Osmanlı Merkez ve Taşra Teşkilatı

Yanıt Açıklaması: Osmanlı Devletinde XVII. yüzyıl başında yaşanan değişimin etkileri toplumsal, askeri^ ve ekonomik alanlarda ağır sorunları beraberinde getirmişti. Bu­na karşı ilk köklü ıslahat hareketine II. Osman’ın (1618­-22) teşebbüs ettiği belirtilir. Doğru cevap A‘dır.

Yanıt Açıklaması: Esasen meseleye daha geniş ölçekte baktığımızda, Osmanlı tarihinin temelde iki ana döneme (Kuruluş ve Klasik dönem ile Modernleşme ve Dağılma dönemi) ayrılabileceği ve Klasik dönemin III. Selim’e kadar sürdüğü de söylenebilir.

Yanıt Açıklaması: Tahsis ve irsad kabilindenolmayan, yani kişinin gerçekten kendi mülkü olan bir malı gelir kaynağı olarak bir hayır kuruluşuna vakfetmesine ise, vakf­ı sahih (gerçek vakıf) denmiştir. Sahih vakıflar, kurucusu ve hükümdar da dahil, kimsenin müdahale edemeyeceği nitelikte bulunmaları dolayısıyla bu isimle anılmışlardır.

Yanıt Açıklaması: Babanzadeler'in etkili olduğu coğrafya Kuzey Irak'tır. Öte yandan Kalyoncuoğulları Bilecik'te, Çağanoğulları Yozgat'ta, Tepedelenli Ali Paşa ve oğulları Yanya'da ve Alemdar Mustafa Paşa Rusçuk'ta etkin bir konumdaydı.

Yanıt Açıklaması: -

Yanıt Açıklaması: Daha önce Anadolu’ya gelip yerleşen ve İslâm dünyâsının bir parçası olan Müslüman Türklerin yaşayış tarzları, ahlâk, iktisat, örf, âdet ve diğer uygulamaları Osmanlılar tarafından yadırganmadan iktibas edildi; geliştirildi ve en yüksek seviyesine çıkarıldı. Osmanlılar, Abbâsî İmparatorluğu’nun vakıf uygulamalarını olduğu kadar, Büyük Selçuklu ve Anadolu Selçukluları’nın uygulamalarını da devraldılar; bu devletlerin çok zengin teşkilât ve müesseselerinden geniş ölçüde faydalanma imkânı buldular

Yanıt Açıklaması: Ancak kasaba ve kentlerde yeterli iş imka^nlarının bulunmadığı durumlarda işsiz kalan gençlerin ya suhte (medrese öğrencisi) olarak medreselere ya da sekban-sarıca olarak bey kapılarına yığıldıklarını ve bu grupların da çeşitli sebepler yüzünden bir huzursuzluk kaynağı oluşturduklarını biliyoruz

Yanıt Açıklaması: S¸eyhülisla^m Neza^reti, Sultan II. Ba^yezid tarafından ülke genelinde kurduğu bütün vakıf­lara neza^retten sorumluydu. İda^re merkezi Ba^yezid İma^reti’nde bulunan na^zırlık, sultanın 1506’da vakıf­larının neza^retini S¸eyhülisla^m Ala^eddin Ali Efendi’ye havalesiyle kurulmuş sayılır.

Yanıt Açıklaması: -

Yanıt Açıklaması: Bir bölgenin tahririne karar verildiği zaman tahrir işlemini yürütecek bir tahrir emîni tayin edilirdi. Mübâşir, il yazıcısı, muharrir gibi isimlerle de zikr edilen eminin yanına bir de kâtip atanırdı. Bu kişiler, rüşvet ve iltimas gibi yolsuzluklara meydan verilmemesi için, her yönüyle mükemmel bir şahsiyete sahip, dürüst, âdil, dindâr ve tahrir tekniğini iyi bilenler arasından seçilirdi. Doğru cevap E’dir.

Yanıt Açıklaması: -

Yanıt Açıklaması: Ocak 1657'de Köprülü Mehmed Paşa öncelikle durumunu güçlendirmek üzere düşmanlarını ve muhtemel rakiplerini temizleme siyaseti güttü. Yerine getirilmek istenen Kaptan-ı derya Seydi Ahmed Paşa’yı Bosna valiliğine atayıp İstanbul’dan çıkardı; maaşlarını bahane edip isyan hazırlıklarına girişen sipahilere karşı yeniçeri ocağını tarafına çekti ve hükümdarın bir hatt-ı hümayunuyla, kendi ağalarının evlerini taşlayarak isyan eden sipahi zorbalarının temizlenmesine girişildi

Yanıt Açıklaması: Paşakapısı devlet yönetimini yürütmek için zaman içinde değişen bir örgüte sahipti. Sadrazamın bu teşkilatı Harem, Selamlık ve Kalem dairelerinden oluşuyordu.

Yanıt Açıklaması: Ankara’da bulunan âyân ailesi Müderriszadelerdir. Çevre illerde ise Canik (Samsun ve çevresi)’te Canikli Ali Paşa ve evladı Bilecik’te Kalyoncuoğulları, Rize’de Tuzcuoğulları ve Yozgat’ta Çapanoğulları vardır.

Yanıt Açıklaması: III. Murad’a (1574-1595) sunulan Hırzü’l-Mülûk’ta, Yavuz Sultan Selim ve Fatih Sultan Mehmed’den sitayişle bahseden yazar, Yavuz’un başarısının temelinde Allah’a tevekkül etmesinin ve hayırlı işlerde “bu kanûn-ı Osmanî’ye muhaliftir dimeyüp heman icra idüp Selatin-i izam her ne iderlerse kanun olur” diye buyurmasının yattığını vurgular.

Yanıt Açıklaması: -

Yanıt Açıklaması: Osmanlı klasik düzeninin iki temel kurumundan biri olarak kabul edilen kul sisteminde XVII. yüzyılda önemli bir değişim yaşandı. XVII. yüzyılda Enderun’a alınanların bir kısmının kullukla veya devşirmelikle alakası yoktu. Osmanlı ıslahat layihası yazarları bu gelişmede özellikle III. Murad’ın bazı uygulamalarını eleştirirler.

Yanıt Açıklaması: IV. Murat

Yanıt Açıklaması: Yeniçeri Ocağı’nın en üst âmiri olan ocak ağasının Osmanlı protokolünde önemli bir yeri vardı. Kendisi bizzat pâdişâha bağlıydı. Bu sebeple, protokolde sultanın mutlak vekili durumundaki vezîr-i âzamın bile önünde yer alır, ondan önce  pâdişah huzûruna arza çıkardı.

Yanıt Açıklaması: Sözkonusu vakıflar tahsîs ve irsâd kabîlinden vakıflardır. Bu usûl, Osmanlı döneminde yaygın olarak kullanılmıştır; aynı zamanda mülk edinmenin en kestirme yollarından biri olarak kullanılmıştır. Şöyle ki: Bir takım hayır eserleri kuran, meselâ câmi, medrese, mektep veya benzeri bir müessese yaptıran bir kişi, sultana başvurarak, yaptırdığı müesseseyi zikrettikten sonra, bunlara gelir kaynağı tahsis etmek istediğini, ancak buna imkânı olmadığını; geliri devlet hazînesine âit olan bir arâzinin mülkiyetinin kendisine verilmesini (temlîkini) ister.  Doğru seçenek "E" şıkkıdır.