Osmanlı Tarihi (1789-1876)

Yanıt Açıklaması: Mehmet Ali Paşa, Osmanlıya yardımetmesi karşılığında, vaat edilen Girit, Suriye ve Şaam valiliğini istemiştir. Olaylar Osmanlı DEvleti'nin aleyhine geliştiğinden sadece Girit valiliği verilmiştir.

Yanıt Açıklaması: Fransa, imzalanacak resmî bir antlaşma ile protokole katılmak istediğinden 6 Temmuz 1827’de İngiliz, Rus ve Fransız hükümetleri Londra’da bir araya gelerek yeni bir antlaşma imzalamışlardır. Özerk bir Yunanistan’ın üç devlet tarafından tanındığı ve esas itibariyle Petersburg Protokolü’nün aynısı olan Londra Antlaşması’nın farklı ve en önemli yanı ise Osmanlı Devleti’nin şartları kabul etmeyerek barışa yanaşmaması hâlinde ikna için üç devletin tüm olanak ve güçlerini kullanacaklarına dair hükmüydü. Buna dayanarak ortak oluşturulacak bir deniz gücü bölgede toplanarak gerekirse tehditle antlaşmayı kabul ettirmeyi plânlamıştı. Osmanlı Devleti bütün bu tehditlere rağmen yine bağımsız bir devletin içişlerine müdahale olarak gördüğü bu antlaşmayı kabul etmemiştir.Dolayısıyla hatalı ifade D seçeneğinde belirtilmiştir.

Yanıt Açıklaması: Mehmed Ali Paşa'nın asi olarak ilan edilmesiyle birlikte onun yerine vali olarak Ağa Paşa getirilmiş ve  isyanı bastırmak için Mehmed Ali Paşa'nın üzerine gönderilmiştir. Fakat Ağa Hüseyin Paşa komutasındaki Osmanlı ordusu, Mehmed Ali Paşa'nın oğlu İbrahim Paşa tarafından Antakya-İskenderun arasında durdurularak hezimete uğratılmıştır.

Yanıt Açıklaması: İngiltere ve Rusya 4 Nisan 1826’da 'Yunanistan Osmanlı Devleti’ne tâbi, her yıl vergi veren özerk bir devlet olacaktır. İç işlerinde tamamen özgür olmakla birlikte, idarecilerin atanmasında sultanın da muvafakati aranacaktır. Türk nüfusu Yunanistan’dan ayrılacak, geride bıraktıkları mal ve mülkleri tazmin edilecektir. Yunanistan’ da barışın tesis edilmesi için bundan sonra yapılacak müzakereler Rusya’nın diplomatik desteğinde, aracı devlet sıfatıyla İngiltere tarafından yürütülecektir' maddelerini içeren Sen-Petersburg Protokolü’nü imzalamışlardır.

Yanıt Açıklaması: Osmanlı-Rus savaşını bitiren 21 Temmuz 1774 tarihli Küçük Kaynarca Antlaşması, toprak kayıpları açısından çok büyük olmamakla birlikte hukuk, ticaret ve diplomasi açı-sından ağır bir belgeydi.

Yanıt Açıklaması: 1830 yılı II. Mahmud’un 22. saltanat yılı olup Yeniçeri Ocağı’nın kaldırılmasından sonra ağırlık verdiği ıslahat düşüncesinin de yoğunluk kazandığı bir dönem olmuştur.

Yanıt Açıklaması: Macar Mültecileri ve onlara yardım eden Leh Mültecileri, ihtilal hareketi başarısız olduktan sonra Osmanlı Devleti’ne gruplar hâlinde sığınmaya başladılar. 27 Temmuz 1849 tarihinde ilk büyük mülteci kafilesi Eflâk’da Kinin bölgesine gelen 1120 kişiydi.

Yanıt Açıklaması: Hapishane koşullarının iyileştirilmesi, işkence ve eziyetin yasaklanması, yargılamaların adil ve hızlı yapılması, bütçe usulünün benimsenmesi, banka açılması, refahın arttırılması gibi toplumun genelini ilgilendiren hükümler Islahat Fermanı’nda verilmiştir.

Yanıt Açıklaması: 1856 Paris sonrası, Osmanlı-Rus ilişkilerinde ilk önemli adım, “Rusya Yakın Şark Masası” şubesinin başındaki Ignatiyev’in İstanbul elçisi olarak 1864 yılında İstanbul’a gelişidir. Ignatiyev, “Yakın Şark Masası”nın başındayken şu üç hususun gerçekleştirilmesini temel politika olarak belirlemiştir ve İstanbul’a gelişinden sonra da bu politikayı devam ettirmiştir. Bu politikalar; 1. 1856 Paris Barışı ile kabul edilen Karadeniz’in tarafsızlığının kaldırılması, 2. İstanbul ve Boğazlar’da Rus nüfuzunun tesisi, 3. Balkanlar’daki Slav kavimlerinin Rus nüfuzuna alınması şeklinde sıralanmıştır.

