Osmanlı´da İskan ve Göç

Yanıt Açıklaması: Kuzey Afrika’da ise halkı Müslüman olan Osmanlı vilâyetleri bulunmaktaydı. Avrupa devletleri aralarında vardıkları uzlaşma çerçevesinde buraları doğrudan işgal ettiler. Netice itibarıyla, buralarda millî devletler kurmayı düşünmediler. Bu bölgelerden de Türk hâkimiyetindeki topraklara göçler oldu. Bu göçlerin, Kırım, Kafkas ve Balkanlardaki kadar kitlesel bir boyut kazanmamasının temel sebebi burada azınlığa dayalı bir devletin kurulma plânlarının yapılmamasıdır.

Yanıt Açıklaması: Anadolu’da arazisini elinden çıkaran ve başkalarının arazisinde ırgatlık yapanlara da göçebe oldu denmektedir. Bunun dışında yerleşik toplum içerisinde yer alıp ekonomik sorunlardan dolayı toprak tasarruf hakkını terk ederek başka bir yere göç edenler sipahi ve Osmanlı bürokratı tarafından çift bozan olarak tanımlanmıştır. Eğer kişi ailesinin geçimini temin maksadıyla geçici olarak bekar bir vaziyette başta İstanbul olmak üzere başka şehirlere veya bölgelere gidiyorsa gurbetçi adını almaktaydı. Gurbetçi memleketine dönerken sılacı olarak tanımlanmıştır. Gurbetçi çalışmak üzere geldiği büyük şehirde iş bulamaz ise merkezi idare tarafından asayişi bozmaya potansiyel aday olarak algılanır ve serseri lafzıyla tanımlanır. Osmanlı özellikle zaman zaman nüfus yoklamaları yapmak suretiyle taşradan gelmiş olup işsiz güçsüz olanları yani bürokratın ifadesiyle serserileri memleketlerine geri döndürmeye çalışırdı. Kişi eğer ailesi ile birlikte göç ediyorsa genellikle ev göçü bazen de hane göçü şeklinde tanımlanmıştır. Çeşitli sebeplerle kendi iradesiyle bir yerden başka bir yere göç eden ve oranın nüfusuna kaydedilen kişiler belgelerde yabancı olarak tanımlanmaktaydı. Yerli halk ise bu gibi kişileri yaban olarak isimlendirmiştir. Doğru yanıt D’dir.

Yanıt Açıklaması: Bu arada içeride siyasî çekişmeler ve hariçte Balkan devletlerinin harekete geçme hazırlıkları Osmanlı Devleti’ni barışa zorladı. Sonuçta, 18 Ekim 1912 tarihinde iki devlet arasında Uşi Antlaşması imzalandı. İtalya, Trablusgarp ve Bingazi’nin işgali üzerine vatan savunması için askerî birliklere iltihak eden gönüllü mücahitlerden eline geçenleri savaş esiri ilân etti. Bunlar, Trablus şehri ve civar köylerin masum ahalisiyle beraber, kadın, çocuk, genç ve ihtiyar denilmeyip kurşuna dizildiler. Babıâli, Türk elçilikleri aracılığıyla İtalya’nın bu hareketini protesto etmekten başka bir şey yapamadı. İtalyanlar savaş esnasında ele geçirdikleri esir ve yerli halkın bir kısmını insaniyete, devletlerarası hukuka ve savaş kaidelerine aykırı olarak gruplar halinde idam ederken, bir kısmını da sürdüler. Doğru Cevap E'dir.

Yanıt Açıklaması: Zorunlu göçleri de kendi içinde gruplandırmak mümkündür. Bu tür göçlerin bir kısmında göç kararını doğrudan merkezi otorite verir. Burada birey edilgen bir durumdadır. Mübadele, sürgün, nefy, tagrib, tebid, tenkil, tehcir uygulamasına tabi tutulanlar bu gruba girerler. Aslında burada da mübadeleye tabi tutulanı diğerlerinden ayır-mak gerekmektedir. Zira sürgün, nefy, tagrib, tebid, tenkil ve tehcir uygulaması-na tabi tutulanlar merkezi otorite tarafından herhangi bir şeyle suçlanmaktadır. Mübadil böyle bir suçlamanın da muhatabı değildir. Sadece kimliğinden dolayı bulunduğu mekânı terk etmesi kendisine dikte ettirilmiştir. Muhaceret, mültecilik, sığınmacılık ve doğal afetlere bağlı göçler de zorunlu göç kapsamına dahil edilmek-tedir. Burada zorunluluğa karar veren göç edenin kendisidir. Yani göçmen, mülteci, sığınmacı, depremzede ve harikzede meskûn olduğu bölgede yaşamak için gerekli asgarî şartların kalktığına hükmederek mekânı değiştirmektedir.

