paşa atandı.

Yanıt Açıklaması: III. Selim, 1789 yılında tahta çıktığında iki yıldır Osmanlı-Avusturya ve Osmanlı-Rusya savaşları devam ediyordu. Sultan I. Abdülhamid, Rusların Özi Kalesi’ni işgali haberini alınca üzüntüden vefat etmişti. III. Selim, tahta çıktığında Osmanlı Devleti’nin elinden çıkan ilk İslam toprağı olan Kırım’ın Rusya’nın hâkimiyetinde kalmasına rıza gösteremeyeceğini beyan etti. Öyle ki Anadolu’nun kapısı olan Kırım, Rusların hâkimiyetinde olduğu müddetçe İstanbul da güvende olamazdı. III. Selim, Osmanlı Devleti’nin tek başına iki cephede savaşarak zafer kazanamayacağını kısa sürede anladı. Bunun üzerine Rusya’ya karşı İsveç, Avusturya’ya karşı da Prusya ile ittifak antlaşmaları imzaladı. Bu ittifaklar da çare olmadı ve savaşlar yenilgiyle sonuçlandı. Savaşın sonunda Avusturya ile Ziştovi (1791) Rusya ile de Yaş (1792) antlaşması yapıldı.

Yanıt Açıklaması: Kala-i Sultaniye Antlaşması’nın önemli maddeleri şunlardı: Antlaşmanın imzalandığı tarihten itibaren iki devlet arasındaki düşmanlık son bulacak ve taraflar ellerindeki esirleri karşılıklı olarak değiştirecektir.Antlaşmanın imzalanmasından 31 gün sonra İngiltere’nin hâlâ elinde tuttuğu Osmanlı toprağı varsa bu yerler derhal iade edilecektir. Osmanlı Devleti’nin elinde, İngiliz tüccarlarına ait mal ve eşya varsa bunlar hemen iade edilecektir. İngiltere’nin, 1675 yılında Osmanlı Devleti ile imzaladığı anlaşmanın esasları ve Karadeniz ticareti gibi daha önce elde ettiği ayrıcalıklar (mesela Kapitülasyonlar gibi) aynen muhafaza edilecektir. İngiliz tüccarlarının, Osmanlı toprak ve limanlarında ticaret yapmasına izin verildiği gibi Osmanlı vatandaşları ve tüccarlarına da İngiliz topraklarında dostça muamele edilecektir. Osmanlı tebaasından birine, İngiliz pasaportu ve izinsiz elçi ve konsolos pasaportu verilemeyecektir. Eskiden olduğu gibi İngiliz mallarına Osmanlı gümrüklerinde yüzde üç gümrük vergisi uygulanacaktır. Osmanlı tüccarının işlerini halletmek ve sıkıntılarını çözmek üzere Malta ve diğer İngiliz topraklarında şehbenderlikler açılacaktır.

Yanıt Açıklaması: “D” seçeneğinde belirtilen Zahire Nazırlığının kurulması İktisadi ve sosyal alanda yapılmış bir reformdur. “A,B ve C seçenekleri diplomasiyle ilgili III. Selim döneminde yapılmış reformlardır.

Yanıt Açıklaması: Yaklaşık iki buçuk yüzyıl düzenli bir şekilde işleyen ocağın kuralları, 17. yüzyılın ilk yarısında bozulmaya başlamıştır. Acemi Ocağı ‘nda yetişme şartının kaldırılıp dışardan asker alınmaya başlanması, “veledeş” adıyla yeniçeri çocuklarının doğrudan ocağa alınması, düzenli olarak yapılan talimlerin aksaması hatta terkedilmesi, asker olmamasına rağmen elinde yeniçerilerin aldıkları ulufeyi almak için esame belgesi olan kişilerin artması, kayıkçılık, manavlık, nalbantlık gibi farklı işlerle uğraşmaya başlamaları gibi problemler yaygınlaşmıştır. Zamanla askerlikten başka her şeyle uğraşan, her türlü düzen ve askerî terbiyeden mahrum bir kalabalık hâline gelen ocak, girdiği savaşları kaybettiği gibi devletin geleceğini de tehlikeye atmaktaydı.

Yanıt Açıklaması: Kala-i Sultaniye Antlaşması’nda şöyle bir madde bulunmaktadır; ‘Eskiden olduğu gibi İngiliz mallarına Osmanlı gümrüklerinde yüzde üç gümrük vergisi uygulanacaktır.’