Yanıt Açıklaması: Perkli Lazari olarak bilinen kişi aslı Rum olan ABD'nin Selanik Başkonsolosu'dur. Dokunulmazlığına sığınarak Müslüman olmaya gelen bir Bulgar kızı kaçırarak olaylara neden olmuştur.

Yanıt Açıklaması: 14 Eylül 1829 tarihinde Rusya ile imzalanan antlaşmaya göre, Osmanlı Devleti, Rusların Erivan'da varlığını kabul edecekti. Buna karşılık Erzurum, Kars ve Bayezid geri verilecekti.

Yanıt Açıklaması: Dış etkinin bir diğer boyutu da batının yarattığı kapitalist sistemin, dünya imparatorluklarını sistemlerine eklemleme çabası ile ilgilidir. Nitekim bu Avrupa merkezli kapitalist dünya, Osmanlı Devleti’nin, Rumeli, Anadolu, Suriye topraklarını, 19. yüzyıl boyunca ekonomik sistemine eklemlemeyi başarmıştır. Bu bakımdan Tanzimat’ı hazırlayan ekonomik gelişmeler arasında Mısır Meselesi özel bir yer tutmaktadır. Tanzimat Fermanı’nın ilanından kısa bir süre önce Mısır Meselesi’nin baskısı altındaki Osmanlı Devleti, 16 Ağustos 1838’de İngiltere ile Balta Limanı Ticaret Antlaşması’nı imzalamıştı. İngilizlere iç ticarette geniş imtiyazlar verildi. İngilizler Osmanlılar üzerinde daha fazla iktisadi nüfuz kurdular. 1838 Osmanlı-İngiliz ticaret antlaşmasının benzerleri aynı yıl içinde Fransa ile daha sonra 1840’ta İsveç, Norveç, İspanya, Hollanda, Belçika, 1841’de Danimarka, 1843’te Portekiz ile imzalanmıştır. Böylece Osmanlı toprakları üzerinde serbest ticaretin koşulları için gereken diğer idari, mali, hukuki vb. reformları yapmak kaçınılmaz hâle geldi. Batı Avrupa devletleri ise iktisadi çıkarlarını sağlama almak karşılığında Osmanlı toprak bütünlüğünü destekleyeceklerdi. Osmanlı Devleti, bir yandan bu kapitalist dünyanın bir parçası hâline gelirken bir yandan da kendi iç dinamiklerini harekete geçirerek çözüm yolları arayacaktır.

Yanıt Açıklaması: Maarif-i Umumiye Nizamnamesi oldukça kapsamlı ve çağdaş bir eğitim teşkilatı öngörmüştür. Ancak Mekteb-i Mülkiye 1859’da memur ve yönetici yetiştirmek amacıyla açılmıştır.

Yanıt Açıklaması: Rusçuk Âyanı Alemdar Mustafa Paşa’ya sığınan ve III. Selim döneminde İstanbul’da önemli görevlerde bulunan Galib, Refik, Ramiz, Behiç ve Tahsin Efendiler, III. Selim’i yeniden tahta çıkarmak istiyordu. Sadaret Kethüdası Musa Paşa’nın yerine III. Selim’e düşmanlığı ile bilinen Tayyar Mahmud Paşa getirildi.

Yanıt Açıklaması: Osmanlı topraklarında mali uygulamalardan kaynaklanan isyanlardan biri de 1841 Niş İsyanı’dır. Tanzimat’ın herkesin geliri üzerinden belirli bir oranda vergi ödemesi esası ile angaryaların ve iltizam usulünün ilgası, Sırbistan’a sınır komşusu olan Niş bölgesinde özel bir fermanla, reaya çorbacılarının hazır bulunduğu bir toplantıda, ilan edildi. Zengin Hristiyanlar ve çorbacılar da vergi oranlarının artması üzerine harekete geçtiler. Vergi reformu aleyhine propagandaya giriştiler ve türlü iddialarla reayayı tahrik ederek ayaklanmalar çıkardılar. Müslümanlar, Avrupa tüccarları, Yahudi ve Kıptiler de vergiye tabi tutulduklanndan gerçekte köylünün ödeyecegi miktar eskisine göre yarıya inmekteydi. Reaya’nın çoğunluğu memnundu. Fakat bağ sahibi olan çorbacılar ve zengin Hristiyan köylüler şarap ve rakıdan alınan vergiye itiraza devam ettiler. Balkanlarda Hristiyan ahalinin hamisi olduğunu göstermek için her fırsattan istifadeye kalkışan Rusya, müdahalede gecikmedi. Babıâli’ye durumu protesto eden bir nota verdi. Çar hükümetinin, gereken tedbirleri alması için bir memur göndermeye karar verdiği bildiriliyordu. Babıâli telaşa düştü. Meselenin kapanmış olduğunu ileri sürerek bunu önlemeye çalıştı. Nihayet bu memurun, reaya arasında soruşturmada bulunmaksızın Niş bölgesine gelmesini kabul etti. Diğer büyük devletler de Rusya’dan geri kalmak istemediler. Fransa da harekete geçti. Bir nota verdi ve o da bölgede soruşturma yapmak istediğini bildirdi.