Yanıt Açıklaması: Gurbetçilerin memleketlerine gönderilmesine çalışılmıştır. Tathir-i memleket, tenkih-i vilayet olarak nitelenen tahliye işlemiyle devlet, İstanbul’da gıda maddelerinin ucuzlayıp bollaşacağını, tarımsal bölgelerde ise vergilerini ödemekte zorlanan reayaya kolaylık sağlanacağını düşünmüştür. Bu yönteme 1748 ve 1763 de başvurulur.

Yanıt Açıklaması: 1828-1829 Savaşı esnasında Rumeli, Kafkasya ve Anadolu’da cephe ve cephe gerisindeki topluluklar yerlerinden oynadı. Balkanlarda Rum ve Bulgar nüfus, Doğu Anadolu’da ise Ermeni tebaa Rus ordularını takiben Kırım ve Kafkasya’ya göçürüldüler. Müslüman ahalinin bir kısmı da daha güvenli olduklarını düşündükleri yerlere çekildiler. Doğru Cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: Osmanlı Devleti'nde göçmen işlerini yürüten teşkilat Muhacirin Komisyonu'dur. Bu komisyonun görevi  göçmenlerin iskân ve iaşe meseleleri ile ilgili genel kararları almak, göçmenlerin yurtlarına dönmesini sağlamak, Anadolu’ya sevk edilecek olanların iskân mahallerini belirlemekti. Doğru cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: Osmanlıda devletin çeşitli suçlardan dolayı bireyleri sürmesi olayı belgelere Tagrip olarak kaydedilmiştir

Yanıt Açıklaması: Kırım Savaşı’nı müteakip kitlesel göçlerle karşı karşıya kalınınca özgün iskân projeleri planlamak, belirlenen ilkeler çerçevesinde göçmenleri iskân etmek ve sorunlarını gidermek amacıyla hususî bir teşkilatın oluşturulması kararlaştırıldı. Bu karar çerçevesinde 5 Ocak 1860 tarihinde Muhacirin Komisyonu kuruldu. Kitlesel göçler 1875 yılı itibarıyla sona erince Muhacirin Komisyonu lağvedildi ve münferit tarzda gelen göçmenlerin yerleştirilmesi ve sorunlarının çözülmesi Zaptiye Nezaretine bağlı bir heyete havale edildi.

Yanıt Açıklaması: 1856-1876 seneleri arasında göç edenlerin miktarı hakkında verilen rakamlar 600 bin ila 2 milyon arasında değişmektedir. 1877-1878 Savaşı’nı müteakip göç yine kitlesel boyuta ulaştı ve 1877-1900 yılları arasında Doğu Anadolu ve Kafkasya’dan en az 300 bin kişi göç etti. Doğru yanıt “C” şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: 1789, 1830 ve 1848 ihtilalleri Avrupa’yı siyasi ve sosyal yapı açısından yeniden şe- killendirdi. 1848 ihtilalleri Batı Avrupa ülkelerinde sosyalist hareketler, Almanya ve İtalya’da milli birlik, Orta Avrupa ülkelerinde milli^ istiklal şeklinde tezahür etti.

Yanıt Açıklaması: Fransa, 1848’de Cezayir’i ilhak ettiğini ilan etti ve ülkenin idaresini geniş yetkilerle donattığı genel valiye verdi.

Yanıt Açıklaması: Göçmenlerin iaşelerini ve sair ihtiyaçlarını karşılamak üzere değişik kurum ve kuruluşlar yardım komisyonları kurmuşlardır. 93 göçmenlerinin yararına olmak üzere mebuslar tarafından Muhacirine Muavenet Cemiyeti, İkinci Abdülhamid’in himayesinde İane-i Muhacirin Encümeni, ayanların teşebbüsleri ile Muhacirin İane Komisyonu, İstanbul’daki misyon şeflerinin önayak olmasıyla Milletlerarası Muhacirlere Yardım Komitesi, Baronne Bourdett Coutts tarafından Sermaye-i Şefkat-i Osmaniye ve Stafford Housse Komitesi isimli yardım cemiyetleri kurulmuştur.

Yanıt Açıklaması: Balkanlardan Anadolu’ya yönelik göçlerin sebeplerini bu bölgede ulus devlet kurma projelerinin geliştirilmesi ve tatbik edilmesi oluşturmaktadır. Ulus devlet sınırları belirli toprak parçasında yasal güç kullanma hakkına sahip, halkı türdeşleştirecek ortak kültür, simge ve değerler oluşturmayı amaçlayan devlet tarzıdır. Doğru yanıt D’dir.

