Osmanlı´da İskan ve Göç

Yanıt Açıklaması: Kırsal alanda geçici olarak iskân edilen göçmenlerin iaşe masrafları yerli ahali tarafından karşılanıyordu. Halkın yardım elini uzatamadığı fakir göçmenlere ise ilk hasadı elde edinceye kadar bir buçuk, iki yıl süreyle muhtar ve ihtiyar meclisleri vasıtasıyla hazineden tayinat verilmeye çalışılıyordu. Göçmenlere 1864 yılına kadar yarısı fakir kabul olunup, bulundukları kaza emvalinden günlük yarımşar kıyye ekmek aynî veya bedeli nakdî olarak verilmekteydi. Bu yöntemle göçmenle-rin iaşe ihtiyaçları karşılanamayınca kaza meclislerince tespit edilecek fakir göç-menlere ekmek dağıtılması kararlaştırıldı. Bu karara göre, 0-10 yaş grubuna 100’er dirhem ve daha büyüklerine yarımşar kıyye ekmek verilecekti. Bu karara rağmen ilk ürünü alan göçmenlere de zaruret halinde yardım edilmekteydi.

Yanıt Açıklaması: Göçe karar verene göre göçler serbest göçler ve zorunlu göçler olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Gönüllü göçler olarak da tanımlanabilen serbest göçlerde göçmen gideceği yeri, zamanı ve şartlar› kendisi tayin etmektedir. Bu nedenle sorunun yanıtı (E) şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Birinci Dünya Savaşı öncesi Osmanlı vatandaşı Ermenilerin toplam nüfusu kaynaklara göre 1.300.000 ile 1.500.000 arasında değişmekteydi. Bu nedenle sorunun yanıtı (E) şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Kilise ve Hıristiyan din adamının klâsik dönemde Osmanlı toplumsal yapısında önemli bir konumu vardı. Din adamı Hıristiyanların eğitiminden, muhakeme işlerinden, vergilerin tahsilinden ve köylerin idaresinden sorumluydu. Osmanlı idaresi İkinci Mahmut ile birlikte merkezileştirme projesini uygulamaya koyunca Hıristiyan din adamları tedrici bir şekilde yetkilerini kaybetmeye başladılar. Deyim yerindeyse Hıristiyan-ların padişahlığından din adamlığı mevkiine indiler. Bu uygulama din adamlarının yetki, otorite ve liderlik vasfını kaybetmeleri ve yerlerini sivil Hıristiyanların alması sonucunu doğurdu.

Yanıt Açıklaması: 18. yüzyılda reayanın önemli bir kısmı köyünden kalkıp yine İstanbul veya civarındaki bir başka köye yerleşir. Anadolu’dan İstanbul’a yönelik reaya göçlerinin kahir ekseriyeti İç Anadolu ve Doğu Anadolu kökenlidir. Doğru yanıt “A” şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: İkinci aşamada sınırları belirlenen topraklar üzerinde yaşayan toplulukları ulusa dönüştürme harekâtı başlatılır. Sınırları çizilen bölgede yaşayan imparator-luk tebaasını ulusa dönüştürmek için her şeyden önce devlete adını verecek etnik çekirdek seçilir. Sonraki aşamada hedef toplum diğer unsurlardan uzaklaştırılma-ya çalışılır. Bunun için de ötekileştirme yöntemine başvurulur. Öteki kavramına dayanılarak oluşturulan akımların başında ırkçılık, soykırım, etnik merkezcilik, tek kültürcülük ve ecnebi düşmanlığı gelir.

Yanıt Açıklaması: 1800-1914 yılları arasında hedef Osmanlı vatandaşı gayrimüslim toplulukları Türk idaresinden ayırmak ve müstakil devletler şekline dönüştürmekti. Buna karşılık Müslüman Arap, Boşnak, Arnavut gibi topluluklara dayalı ulus devletler oluşturma yoluna gidilmedi. Bu nüfusun yaşadığı coğrafyalar Avrupa devletleri arasında paylaştırıldı. Bunun neticesinde Kırım Rusya’nın, Bosna- Hersek Avusturya- Macaristan’ın, Cezayir ve Tunus Fransa’nın, Mısır İngiltere’nin işgaline uğradı. Benzer işgal hareketleri 20. yüzyılın başında da sürdü. İtalya Trablusgarp’ı işgal ederken Birinci Dünya Savaşı ve sonrasında Ortadoğu toprakları Fransa ve İngiltere tarafından işgal edildi. Doğru yanıt B’dir.

Yanıt Açıklaması: İhtiyaç sahibi göçmenlerin konutları devlet, yerli ahali, göçmen işbirliği ile yapılmaktaydı. Genellikle kereste ihtiyacı miri ormanlardan karşılanırken, emek gücü göçmen ve yerli halk tarafından temin edilmiş, usta paraları ise hazineden karşılanmıştır. Doğru cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: 1839- 1853 yılları arası 35- 40 bin kişi iskân edildi. Ancak Kırım Savaşı esnasında Toroslardaki bazı konar - göçer unsurlar asker ve vergi konusunda problem çıkarmışlar, bunun üzerine 1865’de Fırka-i Islahiye teşkil olunarak Maraş ve Elbistan arasındaki aşiretlerin iskân edilmeleri sağlanmıştır.

Yanıt Açıklaması: Kırım Küçük Kaynarca Antlaşması (1774) ile bağımsız bir devlet haline dönüş türüldü.

