Osmanlı Tarihi (1566-1789)

Yanıt Açıklaması: 1736-1739 Savaşı’nın başından beri aktif rol oynayan Fransa’nın İstanbul’daki elçisi Marquis de Villeneuve, bu sayede Fransa’nın daha önce aldığı kapitülasyonları genişleten bir antlaşmanın (30 Mayıs 1740) imzalanmasını sağladı.

Yanıt Açıklaması: Bâbıâli ile Avusturya arasında arabuluculuk yapan Fransız Elçisi Villeneuve, Rusya’yla da antlaşma imzalanmasını sağladı. Yapılan antlaşmayla Rusya işgal ettiği Osmanlı topraklarından geri çekildi. Azak Kalesi yıkılıp, arazisi tarafsız hâle getirildi. Büyük ve Küçük Kabartay topraklarının bağımsızlığı kabul edildi. Ruslar, Kazak baskınlarını sona erdirirse, Kırım Tatarları da Rusya’ya akın yapmayacaktı. Ruslar’ın, Karadeniz’de savaş ve ticaret gemisi bulunmayacaktı. 1736-1739 Savaşı’nın başından beri aktif rol oynayan Fransa’nın İstanbul’daki elçisi Marquis de Villeneuve, bu sayede Fransa’nın daha önce aldığı kapitülasyonları genişleten bir antlaşmanın (30 Mayıs 1740) imzalanmasını sağladı.

Yanıt Açıklaması: Avrupalı devletlerin askeri^ gücü ve devlet yapısı ile ilgili de bilgi edineceklerdi. İbrahim Paşa 1719’da Viyana’ya, Yirmisekiz Mehmed C¸elebi 1720’de Paris’e, Nişli Mehmed Ağa 1722’de Moskova’ya elçi olarak gittiler. Doğru cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: Eğlence hayatı ile birlikte şiir de iyice ön plana çıktı. Divân edebiyatının önemli isimlerinden Nedim bu dönemde parladı. Şairler şiirlerinde daha çok Türkçe kelime kullanırken, tabiatı ve aşkı övdüler. Günlük hayatta Batı tarzı mobilya kullanılmaya başlanıldı. Geleneksel Osmanlı divanlarının yerini, iskemle ve koltuklar aldı. Bir zamanlar Osmanlı elçileri bu iskemlelerde bağdaş kurup oturduklarından dolayı yere yuvarlanmışlardı. Saray duvarları resimlerle süslendi. Devlet adamlarının portreleri yaptırıldı. III. Ahmed, bahçeyi ve çiçeği seven bir padişah olduğu için “Şükûfecilik” denen çiçekçilik bu dönemde gelişmişti. Lale Devri’nde süslü bahçeler de ön plana çıktı.

Yanıt Açıklaması: Kutsal İttifak: Avusturya ve Lehistan’ın kazandığı başarılar üzerine cephe genişledi. Venedik, 1684’te, Rusya da 1686’da Osmanlı’ya savaş ilân etti. Osmanlı birlikleri, dört cephede birden mücadele etmeye başladılar.

Yanıt Açıklaması: Padişahın bizzat sefere katılması ve huzurunda divan tertip ettirmesi

Yanıt Açıklaması: Humbaracı Ahmed Paşa’nın girişimleriyle 1736’da topçu askerlerinin eğitimi için Kara Mühendishanesi (Hendesehane) kuruldu. Doğru cevap C şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Asiler, II. Mustafa’nın yerine kimin geleceğine dair görüşmek üzere Orta Camii’nde bir araya geldiler. Burada iki şehzâdenin ismi öne çıktı. İlk olarak Şehzâde İbrahim’in tahta çıkartılması dillendirildi. Bunu isteyenlerin gerekçesi ise Şehzâde İbrahim’in İstanbul’da Eski Saray’da bulunması, II. Mustafa’nın kardeşi olmaması ve yaşça küçük olduğu için sözlerinin dinleneceğiydi. Başka bir grup ise II. Mustafa’nın kardeşi ve ondan sonra hanedanın yaşça en büyük şehzâdesi olan Şehzâde Ahmed’in tahta çıkartılmasını istiyordu. Bu grup da gerekçe olarak Şehzâde Ahmed’in yaşça en büyük şehzâde olması hasebiyle tahta geçme sırasının onda olduğunu ileri sürüyordu. Ancak Şehzâde Ahmed, Edirne’de bulunduğundan akıbeti konusunda bazı tereddütler vardı. Kaynaklardan anlaşıldığı kadarıyla asiler, Silivri’ye gelene kadar Şehzâde İbrahim taraftarlarının görüşlerinin daha ağır basmasına rağmen, kimin tahta çıkarılacağı konusunda kesin bir sonuca varama-mışlardı. Silivri’ye varıldığında tekrar bir meşveret yapıldı ve ancak burada yapılan toplantıda Şehzâde Ahmed’in tahta çıkarılması yönünde kesin karar alınabildi.

Yanıt Açıklaması: Ruslar bütün istedikleri yerleri elegeçiremediklerinden antlaşmaya varılmasını istemiyorlardı. Barışa şiddetle karşı çıkan Çar Petro, Avusturyalılar’ı görüşmeleri sürdürmekten vazgeçirmek için uğraştıysa da bir sonuç alamadı. Avusturya, İspanya meselesi büyüdüğünden Fransa ile muhtemel bir savaş tehlikesinden önce Osmanlı İmparatorluğu ile antlaşmaya varmak istiyordu. Ruslar yalnızca ellerinde bulunan yerlerin tasdikini değil, Azak Denizi’nin güneyindeki girişleri kontrol eden Kerç Kalesi’ni de talep ediyorlardı. Bu durumu kabul etmeyen Osmanlılar, Azak’ın Rus egemenliğine girişini tanıma karşılığında Özi’deki (Dinyeper) Rus kalelerinin yıkılmasını istiyorlardı. İki taraf da isteklerinden vazgeçmedi. Rusya adına görüşmelere katılan Kont Vozhnitsin’in sınırlı talimat ve yetki ile Karlofça’ya gelmesi de antlaşmaya varılmasını engelledi. Bir uzlaşmanın çıkmayacağı anlaşılınca nihai barış antlaşmasının yapılacağı ileriki bir tarihe kadar, iki yıllık bir ateşkes yapıldı. Antlaşma ise bir yıl sonra 15 Temmuz 1700’de İstanbul’da imzalandı.

Yanıt Açıklaması: Yeni padişah, Viyana bozgunundan sonra Batı’da sürekli gerileyen devleti yeniden azametli günlerine kavuşturmayı hayal ediyordu. 16. yüzyılın muhteşem hükümdarı Kanunî Sultan Süleyman’ı da kendine örnek almıştı. Bu sebepten seferlere katılmayı kendisine birinci hedef olarak seçti. Böylece sefere komuta eden son padişah oldu.

Yanıt Açıklaması: Edirne Vakası 1703 yılında meydana gelmiştir

Yanıt Açıklaması: Gürcü Prensi Solomon’un isyan etmesinde bölgedeki Rus emellerinin de önemli bir etkisi vardı. Artık bir Avrupa gücü kabul edilen Rusya, Çariçe II. Katerina’nın da teşvikleriyle Kafkaslar’da daha etkili olmaya ve nüfuzunu arttıracak politikalar geliştirmeye başladı.

Yanıt Açıklaması: İspanya'nın Osmanlı’dan büyük bir darbe yiyip krallarını kaybeden Portekiz’i 1580 yılında işgali, Hint Okyanusu’ndaki Müslümanlar için hakimiyetlerini genişletmek adına büyük bir fırsat olmuştur. Doğru cevap A seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Amcazâde Hüseyin Paşa, Viyana bozgunundan sonra 16 yıl süren harpleri Karlofça Antlaşması’yla bitirip, devletin toparlanması için çalışmalara başladı. Kudüs ve Basra taraflarında devlet otoritesini yeniden kurdu. Akçenin içindeki gümüş oranını arttırarak, paranın değerini yükseltti. Bürokraside ve sarayda çalışanlar arasında bir düzenleme yapılarak, yeteneksiz olanlar, işe devam etmeyenler atıldı veya yarım aylıkla ekmekli edildi. Resmî belgelere tarih atılması zorunluluğu getirilerek, iş verimliliğinin arttırılmasına çalışıldı. Amcazâde, halkı da ihmal etmedi. Savaş zamanı vergilerinden dolayı hazineye borçlu olanlar, affedildi. Geleneksel vergiler yeniden düzenlendi. Savaş sırasında hazineye para aktarabilmek için fiyatları arttırılan kahve, tütün, yağ ve sabun gibi maddelerdeki vergi oranları azaltıldı. Böylece halkın en çok kullandığı temel maddelerin fiyatları önemli ölçüde düşürüldü. Toprağını terkedenlerin geri dönmeleri için vergi muafiyeti sağlandı. Boş kalmış arazilerin şenlendirilmesi için imparatorluğun birçok yerinde aşiretlerin toprağa yerleştirilmesine çalışıldı. Timarlı sipahi sisteminde aksayan noktalar yeniden düzenlendi. Kapıkulu ocağı yeni baştan elden geçirilip, görevlerini yapmayanlar ocaktan atıldı. Yerlerine de Anadolu’dan insanlar getirildi. Karlofça Antlaşması’ndan önce 70 bine ulaşan yeniçeri sayısı 34 bine; 6 bin olan topçu sayısı da 1.250’ye indirildi. Kaptanıderya Mezemorta (Yarı ölü) Hüseyin Paşa’nın yardımıyla donanmayı yeniden düzenledi. Osmanlı donanması kürekli gemilerden kalyona geçti. Donanma kanunnâmesi çıkarıldı. Donanma her biri bir deryabeyi komutasında filolara bölündü. Hiyerarşik bir düzenleme yapılarak, boşalan kadrolara silsile sırasıyla tayinler yapıldı. Deniz topçu birliği geliştirildi. Doğru cevap D’dir.

Yanıt Açıklaması: Bürokrat kökenli olan Sadrazam Nevşehirli İbrahim Paşa, 1718’deki Pasarofça Antlaşması’ndan sonra yaklaşık 35 yıldır süren savaş dönemine son verdi. Barış, eğlence ve yenileşme dönemini başlattı. Böylece 1683’ten bu yana süre gelen savaş ve karışıklıklar bitip, 1730 yılına kadar sürecek olan 12 yıllık Lale Devri başladı.

Yanıt Açıklaması: I. Ahmed’in 22 Kasım 1617’de genç yaşta ani ölümüyle Osmanlı veraset usulünde bir ilk yaşandı. Devlet adamları, ölen padişahın oğlu Şehzâde Osman’ı değil de hanedanın en büyük erkek ferdi olan I. Ahmed’in kardeşi Mustafa’yı tahta çıkardılar. Tahta çıkmada “ekber ve erşed” olarak anılacak yeni bir sistem başlıyordu.

Yanıt Açıklaması: Avusturya, Macaristan’ı, Venedik Mora’yı, Lehistan Podolya’yı, Rusya ise Azak’ı işgal etti. Lehistan’ın teşvikiyle Kutsal İttifak’a katılan Rusya, Kırım hanının toprakları dışında olmasını da fırsat bilerek 1689’da Kırım’a saldırdı. Ancak Tatarlar’ın direnişi karşısında başarısız oldu. Çar Petro komutasındaki Rus ordusu, 1695’te Azak’ı kuşattı. Doksan beş gün süren kuşatma başarısız oldu. Ancak Petro pesetmemişti. İlk kuşatması başarısız olmasına rağmen ertesi yıl bir donanma oluşturarak, karadan ve denizden Azak’ı kuşattı. Ruslar, 1696 Ağustos’unda kaleyi elegeçirdiler. Çar Petro, Azak’ı işgal ederek Karadeniz’in kilidini elegeçirmişti. Ruslar, hem Azak sahillerinde gemi inşa edecekleri, hem de Karadeniz üzerinden sıcak denizlere inebilecekleri bir üsse kavuşmuşlardı.

Yanıt Açıklaması: 21 Temmuz 1774’te I. Abdülhamid’in onayından sonra Küçük Kaynarca’da imzalanan antlaşma Osmanlı tarihinin en ağır maddelerini ihtiva eden bir antlaşma idi. Yirmi sekiz maddeden oluşan antlaşmanın en ağır şartları Kırım'ın bağımsız bir bölge olduğu ve Türk tarafının ödeyeceği tazminat ile ilgili maddelerdi.

Yanıt Açıklaması: Şeyhülislâm Feyzullah Efendi’nin devlet işlerine müdahalesi, Amcazâde Hüseyin Paşa’yı iş yapamaz hâle getirmişti. Feyzullah Efendi’yi etkisizleştirmek için çabalayan Hüseyin Paşa bunda başarılı olamayınca II. Mustafa'nın yerine kardeşi şehzâde Ahmed’i geçirmek için harekete geçti. Ancak bu tertibi öğrenen Sultan, Amcazâde’nin yeğenini idam ettirdiği gibi, kâhyası şehrizorlu Hasan Paşa’yı da şehrizor’a sürgün ettirdi. Hasan Paşa’nın arkasından idam fermanı gönderdiyse de, paşa kaçarak kurtuldu. Yeğeninin öldürülmesinden ve kendisinin de azledileceğinden şüphelenen Amcazâde Hüseyin Paşa, hastalığını bahane ederek görevden ayrıldı.

Yanıt Açıklaması: Zenta Muharebesinden sonra umudu kalmayan Osmanlı Yönetimi barışa yanaşarak Karlofça Antlaşması imzalamıştır.