Osmanlı´da İskan ve Göç

Yanıt Açıklaması: Sürülerini yaylağa çobanları ile gönderip kendileri ise aileleriyle birlikte yaz ve kış iskân mahallerinde kalacaklar; gerektiğinde yerel idarecilerin verdiği görevleri hemen yapacaklardı. Güvenilir ve itimat edilir kimseler oymaklara “başbuğ” tayin edilerek, aralarında çıkabilecek anlaşmazlıklarda kanunlara aykırı hareket edenler bertaraf edilecekti.

Yanıt Açıklaması: Devletin kötü gidişini durdurmak ve Osmanlı teşkilatların daki bozulmanın önüne geçmek isteyen Köprülü Fazıl Mustafa Paşa’nın sadareti zamanında 1691 senesinde Anadolu ve Suriye topraklarında yaşayan konar-göçer teşekküllerin iskân edilmeleri kararlaştırılmıştır

Yanıt Açıklaması: Terleştirilen Türk ve Müslüman nüfus sayesinde siyasî ve askerî emniyet sağlandığı gibi, bölgenin kalıcı olarak Osmanlı hâkimiyetine geçmesi gerçekleştiriliyordu. Böylece Balkanlar içlerine doğru Osmanlı egemenliğinin yayılması oldukça kolay olmuştur. Osmanlıların Rumeli’ye yerleşmeleri, devletin kısa zamanda güçlenip hem Anadolu’daki beyliklere hem de Rumeli’deki siyasi teşekküllere karşı üstünlük sağlamasının birinci derecedeki amili olmuştur.

Yanıt Açıklaması: Osmanlı Devleti’nde iskân içe ve dışa dönük olarak iki yönde gerçekleşmektedir. Dışa dönük iskân devletin kuruluş ve gelişme yıllarında yoğun bir biçimde uygulanmıştır. Aynı yıllarda fethedilen bölgelerden özellikle esnaf ve ticaret ehli kimseler de başta İstanbul olmak üzere önemli şehirlere iskân olunarak bir iç iskân gerçekleştirilmiştir. Diğer taraftan devletin toprak kayıpları yaşadığı yıllarda yoğun göç hareketleri ikinci bir iç iskân dalgasını beraberinde getirecektir.

Yanıt Açıklaması: Kervanların güvenliği ve konaklaması için anayol kenarında tesis edilen vakıf yapılara han veya kervansaray adı verilir. Kervansaraylar, kitabelerinde ve kaynaklarda han, ribât şeklinde de geçmektedir. Şehirlerarasındaki yollar üzerinde yaptırılan ve kuruluşları bakımından çeşitli ihtiyaçları karşılayacak şekilde olanlara ise kervansaray denilmektedir. Kervanlar, burada geçici olarak konakladıkları gibi ellerindeki malları pazarlama imkânı da bulmuş olurlardı. Dolayısıyla bölge insanının sosyal ve ekonomik yönden etkilendiği alanlar olarak da belirtebiliriz. Doğru cevap B'dir.

Yanıt Açıklaması: I.Sahil bölgelerinde yaşayanlar gemi yapım malzemesi temini ve gemi yapımında, II. Yolların emniyeti ve tamiri, köprü yapımı ve tamiri, derbendçilik, suyolu yapımı ve tamirinde, III. Madenlerde, Yukarıdaki üç madde de Kanuni Sultan Süleyman devrinden itibaren  Yörüklerin devlet tarafından aşağıdaki işlerle görevlerindendir.

Yanıt Açıklaması: Kıbrıs’tan kaçanların rüşvet vererek, veya yeniçeri ya da gönüllü yazılıp daha sonra timâra çıkarak, kaçtıkları tespit olunmuştur.Kıbrıs’tan insan kaçıranların bu işi yaptıkları belirlenirse idam edilecekleri, adada iskeleler haricine yanaşan gemiler olursa bunlara el konulması yolunda Kıbrıs beylerbeyine emirler gönderilmiştir. Bunun ilkini psikolojik sebepler olarak niteleyebiliriz. Konar-göçerler yerleştirildikleri yerlerde yine hayvancılıkla meşgul olmakla beraber buğday, arpa gibi kuru ziraat ürünlerinin ekimini gerçekleştirmekteydiler. Yıllardır konar-göçer hayatı benimseyen insanların birden bire yerleşik hayata geçmeleri ve buna intibak etmeleri çok zordu. Çünkü devamlı sürülerinin peşinde dolaşan at binen, silah kullanan bu insanların dar bir çevrede çiftçilik yaparak hayatlarını sürdürmeleri bir müddetten sonra onlara zor geliyor ve eski hayatlarını özlüyorlardı. Konar-göçerlerin iskân mahallini terk etmelerinin ikinci sebebi yerleştikleri bölgenin iklimi, doğası ve toprakların verimsiz çöl arazilerinden oluşmasından kaynaklanmaktaydı. Ayrıca güneyden devamlı Arap aşiretlerinin baskınlarına maruz kalıyorlardı.