Yanıt Açıklaması: Özellikle Rusya eline geçirdiği Kırım ve Kafkasları nüfus aç›s›ndan ilk etapta Hıristiyanlaştırmayı, ikinci etapta Ruslaştırmayı planlamışt›r. Bu planı doğrultusunda özellikle 1828-1829 Osmanl› Rus Savaşı esnas›nda, K›r›m Savaşı sonrası Balkanlar ve Kuzey ve Doğu Anadolu bölgesinde yaşayan Rum, Ermeni ve Bulgar nüfusu Rus diplomatları ve Rus misyonerleri vasıtasıyla göç etmeye teşvik edecektir. Keza yeni kurulan Bulgaristan, Sırbistan ve Karadağ gibi Balkan ulus devletleri de kendi ülkelerindeki Hıristiyan nüfusu arttırmak amacıyla Osmanl› co¤rafyas›nda kültürel olarak yakınlık duydukları toplulukları göçe teşvik etmişler, hatta göçürme yoluna gitmişlerdir. Öte yandan Osmanlı güvenlik güçlerinin takibinden kurtulmak isteyenler çözümü Amerika’ya göç etmekte bulacaklard›r. Amerikal› misyonerlerin göç propagandalar› da dışa göçü tetiklemiştir. Ayrıca iş arayanlar Karadeniz’in kuzeyine veya Amerika’ya çalışmak amacıyla gitmişlerdir.

Yanıt Açıklaması: Balkanlar’da Hıristiyan etnik unsurların bağımsız devlet kurmaları desteklenirken, Müslümanlara aynı destek verilmemiş, engel olunmaya çalışılmıştır. Şark politikası sunucunda Hırıstiyan nüfusun yoğun olarak yaşadığı Osmanlı topraklarında ulus devletler kurdurulurken Müslüman olan Boşnak ve Arnavutlara bir ulus devlet kurdurulması düşünülmemiştir.

Yanıt Açıklaması: Göçlerin savaşa olumlu bir etkisi yoktur. Doğru cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: Suç işleyenleri cezalandırmak maksadıyla yapılan iskânlar Ülke içinde ortaya çıkan bazı münferit olaylar sonucunda devlet, olayla ilgili kişi veya kişileri sürgün yoluyla iskân edebiliyordu. İmparatorluk içinde sıkça karşılaşılan bir durum olmakla beraber genelde sürgün yeri olarak Kıbrıs kullanılırdı. Mesela, Akkeçili Yörüklerinden bazı kimselerin kadınlara rahatsızlık vermeleri üzerine Kıbrıs’a sürgün edilmelerine karar verilmişti.

Yanıt Açıklaması: Osmanlı’da klasik dönemde teorik olarak üretim sisteminin zarar görmemesi adı na iç göç devletin planlaması ve izin verdiği ölçüde geçerli olmak durumunda dır. Bununla beraber hemen her dönemde Osmanlı coğrafyasında bir iç göçten bahsetmek mümkündür. Özellikle merkezi otoritenin bozulduğu dönemlerde iç göçler kitlesel bir boyut kazanmaktadır. Belki de bu göçlerin sonucu bazı yerleşim birimleri kuş konmaz kervan geçmez bir hale düşebilmekteydi.

Yanıt Açıklaması: Nogaylar 1859’da Osmanlı coğrafyasına yönelik büyük bir göç hareketini başlattılar. Kıpçak bozkırları bu göçle hemen hemen tamamen boşaldı.

Yanıt Açıklaması: Devlet ziraî üretimin düşmesini ve dirlik sahibinin gelirlerinin azalmasını önlemek, çiftçinin çiftini çubuğunu terk edip göçetmesine engel olmak adına çiftbozan resmi ve geri iskân kanunu tedbirlerini uyguluyordu. Ancak bu yetki 10, 15 veya 20 yıllık bir süreyle sınırlandırılmıştı. Doğru Cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: İstanbul’a yönelik Rus mülteci akını 1920 yılında General Denikin’in kumadasındaki Beyaz Ordu’nun mağlup olması üzerine gerçekleşmiştir. Doğru cevap E'dir.

Yanıt Açıklaması: Tanzimat’a kadar Osmanlı Devleti göçmen işlerini özel bir teşkilata bağlama-mıştı. Tanzimat’tan itibaren göç sorununun yerel idarelerce çözümlenmesi yoluna gidilmiştir. Kırım Savaşı’nı müteakip kitlesel göçlerle karşı karşıya kalınınca öz-gün iskân projeleri planlamak, belirlenen ilkeler çerçevesinde göçmenleri iskân etmek ve sorunlarını gidermek amacıyla hususî bir teşkilatın oluşturulması kararlaştırıldı. Bu karar çerçevesinde 5 Ocak 1860 tarihinde Muhacirin Komisyonu kuruldu. Kitlesel göçler 1875 yılı itibarıyla sona erince Muhacirin Komisyonu lağvedildi ve münferit tarzda gelen göçmenlerin yerleştirilmesi ve sorunlarının çözülmesi Zaptiye Nezaretine bağlı bir heyete havale edildi.

Yanıt Açıklaması: Avusturya, 5 Ekim 1908’de Bosna-Hersek’i ilhak etti. İlhak sonrası göç hareketi tekrar hız kazandı. Anadolu’ya sevk edilen göçmenler daha ziyade Karahisar-ı sahip, Eskişehir, Adapazarı, Biga, İzmit, Ankara ve Anadolu demiryolları güzergâhına yerleştirildi. Doğru yanıt “E” şıkkıdır