Yanıt Açıklaması: Miri çiftliklerin emek gücü açığı dolayısıyla mera olarak değerlendirilmesi hayvancılığın gelişmesini sağladı. çorak, kıraç, bataklık sahaya yerleştirilenler zamanla söz konusu alanları bayındır bir hale getirmişlerdi. Bu ise tarım üretiminin artmasına vesile olmuştur. Netice itibarıyla Anadolu’nun ekonomik özelliği hayvancılıktan ziraate dönüşmüştür. Çiftçi olan Kırımlı göçmenler Orta Anadolu’nun kırsal alanında mekân tutarak tahıl ziraati yapmaya başladılar. Neticede Orta Anadolu ülkenin tahıl ambarı oldu. Netice itibarıyla göçmenler ülkenin tarım ve ticaretinin gelişmesine büyük katkıda bulunmuşlardır. Doğru yanıt “B” şıkkıdır

Yanıt Açıklaması: 1783 sonrasında kitle göçü mahiyetindeki ilk dalga 1792-1793 yıllarında gerçekleşti. Bunu 1802-1803, 1812-1813 ve 1830’lu yıllardaki dalgalar takip etti.

Yanıt Açıklaması: Savaşın meydana getirdiği otorite boşluğu, devletin merkezinden uzak yerlerdeki bazı devlet adamlarının keyfi uygulamaları, tefeci baskısı  göç kararının alınmasını kolaylaştırmıştır. Doğru cevap E'dir.

Yanıt Açıklaması: Serbest ve bireysel göçlerin sebepleri birbirinden çok farklı olabilmektedir. Bununla beraber yine de söz konusu göçlerin sebeplerini eğitim, sağlık, ekonomik olarak gruplandırmak mümkündür. Zorunlu göçlerin sebeplerini ise sınır bölgesinde güvenlik koridoru oluşturma siyaseti, doğal afetlere karşı halkı korumak, savaş sonrasında yeniden uyum veya savaş sonrası bir bölgenin hâkimiyet açısından el değiştirmesi şeklinde gruplandırmak mümkündür. Nüfus artışı ve iklim şartlar› başlı başına göç sebebini oluşturmaktadır. Nüfus baskısı ekonomik baskıyı da beraberinde getirir. Söz konusu baskılar sonucu refah seviyesi düşük toplumdan müreffeh topluma, nüfus fazlası toplumdan nüfusu az olan gelişmiş ülkeye yönelik kitle göçleri gerçekleşir. Bu nedenle sorunun yanıtı (C) şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Sürgün bir kişi veya topluluğun vatanından, ailesinden uzaklaştırılması, göçürülmesi, başka bir yere iskân ettirilmesi anlamlarına gelir. Osmanlı Devleti’nde sürgün iki şekilde uygulanmaktaydı: Birincisi herhangi bir suç işleyen kişi veya topluluğun bulunduğu yerden başka bir yere iskân edilerek, cezalandırılması amacıyla yapılan sürgündür. İkincisi ise yeni fethedilen bir bölgenin iskân edilmesi amacıyla yapılan sürgünlerdir. Bilindiği gibi Osmanlı Devleti’nde toprağı işleyen köylünün çiftini, çubuğunu terk edip, başka işlerle uğraşması ya da yazılı olduğu yerden başka bir yere göç etmesi yasaklanmıştı. Bu gibi durumlarda köylü takip edilir ve on beş seneye kadar bir süre içerisinde yakalanırsa zorla eski yerine getirilir veya çift-bozan akçesi ödemeye mecbur bırakılırdı. Köylü ancak devlet için stratejik önemi olan veya iskânı için gerekli görülen mahallere ve fetihle elde edilen boş, verimli arazilere iskân edilebilirdi. Doğru Cevap B'dir.

Yanıt Açıklaması: Rusya, Birinci Dünya Savaşı esnasında Doğu Karadeniz ve Doğu Anadolu üzerinden Akdeniz’e ulaşmayı planlamıştı. Nitekim Rusya söz konusu alanın yayılma sahası olduğunu Mart 1916 Petrograd Protokolü’yle müttefiklerine kabul ettirecektir. Rusya söz konusu plan doğrultusunda Mayıs 1915- Nisan 1916 tarihleri arasında Van, Bitlis, Muş, Erzurum, Gümüşhane, Erzincan ve Trabzon’u işgal eder. Rus işgal sahasında Rus, Kozak ve bilhassa Ermeni çeteleri tarafından bir milyonu aşkın Müslüman katledildi. Katliamdan kurtulmayı başarabilenler ırz, namus ve can güvenliğini sağlamak amacıyla iç bölgelere iltica ettiler. Doğru Cevap A'dır.