Osmanlı Merkez ve Taşra Teşkilatı

Yanıt Açıklaması: Yarı aile vakıflarındaki bir usûl, Osmanlı döneminde yaygın olarak kullanılmıştır; aynı zamanda mülk edinmenin en kestirme yollarından biri olarak kullanılmıştır. S¸öyle ki: Bir takım hayır eserleri kuran, mesela cami, medrese, mektep veya benzeri bir müessese yaptıran bir kişi, sultana başvurarak, yaptırdığı müesseseyi zikrettikten sonra, bunlara gelir kaynağı tahsis etmek istediğini, ancak buna imkanı olmadığını; geliri devle hazînesine ait olan bir arazinin mülkiyetinin kendisine verilmesini (temlikini) ister. Osmanlı sultanları, bu tür talepleri çoğunlukla olumlu karşılamışlardır. Kişi, bu yolla elde ettiği arazinin veya mülkün gelirlerini vakıf hâline dönüştürür ve kurmuş olduğu müesseseye tahsis eder.

Yanıt Açıklaması: Fetihlerin hızlanması ekonomik nedenler arasında yer almamaktadır

Yanıt Açıklaması: Şer’î veya Hayrî Vakıflar: Bu tür vakıflar, gerçek mânâda vakıflardır. Bu grupta değerlendirilen gelir kaynaklarından elde edilen gelirlerin tamamı, hiç bir kısıtlamaya ve şarta bağlı olmadan, doğrudan doğruya tahsis edildiği hayır kuruluşuna gider. Vakıf kurucunun, vakfettiği ve vakfın tescil edildiği andan îtibâren, eskiden mülkü olan mal üzerinde hiç bir tasarruf hakkı kalmaz. Meselâ, bahçesinin gelirini “A” câmiinin giderlerine harcanmak üzere mutlak bir şekilde vakfeden kişi, söz konusu bahçenin gelirinden daha sonra faydalanma veyâ hisse isteme hakkına sâhip değildir. O mülk, artık tamâmen söz konusu câmiin gelir getiren bir birimi hâline dönüşmüş demektir. Bu tür vakışardan vakfı yapan kişinin tek beklentisi, ilâhî lütfa mazhar olmak, sevap kazanmaktır.

Yanıt Açıklaması: Sancak yönetiminde mütesellim veya voyvodaların görevlendirilmesi, bazı sancaklarda muhassıllık yönteminin uygulanması XVIII. yüzyılda yerel âyânın güçlenmesini teşvik edip hanedanlar arası rekabeti körüklemiştir. Bu nedenle doğru seçenek II ve III maddenin yer aldığı B seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Nîm çift’den az yerler ise, ekseriya 2 dönüme 1 akçe olarak tayin edilmiş bulunan resm-i zemîn (dönüm resmi) eda etmesi şartıyla topraksız reâyâya veriliyordu. Çiftlik tasarruf eden reâyânın evli ve Müslüman olması şarttı. Reâyâ, bir nevi kiracılık sözleşmesiyle kendisine bırakılmış olan çiftlik için her yıl resm-i çift denilen bir vergi ödediği gibi, elde ettiği üründen de öşür verirdi. Çiftçi elindeki araziyi satamaz, hibe, rehin ve vakf edemezdi. Ayrıca sebepsiz yere üç yıldan fazla üst üste nadasa bırakamaz, ekip biçtiği yeri boş (boz) bırakıp gidemez ve başka bir sanatla meşgul olmazdı. Toprağını bırakıp “terk-i diyar” ettiği takdirde, öşür bedeli ile çift resmini sipahiye ödemek zorundadır. Çift bozan akçesi denilen bu resim, bir defaya mahsus olarak alınırdı. Bu resmi ödeyen reâyâ istediği yere gidebilirdi. Aksi halde sipahi, toprağını terk etmiş olan raiyyetini köyüne dönmeye mecbur edebilirdi.

