Osmanlı Merkez ve Taşra Teşkilatı

Yanıt Açıklaması: Yeniçeri isyanlarının, sonucu bakımından en korkuncu, Genç Osman adıyla da bilinen II. Osman (1618-1622) devrinde yaşandı. Genç sultan, yeniçerilerin gevşekliği sebebiyle, kuşatmış olduğu Hotin kalesini ele geçirememişti. II. Osman, devletin eski gücüne kavuşabilmesi için bâzı reformlar yapmaya karar verdi. Bunlar arasında Yeniçeri Ocağı’nı kaldırıp yerine daha disiplinli bir ordu kurmak da bulunuyordu. Tecrübesizliği dolayısıyla fikirlerini çevresine açan sultan, durumdan haberdar olan yeniçerilerin isyânıyla karşılaştı. Sarayı basan yeniçeriler, aklî dengesi bozuk olan şehzâde (I.) Mustafa’yı tahta çıkardılar. Bu durum karşısında II. Osman, yeniçerilere sığınmak zorunda kaldı. Merdlik an’anesi gereğince, yeniçerilerin kendilerine sığınan birisine bir şey yapmayacaklarını ummuştu. Yeniçeriler, hayâtına dokunmayacaklarına dâir kendisine söz verdiler; sultanı, kışlalarında bulunan Orta Câmi’e götürdüler. Ne var ki, yeni vezîr-i âzam Kara Davud Paşa’nın yeniçerileri tahriki neticesinde Yedikule zindanlarına götürülen II. Osman, burada katledildi.

Yanıt Açıklaması: III. Selim, ordu konusunda ne yapılması gerektiğine dâir, ileri gelen devlet adamlarından raporlar istedi. Sunulan raporlar, yeniçerilerin yerine, daha disiplinli ve düzenli yeni bir ordu kurulması noktasında buluşuyorlardı. Pâdişah da öyle yaptı; öncelikle nizâm-ı cedîd (yeni düzen) adıyla yeni bir ordu kurdu.

Yanıt açıklaması yok

Yanıt Açıklaması: Maliyenin üçüncü icra memuru hazineye ait paranın tahsilâtı ve ödemelere nezâret eden veznedârbaşı’dır. Veznedârbaşı’nın diğer önemli vazifesi de maiyetindeki dört veznedar ile meskûkâtı muayene etmek, altın ve gümüşleri tartmaktı.

Yanıt Açıklaması: Belirli bir toprak parças üzerinde yaşayan bir halkın örgütlenmesine devlet denilmektedir.

Yanıt Açıklaması: Müslüman Türk devletlerinde gördüğümüz bu örfî kanunların en azından teorik olarak şeriatın alanı dışındaki konularda konulması ve bunların şeriata aykırı hükümler içermemesi şarttı. Öte yandan bu kanunları düzenleme işiyle yükümlü olan nişancı, adeta şeyhülislamın örfî hukuk sahasındaki dengi sayılmıştır. Doğru cevap B'dir.

Yanıt Açıklaması: Kelime anlamı dış, taşra olan bîrun Osmanlı sarayının ana girişinden sonra gelen kesimine verilen addır. Sarayın birinci avlusunda birun erkânı yer alır. Sadrazam dâhil devlet yöneticileri bir anlamda birun görevlisi sayılabilirse de uygulamada birunda enderunda olmayan kapıkulları ile divan hizmetlileri bulunur. Devlet hizmetleri bu kısımda görülür.

Yanıt açıklaması yok

Yanıt Açıklaması: Yeniçeri isyanları XVIII. yüzyılda da zaman zaman tekrarlandı. Bunların içinde en önemlisi, 1730 yılında yaşanan ve Lale Devrini bitiren Patrona Halil isyânıdır.

Yanıt Açıklaması: Muhzır, Eski şer’i mahkemelerde davacılar ve davalıları mahkemeye ihzar eden yani çağıran memurlara denirdi. Bunlar bir nevi adlî polis olarak görev yaparlardı. Bunların âmirine de Muhzırbaşı denirdi. Muhzırbaşı ve muhzırlar gördükleri işler karşılığında mahkemeye işi düşenlerden belirli bir ücret alırlardı.

Yanıt Açıklaması: Türk tarihinde devlet anlayışı ve devlet teşkilatının gelişmesi sürecinde Hunlardan Göktürklere, Karahanlılardan Selçuklulara ve onlardan Osmanlılara ilerleyen çizgide merkeziyetçilikte bir artış olgusu giderek belirginleşse de bu bağlamda kopuş olarak nitelendirebileceğimiz hamle Osmanlılardan gelecektir.

Yanıt Açıklaması: İktâ, Osmanlılardan önceki devletlerdeki ve Selçuklulardaki timar sistemidir.

Yanıt açıklaması yok

Yanıt açıklaması yok

Yanıt açıklaması yok

Yanıt Açıklaması: Timar belli şartlar dâhilinde evlâda intikal ettirilebilirdi. Hayatta olan zaim ve timar sahiplerinin oğullarına dirlik verilmesi âdet değildi. Ama ihtiyarlık veya hastalık sebebiyle hizmete kudreti kalmayan sipahi yetişmiş ve hizmete yarar oğluna timarını devir edebilirdi. Bu takdirde, yukarıda bahsedilmiş olan kaidelere uyularak, timarın ancak kılıç kısmı oğula intikal ederdi. Sipahi öldüğü takdirde de timarının kılıç kısmı oğluna bırakılırdı. Ancak seferde şehid düşen sipahinin oğluna yatağında öleninkine göre daha yüksek gelirli timar verilirdi.

Yanıt Açıklaması: İlk Osmanlı medreselerinde okutulan dersler arasında gramer, mantık, ferâiz, kelâm, belâgat, fıkıh, hadîs ve tefsir vs. vardır. Sahn-ı semân medreseleri de tefsir, hadîs, fıkıh, kelâm ve edebiyat ağırlıklı olmakla beraber önceki devirlere göre ihtisaslaşma biraz daha artmıştır. Ayrıca sahn-ı seman’a girmeden önce ilk ve orta tahsilde talebe hendese, heyet (kozmografya) ve hesap derslerini görüyordu.

Yanıt açıklaması yok

Yanıt Açıklaması: Yeniçerilerin savaş alanlarında başarılı oldukları dönemlerde, Osmanlı devletinin komşuları olan devletlerde düzenli ordular bulunmuyordu. Osmanlıların yeniçeri ordusu, bâzı Avrupalı devletlere örnek oluşturdu. İlk olarak, Osmanlıların sık sık savaştıkları Avusturya dâimî bir ordu kurdu. XVI. yüzyılın sonlarına doğru savaş teknik ve taktiklerinde önemli değişiklikler görüldü; ateşli silâhlar savaşlarda daha etkili olarak kullanılmaya başlandı. Aynı şekilde, XVIII. yüzyılın başlarında Rus Çarı Deli Petro da Osmanlı ordusunu dikkate alarak düzenli bir ordu kurmuştu.

Yanıt Açıklaması: İlk Osmanlı medreselerinde okutulan dersler arasında gramer, mantık, ferâiz, kelâm, belâgat, fıkıh, hadîs ve tefsir vs. vardır. Buna göre doğru cevap E (Hepsi) şıkkıdır.