Yanıt Açıklaması: Asâkir-i Mansûre-i Muhammediyye ordusunun masraflarını karşılamak üzere kurulan “Mukataat Hazinesi” 1834’te “Mansûre Hazinesi”ne dönüştürülmüş ve buna bağlı “Redif Hazinesi” kurulmuştur. Mansûre Hazinesi’nin kurulmasından sonra Hazîne-i Âmire ve Darphâne eski önemini kaybetmiştir. 1837’de Hazîne-i Âmire, Darphâne ile birleştirilmiştir. Ancak 1838’de Maliye Nezâreti kurulurken Hazine ile Darphâne tekrar ayrılarak Hazîne-i Âmire, Mansûre Hazinesi’yle birleştirilmiştir.

Yanıt Açıklaması: 3 Kasım 1839’da Tanzimat Fermanı’nın okunmasıyla başlayan Tanzimat Dönemi, Osmanlı reform tarihi içerisinde, dönüm noktalarından birini oluşturması nedeniyle, günümüze kadar süren farklı yaklaşımlara ve tartışmalara yol açmıştır.

Yanıt Açıklaması: II. Mahmud bu kez sadrazam Reşid Mehmed Paşa’yı İbrahim Paşa üzerine gönderirken, İbrahim Paşa Torosları aşıp Konya önlerine kadar gelmiştir. Reşit Mehmed Paşa’nın amacı kışın gelmesinden de faydalanarak İbrahim Paşa’yı Konya’da kuşatma altına alıp dışarıyla bağlantısını kesmektir. Ancak II. Mahmud yenilginin öcünü bir an önce almak istediğinden hemen saldırıya geçilmesini istemiştir. Emre uymak mecburiyetinde olan Reşit Mehmed Paşa, düzenli ve Avrupa usulünde yetiştirilmiş Mısır kuvvetleri karşısında ağır bir yenilgi almıştır. Reşid Mehmed Paşa esir düştüğü gibi yaklaşık 30 bin kişi de hayatını kaybetmiştir. 21 Aralık’ta Konya’da alınan bu ağır mağlubiyet, Mehmed Ali Paşa isyanının ciddiyetini açıkça gözler önüne sermiştir. Osmanlı Devleti’nin kendi valisine karşı üst üste aldığı yenilgiler, Mısır kuvvetlerinin Konya önlerine kadar gelmesi ve buradan İstanbul üzerine yürüme ihtimalleri olayın vehametini açıkça gözler önüne sermektedir.

Yanıt Açıklaması: Doğru cevap A olacaktır. Sayfa 3  Giriş bölümünde III. Selim’in Saltanatının İlk Evresi (1789-1798) konu başlığında  " Doğu Sorunu ya da Sark Meselesi: Parçalanmakta olduğu düşünülen Osmanlı topraklarının akıbeti konusunda Avrupa devletlerinin birbirleriyle rekabetini ifade eden uluslararası sorun. Siyasi literatürde ilk  defa 1815 Viyana Kongresinde kullanılmıştır." şeklinde açıklanmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Osmanlı Devleti tek başına savaşı kazanamayacağını biliyordu. Bu yüzden de ittifak teklif eden Rusya ve İngiltere ile anlaşmak ve onların savaş gücünden de yararlanmak istiyordu. İbrahim İsmet Bey ve Rus elçi Vasili Tamara biri açık diğeri gizli iki antlaşmayı imza ettiler. Açık olan antlaşma 14 maddeden ibaretti ve antlaşmanın özü karşılıklı olarak toprak bütünlüklerini garanti altına almaktı. Nitekim bu düşünce 23 Aralık 1798 tarihli antlaşmada “Bir tarafın dostu taraf-ı ahirin dostu ve kezalik bir cânibin düşmanı cânib-i ahirin düşmanı ola” şeklinde ifade edilmişti. Bu ittifak anlaşmasına kadar Osmanlı Devleti, uluslararası ilişkilerde kendi başına hareket etmeyi genel bir prensip olarak uygulamıştı. Ancak bu antlaşmayla Avrupa devletlerinin benimsediği ittifaklar sistemine dâhil oldu. Bu antlaşma Rusya ile yapılmış ilk dostluk antlaşması idi.