Yanıt Açıklaması: Niza^m-ı Cedi^d’in izinden gidilerek yeni bir ordu kuruldu ve Yeniçeri Ocağı içindeki sekba^n ortalarının adından esinlenilerek Sekba^n-ı Cedi^d ismi verildi.

Yanıt Açıklaması: 1796 yılında Fransa’nın İtalya seferine başkumandan atanan Napoleon, bu seferden zaferle dönmüştü. İtalya seferinden 5 Aralık 1797’de Paris’e dönen Napoleon, Hariciye Nazırı Talleyrand ile bu son proje üzerinde çalıştı. Bu ikilinin kafasındaki en önemli proje Mısır’ın işgaliydi. Mısır’ın işgaline muhalefet edilmesine rağmen Napoleon ile Talleyrand Osmanlı Devleti’nin bu emrivakiyi kabulleneceği, İngiltere’nin Hint ticaret güzergâhının vurula- cağı ve Mısır’da Fransızlara zarar veren Kölemen (Memlûk) beylerini cezalandıracakları gibi birtakım iddialar ileri sürdüler.  Napoleon, Malta Adası’nı üst edinen ve savaşçılık yönü yüksek olan Katolik Saint Jean şövalyeleri tarikatını ilga etti. Napoleon, Malta’da bulunan hapishanelerdeki Müslüman esirleri serbest bıraktı. Napoleon’un niyeti işgal etmeyi planladığı Mısır ve diğer bölgelerdeki Müslüman âleminde kendisi hakkında iyi bir algı oluşturmaktı.

Yanıt Açıklaması: İttifak antlaşmalarının imzalamasından sonra ilk olarak Rus ve Osmanlı donanması Venediklilerden Fransızların eline geçmiş olan Yedi Ada’yı Şubat 1799’da ele geçirdi. Bu harekete karadan da Tepedelenli Ali Paşa destek verdi. Bu Yedi Ada; İtaki, Ayamavro, Kefalonya, Korfo, Zanta, Pakso, ve Çuka idi. Ayrıca Preveze, Pargo, Potrinto (Butrinto) kaleleri de ele geçirildi. 21 Mart 1800 tarihinde 12 maddelik bir sözleşmeyle Osmanlı Devleti’nin himayesinde ve Rusya’nın kefaletinde Birleşik Yediada Cumhuriyet kuruldu. Bu özerk devletin sınırları eski Venedik toprağı olan ve Fransa’dan ele geçirilen yedi adayla Mora yarımadası ve Arnavutluk sahilindeki bütün adaları kapsayacaktı. Bu özerk devletin tam adı ise “Cezair-i Seb’a-i Müctemia Cumhuru” olacaktı. Bu devlet üç yılda bir Osmanlı Devleti’ne 75.000 kuruş cizye verecekti. 9 Temmuz 1807 tarihinde Rusya, Tilsit Antlaşması’nın gizli 2. Maddesi uyarınca Yediada Cumhuriyeti üzerindeki haklarından Fransa lehine feragat etti. Bunun üzerine Fransa 17.000 kişilik bir ordu göndererek adayı yeniden işgal etti. Osmanlı Devleti bu sırada iç karışıklıklar ve Rusya ile devam eden savaş nedeniyle bu işgale karşı çıkamadı. Böylece Osmanlı Devleti’ne bağlı olarak kurulan bu devlet yaklaşık 7 yıl Osmanlı hâkimiyetinde kaldıktan sonra bu kez Fransa’nın işgali ve hâkimiyetine geçmiştir.

Yanıt Açıklaması: üşvet, hediye ve câze adı altında devlet adamlarına verilen paraların önüne geçmek için “Ref'i İ'diyye ve Ref'i Hediyye ve Rüşvet” kanunu çıkarılmıştır.

