Osmanlı´da İskan ve Göç

Yanıt Açıklaması: Köprülüzâde Fazıl Mustafa Paşa’nın sadrazamlık döneminde iskân edilecek kişiler ve yerler tespit edilip 1691-1696 yılları arasında aşiretler ve cemaatler iskân edilmeye çalışılmıştır. Doğru cevap C şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Osmanlı Devleti’nin XVI. asrın sonlarında uzun savaşlara girmesi ve umumiyetle başarısız olması üzerine halktan almak zorunda kaldığı vergi “imdat-ı seferiye” vergisidir. Doğru cevap E şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Osmanlı Devleti XVII. yüzyılda harap ve sahipsiz yerlere konar-göçer aşiretleri yerleştirerek, buraları ziraata açmak ve bu yolla devlet gelirlerini yükseltmek yönünde bir iskân politikası takip etmeye başlamıştır. Bu politika XVIII. yüzyılda da devam ettirilmiştir. Osmanlıların bu devirde böyle bir politika belirlemesinin sebeplerini aşağıdaki şekilde özetlemek mümkündür. a. Uzun savaşlar yüzünden meydana gelen ekonomik buhranlar. b. İç karışıklıklar ve isyanlar. c. Devlete yeni gelir kaynakları meydana getirebilmek için harap ve boş alanların ziraata açılması. Doğru Cevap E'dir.

Yanıt Açıklaması: Subaşı, Osmanlı İmparatorluğu döneminde; barış zamanında asayişi sağlayan, savaş zamanında da orduda çeşitli görevlerde bulunan subaylardır. Bu nedenle sorunun yanıtı (A) şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Devlet Anadolu’da yaşayan konar-göçerleri Hama, Humus Sancaklarına ve Halep, Rakka Eyaletlerinde belirlenen bölgelere iskân ederek, harap ve boş arazileri şenlendirmenin yanı sıra güneyden bu bölgelere baskınlar yapan Arap aşiretlerinin eşkıyalıklarını da önlemeye çalışmıştır. Aşiretlerin iskân işinde yerleştirilecekleri yerler beylerbeyi ve sancakbeylerinin nezaretinde iskân kâtibi, iskân mübaşiri, iskânbaşı, iskân beyleri ve kethüdaları, yerine göre mimar ve Suriye’deki Arap aşiretleri için çöl beyinden müteşekkil bir komisyon kurularak çalışmalara başlanmıştır. Bunlardan iskân beyi, iskânbaşı ve kethüdaları yerleştirilecek konargöçer teşekkülün içinden seçilmekteydi. Çalışmaların tamamlanmasından sonra 18 Mart 1692 tarihli bir ferman ile Halep, Yeni-il ve Bozulus Türkmenleri bakiyesinden yetmiş kadar oymağın belirlenen bölgelere iskân edilmesi emredilmiştir. Doğru yanıt E’dir.

Yanıt Açıklaması: Sürgün hükümlerinde genellikle; a. Yeni fethedilen memleketlere insanların kendi istekleriyle gitmelerini teşvik için bölgenin ikliminin güzelliği ve toprağın oldukça verimli olduğu belirtilirdi. b. Bölgedeki kalelerin tamir edilerek, içerisine asker yerleştirildiği yani dışarıdan gelecek saldırılara karşı güvenliğin sağlandığı açıkça yazılarak, bu hususta insanların endişesi önlenmeye çalışılırdı. c. Bölgeye gidecek olan göçmenlerin belirli bir süre vergilerden muaf tutulacakları beyan edilirdi. d. Sürgün için belirlenen yerleşim yerlerinde ailelerin hangi oranda sürgüne tâbi tutulacakları ifade edilirdi. e. Sürgüne gönderilecek kişilerin kırsal kesimde özellikle dağlık alanlarda yaşayan toprağı olmayan, toprağını terk ederek başka yerlere giden, aralarında uzun senelerden beri yaylak, tarla, bağ, bahçe anlaşmazlığı bulunan ve halkın huzurunu bozan kişi ve topluluklardan; şehir ve kasabalarda ise meslek sahipleri ve esnaf zümresinden seçilmesi istenilirdi. Bu nedenle sorunun yanıtı (C) şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: 1691 yılında Rumeli’deki Yörük grupları Evlâd-ı Fâtihân ad› altında yeniden teşkilatlandırılmıştır. Yapılan düzenlemeler ile Rumeli Yörükleri, Evlâd-ı Fâtihân adı altında eskiden olduğu gibi bulundukları bölgelerde çeribaşılarının idaresi altında birleştirilmiştir Bu nedenle sorunun yanıtı (D) şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Kanuni Sultan Süleyman devrinden itibaren Yörüklerin devlet tarafından aşağıdaki işlerle görevlendirildikleri anlaşılmaktadır. a. Sahil bölgelerinde yaşayanlar gemi yapım malzemesi temini ve gemi yapımnda, b. Yolların emniyeti ve tamiri, köprü yapımı ve tamiri, derbendçilik, suyolu yapımı ve tamirinde, c. Madenlerde, d. Seferler sırasında menzillere zahire indirmekte, e. Seferler sırasında topların naklinde, f. Kale yapım ve onarımı faaliyetlerinde görevlendirilmişlerdir. Bu nedenle sorunun yanıtı (E) şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Bir yerin derbend olabilmesi için eşkıya baskınlarına açık mahaller olması gerekir

Yanıt Açıklaması: 1461 yılında fethedilen Trabzon’un eski Hıristiyan sipahilerinden birçoğu ve onlara tâbi olanlar Rumeli’nin muhtelif yerlerine sevk edilirken, yerlerine Tokat, Samsun, Bafra, Çorum ve Amasya gibi bölgelerden getirilen ahali yerleştirildi.