Yanıt Açıklaması: Daha ayrıntılı bir dönemlendirme öneren Karpat’a göre Osmanlı tarihi şu dö- nemler çerçevesinde ele alınabilir: a) Hudut boyları: Uç beyleri, 1299-1402 b) Merkezî yarı-feodal dönem, 1421-1596 c) Taşrada Özerklik ve Ayanlar, 1603-1789 d) Ulus Devlet Olma Dönemi: Modern Bürokrasi ve Aydınlar, 1808-1918.

Yanıt Açıklaması: İnalcık, 1600-1800 yılları arasında Osmanlı mali^ ve askeri^ sisteminde kapsamlı bir dönüşümün olduğunu belirtiyor.

Yanıt Açıklaması: Kanunî devrinden itibaren önemli beylerbeyliklere kubbe vezirleri vali atanmaya başlanmış, daha sonra kubbe vezirleri dâhil, eyalet vezirleri hariç vezirleri olarak ikiye ayrılmıştır.

Yanıt açıklaması yok

Yanıt Açıklaması: İcmal. Cevap B'dir.

Yanıt Açıklaması: Osmanlı'da  Nim çift’den küçük olan ve hububat ziraati yapılan arazilere zemin adı verilirdi. Doğru seçenek "C" şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: -

Yanıt Açıklaması: XVI. asrın sonlarındaki değişimin niteliği hakkında ıslahat ri­sâlecilerinin görüşlerinin anlamı nedir?” sorusu akla gelebilir. Bu soruya cevaben şunları söyleyebiliriz: Bu ıslahat projeleri sayesinde bizzat Osmanlı yönetici taba­ kasanın ya da bu tabaka içindeki bazı grupların karşılaştıkları durum hakkındaki değerlendirmelerini öğrenmekteyiz. Tarihî gerçekliğin bazan çarpıtıldığı muhak­kak; ama yine de Osmanlı merkezî yönetimini ilgilendiren temel meselelerin neler olduğunu anlamamız mümkün. Doğru cevap E’dir.

Yanıt Açıklaması: Vakfedilen malda bulunması gereken şartlar şu şekildedir; Kişinin vakfedeceği mal-mülk, vakfın gerçekleştirildiği sırada bizzat kendi mülkiyetinde olmalıdır. Kişi, kendi mülkü olmayan, başkasına a^it bir malı vakfedemez. Vakfedilen mal, borç veya herhangi bir menfaate dayalı olmamalıdır. Vakfedilen malın ev, dükka^n, tarla gibi gelir getiren türden mülk veya mülkler olması gerekir. Vakfın sürekliliği için bu husus çok önemlidir. Sürekli gelir getirmeyen, bir süre sonra bitecek olan vakıf, sunulması arzulanan hizmetlerin aksamasına sebep olacaktır. Gerçekleştirilen vakfın, sonradan vazgeçme veya başka bir yöne tevcih gibi bir şart taşımaması, hukuki^ ifa^desiyle muhayyerlik şartıyla sakatlanmaması la^zımdır. Başka bir deyişle, vakfın esa^sı mutlak ve ebediyyen tahsi^se dayandığı için, vakfı yapan kişinin "gerekli gördüğüm takdirde yaptığım vakfı iptal edebilirim" türünden bir şart ileri sürmemesi gerekir. Vakfedilecek mülk bina^ veya ağaç türünden bir mal ise, yıkılmaya veya sökülmeye mahku^m olmamalıdır. Vakfedilecek mülkler, bir müesseseyi ayakta tutmak, onun sürekli hizmet üretmesini sağlamak üzere ve gelir getirmesi maksadıyla tahsis edilecekleri için, bir süre sonra yıkılmaları veya kesilmeleri durumunda söz konusu gelir de elde edilemeyeceğinden, tahsis edildiği müessesenin hizmet üretmesi sekteye uğrayacak demektir. Dolayısıyla, bu türden vakfedilecek mülkler, süreklilik taşıyacak nitelikte olmalıdır. Vakfedilen mülkün gelirlerinden faydalanacak olanların, hukuki^ ifa^desiyle meşru^tun ­lehinin belirtilmesi la^zımdır. Yapılan vakıf­tan kimlerin veya hangi müessesenin faydalanacağı açıkça belirtilmeden vakıf yapılması mümkün değildir.