Yanıt Açıklaması: Osmanlı Devleti’nde konar-göçerler Yörük veya Türkmen olarak adlandırılırlardı. Kesin bir ayrım olmamakla beraber Kızılırmak yayının batısında yaşayan konar-göçerlere Yörük, doğusunda kalanlara ise Türkmen denilirdi. Yörükler daha çok belli bir sancağın sınırları içerisindeki yaylak ve kışlaklarda yaşarlardı. Yaylak ve kışlakları arasındaki mesafenin kısa oluşu sebebiyle dar alanlarda konar-göçerlik yaptıklarından yerleşik hayata geçmeleri daha kolay olmaktaydı. Çünkü tarım alanlarına yakın bölgelerde yayladıklarından kışın hayvanlarının ot ve saman ihtiyaçlarını temin için çoğu zaman kiracı veya ortakçı olarak tarım faaliyetlerinde bulunuyorlardı. Bu faaliyetleri, onların yerleşik hayata geçmelerini hızlandırmaktaydı. Türkmen olarak isimlendirilenler ise bünyesinde çoğunlukla pek çok aşiret barındırmakta ve yaylak, kışlak alanları hayli uzak mesafelerde bulunmaktaydı. Bozulus, Yeni-il, Dulkadir Türkmenleri bu gruptan olan konar-göçerlerdendir. Doğru yanıt C'dir.

Yanıt Açıklaması: Sultan II. Murad’ın Ergene Suyu’nun üzerine bir köprü yaptırmasından sonra bu köprünün çevresi iskân olunarak, bugünkü Uzunköprü Kasabası meydana gelmiştir.

Yanıt Açıklaması: Kıbrıs’ta geniş alanların boş kalması devletin bu bölgenin iskânı için özel önlem almasını gerektirmiştir. Anadolu, Karaman, Rum ve Dulkadirli kadılarına gönderilen 1572 tarihli hükümde Kıbrıs’a yapılacak sürgünün büyüklüğü ve yöntemi belirlenmekteydi. Buna göre her şeyden önce adaya göç edenlerden üç yıl süreyle vergi alınmayacaktı. Göç edecek olanlar taşınır mallarını yanına alabilecek, taşınmazlarını ise satabileceklerdi. Sürgüne tabi tutulacak olanlar zanaatkâr ve esnaf zümresinden iş yapabilecek kapasitede olanlar arasından seçilecekti. Yetkililer seçim esnasında suiistimale ve adam kayırmaya yeltenmeyeceklerdi. Bu şekilde belirlenecek olanların isimleri ve malları kayıt altına alınarak tanzim edilecek defterlerin birer sureti İstanbul’a, Kıbrıs Beylerbeyi’ne ve kadısına gönderilecekti. Bu defterlerde ismi yazıldığı halde sürgün mahalline gitmeyip firar edenler yakalanıp idam edileceklerdi. Bu yöntemle sadece Teke bölgesinden toplam 5720 hanenin adada iskân edilmesi hükme bağlanmıştı.

Yanıt Açıklaması: Konar-göçerler, üzerinde yaşadıkları toprağın tasarruf şekillerine göre timâr, zeamet, hâs veya evkaf reayası olabilirlerdi. Bu durum vergiler açısından bir değişiklik meydana getirmezdi. Yani vergilerini timâr reayası olanlar timâr sahibine, zeamet reayası olanlar zaime, hâs reayası olanlar hâs sahibine, evkaf reayası olanlar vakıf görevlilerine öderlerdi.

Yanıt Açıklaması: Halep ve Yeni-il Türkmenleri koyunculukla ün bulmuşlardır.

Yanıt Açıklaması: Başka bir sipahinin toprağında kışlayan Yörük ve Türkmenler yaylak vergisinde olduğu gibi kışlak vergisi de öderlerdi. Konar-göçerler yaylak ve kışlaklarda sınırlı ölçüde olmasına rağmen ziraatla da meşgul olmaktaydılar. Bu alanları genellikle sipahiden kiralarlardı. Bu durumda ürettikleri mahsulün öşrünün yanı sıra boyunduruk akçesi adı altında bir vergi daha öderlerdi. Konar-göçerler bu vergilerden başka evlendirdikleri kız veya dul kadınlarından arus vergisi, kaybolan hayvanın bulunması ve kaçan kölenin yakalanması sonucu sahibinden alınan yave akçesi ve bir kimsenin mal, mülk ve davarına zarar verenlerden alınan bad-i heva vergilerini de ödemek durumundaydılar. Doğru yanıt C’dir.

Yanıt Açıklaması: İskân kavramını tanımlayabilmek İskân kelime manası dışında Osmanlı Devleti’nde yoğun bir şekilde uygulanmış ve çeşitli maksatları ihtiva eden geniş bir kavramdır. 1071 Malazgirt zaferi ile birlikte Türklerin fetih sahası içine giren Anadolu, bu siyaset sayesinde Türkleşmiş ve İslamlaşmıştır. Osmanlıların fetihlerinin kalıcı bir hale gelmesi, devletin uzun süre devamı ve bugün Balkanlarda Türk varlığı yine bu siyasetin sistemli bir tarzda uygulanması neticesinde olduğu görülecektir.

Yanıt Açıklaması: Rumeli’nin fetih ve Türkleşmesinde uygulanan iskân yöntemlerinden birisi, orduyla birlikte hareket eden çoğunluğu Yesevi tarikatına mensup Türkmen dervişlerinin stratejik yerlerde zâviyeler ve tekkeler inşa etmeleri yoluyla olmuştur. Dervişler zâviye veya tekkelerini kurdukları bölgelerde gelip-geçen yolculara hizmet etmekteydiler. Ayr›ca bölgenin asayişini sağlamaktaydılar. Vergi toplama gibi bir görevleri bulunmamaktadır. Bu nedenle sorunun yanıtı (C) şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Kadı, ilmiye sınıfına mensup olan ve Osmanlı şehir idaresinde beledî, mülkî ve idarî fonksiyonlar birbirinden kesin çizgilerle ayrılmadığı için yargı mercii ve asayişin amiri olan kişidir. Doğru cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: Osmanlı Devleti kuruluşundan itibaren yükseliş, duraklama ve gerileme devirlerinde siyasî, sosyal ve ekonomik şartlara göre değişik iskân siyasetleri uygulamıştır. Devletin kuruluş ve yükseliş dönemlerinde Hıristiyan devletlerden ele geçirilen bölgelere bir vatan telakkisi ile Türk ve Müslüman ahalinin yerleştirilmesi, dışa dönük bir iskân siyaseti uyguladığını göstermektedir. Buna karşılık XVI. yüzyılın sonlarından itibaren devletin uzun yıllar savaştığı dönemlerde Anadolu’da ortaya çıkan Celalî İsyanları’nın etkisiyle halkın kırsal kesimden kaçarak, daha güvenli olan şehirlere göç etmeleri sonucu harap olan mahallere aşiretlerin yerleştirilmesi bir iç iskân uygulamasıdır. Bu durum özellikle XVIII. yüzyılın ikinci yarısından itibaren düşman eline geçen topraklardan Osmanlı sınırlarına doğru başlayan ve siyasî gelişmelerle gittikçe hızlanan göç hareketiyle yeni boyutlar kazanmıştır. Göçmen meselesi ve bunların yerleştirilmesi XIX. yüzyıl boyunca Osmanlı Devleti için önemli meselelerden birisi olmuştur. Osmanlı Devleti’nin dışa dönük iskân siyasetini uyguladığı kuruluş ve gelişme dönemlerinde iskân için farklı metotlar geliştirdiği görülmektedir.

Yanıt Açıklaması: Genel olarak büyükten küçüğe sıralama boy (kabile, taife), aşiret, cemaat, oymak, mahalle, oba ve aile idi.

Yanıt açıklaması yok

Yanıt Açıklaması: Genel olarak sıralama boy (kabile, taife), aşiret, cemaat, oymak, mahalle, oba ve aile idi.