Yanıt açıklaması yok

Yanıt Açıklaması: Osmanlıların Rumeli’de takip ettikleri bu iskân ve bölgeyi Türkleştirme politikası, II. Murad ve II. Mehmed zamanlarında da başarı ile devam ettirilmiştir. Mesela Fatih Sultan Mehmed zamanında Kastamonu ve Sinop’un alınmasından sonra Candaroğlu İsmail Bey bütün akrabaları ve cemaati ile birlikte Filibe’ye iskân edilmiştir. Doğru Cevap D'dir.

Yanıt Açıklaması: Konar-göçer teşekküllerin vergi gelirleri mukataaya verilerek tahsil edildiğinde başlar›na devlet tarafından voyvoda adı verilen bir idareci tayin olunurdu. Voyvodalar başında bulunduğu konar-göçer topluluğun vergilerini toplamak, inzibatı sağlamak gibi vazifeleri yerine getirmekteydiler. Bu nedenle sorunun yanıtı (E) şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Konar-göçerlerin temel iktisadî faaliyetleri hayvancılık ve buna bağlı üretim alanlarıdır. Bu nedenle sorunun yanıtı (B) şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Evlâd-ı Fâtihân grupları bazı yerlerde sefere gitmek üzere doğrudan eşkinci bazı yerlerde de tamamen piyade (yamak) olarak yazılmışlardır. Piyadelerden her altı neferden birisinin sefer zamanlarında eşkinci olarak nöbetle savaşa katılmaları gerekmekteydi. Eşkinciler sefer görevini yerine getirdiklerinden avarız-ı divaniye türü vergilerden muaf tutulmuşlardır. Savaşlara katılan eşkincilerin masrafları için yamaklar ellişer kuruş ödeyeceklerdi.

Yanıt Açıklaması: Osmanlı için Türkmenlerin kontrolünde en büyük problem Şah İsmail döneminde yaşanmıştır. Şah İsmail’in ecdadı (Safiyyüddin Erdebili) aslen Sünni bir tarikata mensup iken dedesi Şeyh Cüneyd ve babası Haydar döneminde Şiiliğe dönmüşlerdir.

Yanıt Açıklaması: Osman Gazi’den sonra beyliğin başına geçen Orhan Gazi babasının gazâ ve bu sayede Bizans’tan alınan yerlere Türkmen iskânı siyasetini devam ettirmiştir. Osman Gazi zamanından beri kuşatma altında olan Bursa ve İznik kalelerinin alınması gerçekleştirilmiştir. Söz konusu kale ve şehirlere fetih sonrası bir taraftan Türkmen grupları yerleştirilirken, diğer taraftan câmi, mescid gibi binalar inşa edilmiştir. Konar-göçer Türkmen gruplarının Rumeli’ye iskân edilmeleri, yukarıda belirtildiği gibi Gelibolu Yarımadası’nın Orhan Gazi döneminde Osmanlı hâkimiyetine geçmesiyle birlikte başlamıştır. Doğru Cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: Kötüye giden savaş ortamını düzeltmek ve bu manada savaşlardaki insan gücünü temin etmek amacıyla 1691 yılında Rumeli’deki Yörük grupları Evlâd-ı Fâtihân adı altında yeniden teşkilatlandırılmıştır.

Yanıt Açıklaması: Konar-göçer Türkmen gruplarının Rumeli’ye iskân edilmeleri ile ilgili ilk açık kayıt, I. Murad dönemine aittir

Yanıt Açıklaması: Osmanlılar Rumeli’yi fethedip, bölgeyi Türkleştirme faaliyetlerine başladıkları zaman batı Anadolu Yörüklerini bu iş için kullanmışlardır. Bu bölgeye yerleştirilen bu gruplar devletin ileriki yıllardaki fetihlerinin hazırlanmasında önemli görevler yerine getirmekteydiler. Bu nedenle Rumeli’ye iskân edilen Yörükler ile Abadolu’da kalanlar arasında hukuki durumları açısından birtakım farklılıkların olduğu görülmektedir. Devlet, Rumeli’ye iskân edilen Yörüklerden askeri ve idari alanlarda daha fazla yararlanabilmek adına kanunnâmeler hazırlamıştır. Fatih’in kanunnâmesinde görevleri birkaç cümle ile belirtilen Yörüklerin hukuki statüsünü ve askeri görevlerini ortaya koyan kanunnâmeler Kanuni Sultan Süleyman devrinden itibaren hazırlanmıştır. Bu kanunnâmelerde Rumeli Yörükleri ordu içerisinde belli bir görevi olan gruplar olarak gösterilmiştir. Fatih Sultan Mehmet’ten önceki devirlerde Rumeli fetihlerinde kendilerine tahsis edilen çiftlikler karşılığında silahlı birer unsur olarak görev yapan Yörüklerin daha sonraki dönemlerde imar, koruma ve ordunun geri hizmetlerinde istihdam edilmeleri söz konusudur. Bu nedenle artık toprakları ekmelerinden söz etmek mümkün değildir.