Yanıt Açıklaması: Zeamet, geliri 20 bin ila 99.999 akçe arasında olan dirliklere verilen isimdir. Zeamet orta dereceli devlet memurlarına ve sipahi subaylarına tevcih edilmektedir. Bunlar arasında bazı yörük beyleri, müsellem beyleri, defter kethüdaları, timar defterdârları, sancakbeyi ve beylerbeyilerin oğulları sayılabilir.

Yanıt Açıklaması: Çift-hâne sistemi ile topraklar eşitlikçi bir yaklaşımla dağıtılmıştı. Bunun sebebi toprağın büyük çiftlikler haline getirilerek ekonominin hâkim sektörü alan zirâatin belirli ellerde toplanmasına engel olmaktı. Osmanlı sistemi topraksız köylü kadar, büyük toprak sahiplerini de normal saymıyor, sistemin dışında düşünüyordu. Ancak XVII. ve XVIII. yüzyıllarda ümerâ ve âyanlar elde ettikleri imkânlarla büyük çiftlikler kurdular. Her ne kadar devlet bunları hiçbir zaman meşru kabul etmediyse de fiilen ortadan da kaldıramadı. Doğru cevap A’dır

Yanıt Açıklaması: Bütün seçenekler Usulü’l-hikem fî Nizami’l-âlem yazarı Hasan Kâfî’ye göre ise o dönemde mevcut bozuklukların başlıca sebeplerindendir

Yanıt Açıklaması: Özellikle Karlofça Antlaşmasından itibaren dış ilişkilerde daha etkili ve önemli rol oynamaya başlayan makam Reisülküttaplık'tır.

Yanıt Açıklaması: XVI. YÜZYIL SONLARINDAN XVIII. YÜZYIL BAŞLARINA ISLAHAT ÖNERİLERİ Def­ter-i Hakanî eminliği yapmış olan Ayn Ali Efendi’nin 1609’da Kuyucu Murad Paşa’ya sunduğu Kavânîn - i Âl - i Osman der Hülâsa - i Mezâmin - i Def­ter - i Divan adlı eserinin, “zeamet ve timar hususunda olan ihtilâl def ’ ü ref ’ olunmak maksud olursa tedrîc ile ne yüzden mutasavverdir, anın beyanındadır” (zeamet ve timar konusundaki bozulmayı ortadan kaldırmak istenirse aşamalı bir şekilde nasıl yapılacağını açıklar) şeklinde başlayan yedinci faslı timar sisteminde görülen bozuklukların düzeltilmesi konusundaki görüşlere tahsis edilmiştir.

Yanıt Açıklaması: XVII. YÜZYIL SONLARINA KADAR OSMANLILARDA DEVLET, TOPLUM VE ISLAHAT ANLAYIŞI Kanun-ı Kadim’in Tenkidi Osmanlı tarih eserlerinde ve nasihat-nâme/ıslahat-nâme literatüründe kanun veya kanun-ı kadim kavramlarının olumlu ve idealleştirilmiş kullanımları yaygın olmakla birlikte sayıca az da olsa bazı eserlerde ideal-politikten ziyade real-politiğe uygun bir anlayışla kanun-ı kadim söylemine açıktan tenkitler yöneltilmiştir. Mesela, Kitâbu Mesâlihi’l - Müslimîn ve Menâfi’i’l - Mü’minîn ’de bu kavrama itiraz edilmekte ve zamanın geçmesiyle kanunlarda da değişiklikler olabileceği belirtilmektedir: