Osmanlı´da İskan ve Göç

Yanıt Açıklaması: Yörük ve Türkmenler yerleşik halkta olduğu gibi hâne esasına göre vergilendirilmekteydiler. Bu nedenle sorunun yanıtı (E) şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: İskânın sosyal etkileri tekke, zaviye ve vakıflardır. Doğru cevap E'dir.

Yanıt Açıklaması: Osmanlı taşra teşkilatında kazaların birleşmesiyle oluşan yönetim birimine “Sancak” adı verilmektedir. Doğru cevap D'dir.

Yanıt Açıklaması: Fethedilen yerlere ilk olarak camiler kurulur, muhacirler bu alana iskân edilirlerdi. Böylece cami iskânın çekirdeğini oluştururdu. Halk cami etrafından (merkezden) çevreye doğru bir gelişme içindeydi. Doğru cevap C şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Başında bulunduğu konar-göçer topluluğun vergilerini toplamak, inzibatı sağlamak gibi vazifeleri yerine getirenlere voyvodalar adı verilmektedir.

Yanıt Açıklaması: Osmanlı cemiyet yapısını oluşturan önemli unsurlardan birini konar-göçer tabir edilen ve yarı göçebe hayatı yaşayan aşiretler oluşturur. “Aşiret” tabiri göçebe unsurlar için kullanılıp, Osmanlılar devrinde boyun altında, cemaatin ise üstünde bir topluluk, akrabalık ilişkilerine dayanan, ortak çıkar ve yarar sağlamak için bir araya gelen insanların oluşturduğu birlikteliktir.

Yanıt Açıklaması: Ofçabolu Yörükleri Üsküp ile İştip arasında kalan ve aynı ismi taşıyan bölgede yaşamaktaydılar.

Yanıt Açıklaması: Osmanlı için Türkmenlerin kontrolünde en büyük problem Şah İsmail döneminde yaşanmıştır. Şah İsmail’in ecdadı (Safiyyüddin Erdebili) aslen Sünni bir tarikata mensup iken dedesi Şeyh Cüneyd ve babası Haydar döneminde Şiiliğe dönmüşlerdir. Şah İsmail liderliğinde İran-Safevi Devleti kurulduğunda, devletin enbüyük dayanağı Anadolu’daki Türkmenler olmuştu. Anadolu’dan çok sayıda Türkmen grubu, Şah İsmail tarafına geçmek üzere büyük bir göç hareketi başlatmıştı. Bu hareketin önüne geçmek isteyen Osmanlı Devleti bir taraftan İran’a gitmeyi önlemeye çalışırken diğer taraftan o tarafa meyleden grupları Rumeli’de çeşitli mıntıkalara zorunlu iskâna tabi tutacaktır. Doğru cevap A şıkkıdır.

Yanıt açıklaması yok

Yanıt Açıklaması: Voyvoda, bir nevi hükümet tarafından tayin edilen bir idareci konumundaydı. Bunlara aynı zamanda “Türkmen Ağası” da denilmekteydi. Bu itibarla voyvodalar, bağlı oldukları Sancakbeyinin gediklilerinden veya mahallî hanedanlardan, ahalinin rızası alınmak suretiyle voyvoda tayin edildiği için iskâna tabi tutulanlar ile birlikte iskân sahasında bulunmaktaydılar. Doğru cevap B'dir.

Yanıt Açıklaması: Aşiretlerin eşkıyalıklarını önlemek için sürgün yoluyla yapılan yerleştirmenin amaçlarını şu şekilde özetlemek mümkündür. a. Konar-göçer aşiretlerin eşkıyalık yapmalarının önüne geçmek. b. Konar-göçer aşiretleri iskân ederek, onlardan daha fazla vergi almak. c. Harap olan alanlar ile boş arazileri ziraata açmak. d. Askerî alanda konar-göçerlerden daha fazla yararlanabilmek. e. Konar-göçerleri özellikle güney ve doğu bölgelerine yerleştirerek, tampon bölgeler oluşturmak. Bu nedenle sorunun yanıtı (E) şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Kuzeybatı Anadolu’da Bizans İmparatorluğu’na karşı gazâ politikasını uygulayan Türkmen Beyliği Çobanoğulları beyliğidir.

Yanıt Açıklaması: XVII-XVIII. yüzyıllarda Osmanlı Devleti uzun savaşlar ve bunların sebep olduğu ekonomik buhranlar ve iç karışıklıklarla uğraşmak zorunda kalmıştır. Özellikle Anadolu ve Suriye’de yaşayan halk ekonomik zorluklar ve eşkıya baskısı yüzünden köylerini terk ederek, daha güvenli gördükleri kasaba ve şehirlere göç etmeye başlamıştır. Binlerce köy ve mezraa harap bir vaziyete gelmiştir. Bu durum ekonomisi tarıma dayanan Osmanlı maliyesini derinden etkilemiş ve ekonomik buhranlar sık sık tekrarlanır olmuştur. Bu duruma çare arayan Osmanlı devlet adamları harap ve boş yerlere konar-göçerleri yerleştirerek, buraları ziraata açmak ve bu sayede devlet gelirlerini arttırmak gibi bir iskân politikası belirlemişlerdi. Fakat bundan istenilen neticeler alınamamıştır. Bu yüzyıllarda bölgelere hitap eden ve oraların ıslahını hedef alan bir iskân siyaseti uygulanmıştır. Konar-göçerlerin tamamının iskânı yönünde bir hareket gerçekleştirilememiştir.

Yanıt Açıklaması: I. Murad’ın Rumeli’de fetihlere başlamadan önce Saruhan Yörüklerini Serez taraflarına iskâna tabi tutması potansiyel isyan riskini en aza indirmek içindi. Doğru cevap B şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: XVIII. yüzyılda Küçük Kaynarca Antlaşması’ndan sonra Kırım’ın Ruslar tarafından ele geçirilmesiyle XIX. yüzyılın başına kadar yüzbinlerce insan Anadolu ve Rumeli’deki Osmanlı topraklarına göç etmek zorunda kalmıştır.

Yanıt Açıklaması: Siyasî ve içtimaî durumun değişmesine paralel olarak, devletin iskân politikasında da gerekli değişiklikler yapılmıştır. Osmanlı Devleti’nin ilk dönemlerinde, konar-göçer aşiretlerin fethedilen yerlere yerleştirilmesi şeklinde dışa dönük bir iskân politikası uygulanmıştır. Doğru cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: Potansiyel ayaklanma nedenlerini ortadan kaldırmak için yapılan iskânlar: Osmanlı Devleti’nin güvenliğini tehdit edebilecek kesimleri tâbi tuttuğu iskân hareketidir. Burada sadece konar-göçer zümreler değil, ister Müslüman olsun ister Hıristiyan, isyan potansiyeli olan bütün zümreleri kapsamaktaydı. Bu zümreler tehlikenin niteliği ve geliş yönüne göre Anadolu’dan Rumeli’ye veya Rumeli’den Anadolu’ya çift taraflı iskân edilmişlerdir. Bu çeşit iskânlar genelde aşiretlerin cezalandırılması maksadıyla sürgün yoluyla yapılırdı. Gösterilen yere gitmekte direnenler için ise genellikle sürgün yeri Rakka ve Kıbrıs’tı.

Yanıt Açıklaması: Osmanlılar Rumeli’de elde ettikleri bölgelere sürgün usulüyle Türkmen iskânını gerçekleştirirken, büyük oranda Batı ve Orta Anadolu’da yaşayan konargöçer teşekküllerden faydalanmaktaydı. Osmanlı idarecileri esas olarak gelişme ve ilerleme için yerleşik hayatın şart olduğuna inanmaktaydılar. Bu sebeple konar- göçer aşiretlerin yerleşik hayata geçirilmesi bir devlet politikası hâline getirilmiştir. Devlet bu uygulamayla iki yönden kârlı çıkmaktaydı. Çünkü geçimlerini büyük ölçüde hayvancılıkla sağlayan ve yaylak, kışlak arasında konar-göçer bir hayat tarzı benimseyen Yörüklerle yerleşik halk arasında asayiş olayları ortaya çıkmaktaydı. Ayrıca yukarıda ifade edildiği gibi yeni fethedilen bölgelerdeki arazinin işlenmesi gerekmekteydi. Böylece devlet hem Anadolu’daki yerleşik halkla konar-göçerler arasındaki asayiş olaylarından kurtulmuş oluyor hem de Trakya ve Balkanlar’daki toprağın işlenmesini sağlayarak gelirlerini arttırıyordu. Bu sayede Rumeli’de Türk geleneklerine göre kurulmuş köy, kasaba ve şehirler ortaya çıkarken, eski yerleşim yerleri de Türk-İslâm karakteri kazanmaya başlamaktaydı. Doğru Cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: I. Murad zamanında Saruhan Yörükleri Serez’e yerleştirilmiştir.

Yanıt Açıklaması: XV-XVI. yüzyıllarda gerçekleştirilen sürgün ve iskân faaliyetleri sadece yeni fethedilen bölgelere Anadolu’dan Türk nüfusunun ihracı şeklinde gerçekleşmemiştir. Devlet bulundukları bölgelerde daha önce isyan etmiş veya isyan etme ihtimali bulunan Rumeli’deki bazı Hıristiyan aile ve grupları ülkenin değişik yerlerine sürgüne göndermiştir. Nitekim bu amaçla XVI. yüzyılın ilk yarısında Macaristan’dan 2000 kadar bir nüfus, Gelibolu’ya sürgün edilmiştir.