Yanıt Açıklaması: Bilecik ve civarındaki toprakları kontrol eden Kalyoncu Ali Ağa ortadan kaldırıldı. Benzer şekilde, Divriği bölgesinde hüküm süren Yusuf Paşa ile Rumkale’de hâkimiyet kuran Bekir Bey de sahne dışına itildi. Trabzon valisi Süleyman Paşa, 1812-1813 yıllarında bölgedeki âyanı ortadan kaldırdığı gibi Rize’yi etkisi altına alan Tuzcuoğlu Memiş Ağa’yı da tasfiye etti. 1814 yılında Çapanoğlu Süleyman Bey’in ölümünden yararlanılarak Orta Anadolu’nun bir bölümüne hâkim hâle gelmiş önemli bir ailenin egemenliğine son verildi. Aynı şekilde 1816 yılı başlarında Karaosmanoğlu Hüseyin Ağa’nın ölümü fırsata çevrilerek Saruhan ve Aydın bölgesi, tekrar merkezî otoritenin kontrolü altına alındı. Halep eyaletinde hüküm süren yerel otoriteler de devre dışı bırakıldı ve kontrol sağlandı. Anadolu’da merkezî otoritenin güçlendirilmesine benzer şekilde Rumeli’de de bölgesel iktidar sahipleri tasfiye edildi. Hasköylü Emin Ağa mağlup edilerek ortadan kaldırıldı. Vidin ve Niğbolu bölgelerini nüfuzu altına almış olan İdris Paşa’nın ölümüyle bu bölgelerde merkezin kontrolü yeniden kuruldu. Alemdar Mustafa Paşa’nın ardından Rusçuk âyanı olan Yılıkoğlu Süleyman, Şumnu’dan gönderilen kuvvetlerle yok edildi. Hazergrad’ı hâkimiyeti altında tutan Hasan Ağa, Silistre valisi Rüştü Paşa ve bölgedeki diğer âyanların yardımı ile mağlup edildi ve ortadan kaldırıldı. Dimetoka’da etkinlik kazanan Çelebi Hamid Paşa da idam edildi. Doğru cevap D’dir.

Yanıt Açıklaması: Bu gelişmeler bir yana asıl önemli olan isyanın ardından III. Selim’in başlattığı reform çabalarının tamamen ortadan kaldırılmasıydı. İsyancılar, Nizâm-ı Cedîd hareketine son verildiğini ilân ettiler. Özellikle reform çabaları için gerekli olan maddi kaynağın sağlanması amacıyla oluşturulan İrâd-ı Cedîd hazinesi ortadan kaldırıldı. Bu hazine için yürürlüğe konulan yeni vergilerin de geçersiz olduğu belirtilerek halktan alınan fazla verginin iptal edileceği propagandası yapıldı. Böylece kamuoyunun isyana ve isyancılara karşı duyabileceği öfkenin önüne geçilmesi planlanıyordu. İrâd-ı Cedîd hazinesi dışında III. Selim’in ıslahat programı çerçevesinde oluşturulan diğer kurumlar da kaldırıldı. Ordudan ihraç edilenler yeniden askere alındı. Nizâm-ı Cedîd askerleri görüldükleri yerlerde yakalanarak öldürüldüler. Kısacası III. Selim’in başlattığı ıslahat hareketini destekleyenler açısından tam bir felaket dönemi yaşanıyordu

Yanıt Açıklaması: Dağlı eşkıyasına son verilememesinin nedenlerini şu şekilde sıralayabiliriz: Her şeyden önce eşkıyanın faaliyet gösterdiği alan coğrafi olarak çok genişti ve eşkıyanın kaçıp saklanmasına oldukça elverişliydi. Eşkıyaların büyük bir bölümünün asker kaçağı olması da mücadeleyi zorlaştırmaktaydı. Devlet, kesin bir kararlılıkla eşkıya ile mücadele etmemekteydi. Kimi zaman tavizkar davranarak eşkıyaları aetmesi ve hatta makamlar vermesi eşkıyayı cesaretlendirmekteydi. Merkezden gönderilen valiler, biraz da dönemin koşulları elvermediği için İstanbul’dan yeterince destek görmemekteydi. Bölgede görevli devlet adamlarının gevşek davranmaları veya birbiriyle rekabeti eşkıya ile mücadeleyi olumsuz etkiliyordu. Hatta ordu içinden bile eşkıyalarla iş tutanlar oluyordu. Valiler eşkıya ile mücadele için büyük oranda âyanlardan yardım istemek zorunda kalıyordu. Fakat Dağlı eşkıyasına bir türlü son verilememesinin en önemli nedeni, yukarıda belirtildiği gibi bazı âyan ve yerel eşrafın çıkarları gereği eşkıya ile beraber hareket etmesiydi. Bu durum, devlet ile âyanlar arasında daha büyük sorunların çıkmasına yol açacaktı.

Yanıt Açıklaması: Yapılan savaşlarda Mısır valisi atanmış olan Mehmed Ali Paşa, Mısır’da İngilizleri yendi ve Vahhabi isyanını bastırdı.Doğru cevap D şıkkıdır.