Osmanlı Tarihi (1566-1789)

Yanıt açıklaması yok

Yanıt Açıklaması: İbrahim Müteferrika, bir matbaa kurmak için uğraşıyordu, ancak bunu başarabilecek ne maddî ne de manevî gücü vardı. İbrahim Müteferrika’ya matbaa kurması için fırsat onunla aynı düşüncede olan bir başka devlet görevlisinin destek vermesiyle doğdu. Babası Yirmisekiz Mehmed Çelebi ile Paris’e giden sadaret mektubî halifelerinden, yani başbakanlık bürokratlarından Mehmed Said Efendi Fransa’da bir matbaayı ziyaret etmiş ve Türkiye’ye döndüğünde bir matbaa açmayı tasarlamıştı. İbrahim Müteferrika ile Mehmed Said Efendi’nin işbirliği yapması sonucu 1727 Temmuz’unun başlarında dönemin padişahı III. Ahmed’in fermanı ve Şeyhülislâm Yenişehirli Abdullah Efendi’nin fetvasıyla ilk Türk ve İslam matbaasını kurma izni alındı.

Yanıt Açıklaması: İbrahim Müteferrika’nın 1731’de I. Mahmud’a sunduğu ve Müteferrika Matbaası’ nın dokuzuncu kitabı olarak 1732’de yayımlanan Usulü’l-Hikem fi Nizâmi’lÜmem, yani Milletlerin Düzeninde Tutulacak İlmî Usüller isimli kitabı siyasetnâme türünde bir eserdir.

Yanıt Açıklaması: 1755 kışındaki soğuklar tarihte ender rastlanan türdendir. Zira 11 Ocak 1755’te Haliç’in tamamı, İstanbul Boğazı’nın da önemli bir bölümü donmuştur. Şehir halkı, Haliç’te Defterdar ile Sütlüce iskeleleri arasında denizi yürüyerek geçmiştir. Doğru yanıt D seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Modernleşme ihtiyacını gidermek için Avrupa kökenli komutanlar orduda istihdam edildi. Bu uzmanlardan biri de Müslüman olduktan sonra Ahmed adını alan ve tarihimize Humbaracı Ahmed Paşa olarak geçen Claude-Aleksandre Comte de Bonnevale’di. Bonneval, 1731’de Humbaracı Ocağı’nın başına getirildi ve bu ocağı Avrupaî usullerle modernize etmeye çalıştı. Humbaracı Ocağı, doğrudan sadrazamın nezaretine bırakıldı ve Üsküdar’da bir kışla inşa edilerek, ocak askerleri burada eğitilmeye başlandı. Ahmed Paşa’nın humbaracılık sanatındaki eğitim ve öğretimi hesap ve hendeseye dayanmaktaydı. Humbarahane’de geometri dersi de veriliyordu. Buraya hasekilerden ve Boğaziçi bostancılarından da öğrenci seçildi ve böylece Humbarahane bir askerî okul şeklini aldı. Diğer taraftan Humbaracıbaşı Ahmed Paşa bu faaliyetleri esnasında zamanın en ileri tekniğine uygun 100 adet humbara havanı ve 50 bin adet humbara döktürdü. Bu teşebbüsler, Ahmed Paşa 1747’de öldükten sonra giderek terkedildi. 18. yüzyılda Humbaracı Ahmed Paşa’dan sonra Osmanlı ordusundaki ıslahatlar için bir diğer önemli isim Baron François de Tott’tur. Daha önce İstanbul’da bir süre bulunan Baron de Tott, 1769’da İstanbul’a gelerek, Boğaz’ın tahkiminde görev aldı. 1771-1776 yılları arasında toplar döktürdü ve Sürat Topçuları Ocağı’nı kurdu. Boğaz’da kaleler inşa ettirdi. Baron François de Tott’un ülkesine dönmesinden sonra Aubert ve Campell isimli iki Avrupalı subay Sürat Topçuları’nı ve Mühendishane’yi devam ettirdiler. Bir süre sonra Sürat Topçuları Ocağı, yeniçeri baskısıyla dağıtıldı. Cezayirli Gazi Hasan Paşa zamanında da donanmada Avrupa örnek alınarak ıslahatlar yapıldı. Halil Hamid Paşa’nın sadareti döneminde Sürat Topçuları Ocağı tekrar canlandırıldı. Fransız askerî ders kitapları Türkçe’ye çevrildi, mühendishane açıldı, Yeniçeri Ocağı’na çekidüzen verilmeye çalışıldı. Kapanan matbaa yeniden canlandırıldı.

Yanıt Açıklaması: III. Ahmed, bahçeyi ve çiçeği seven bir padişah olduğu için “Şükûfecilik” denen çiçekçilik bu dönemde gelişmişti. Lale Devri’nde süslü bahçeler de ön plana çıktı. Bu devirde bahçecilikle ilgili bilgiler bir sır gibi saklanırdı. Devre adını veren lale iyice ön plana çıktı ve lale hakkında birçok kitap yazıldı. Bu eserlerde lale cinsleri, tohumların kimler tarafından elde edildiği, lalelerin özellikleri belirtilirdi. Şairler, yeni ortaya çıkan laleleri methettiler. Lale yetiştirme bir hastalık hâline gelmişti. Yapılan toplantılarda yeni yetiştirilen laleler isimlendiriliyor, özellikleri tespit ediliyordu.

Yanıt Açıklaması: Ruslar bütün istedikleri yerleri ele geçiremediklerinden Karlofça’da antlaşmaya varılmasını istemiyorlardı. Barışa şiddetle karşı çıkan Çar Petro, Avusturyalıları görüşmeleri sürdürmekten vazgeçirmek için uğraştıysa da bir sonuç alamadı. Rusya adına görüşmelere katılan Kont Vozhnitsin’in sınırlı talimat ve yetki ile Karlofça’ya gelmesi de antlaşmaya varılmasını engelledi. Bir uzlaşmanın çıkmayacağı anlaşılınca nihai barış antlaşmasının yapılacağı ileriki bir tarihe kadar, iki yıllık bir ateşkes yapıldı. Antlaşma ise bir yıl sonra 15 Temmuz 1700’de İstanbul’da imzalandı. Azak Ruslara bırakılırken, buna mukabil olarak Özi civarındaki bazı kaleler Osmanlılara verildi. Ayrıca Ruslar İstanbul’da daimi elçi bulundurmak hakkını da kazandılar. Doğru cevap A’dır.

Yanıt Açıklaması: 24 Haziran 1724’te imzalanan İran Mukasemesi’ne göre Osmanlı İmparatorluğu, Gürcistan, S¸irvan ve Azerbaycan’ı, Rusya ise Gilan, Mazendaran ve Esterebad’ı alıyordu. Doğru cevap D'dir.

Yanıt Açıklaması: Osmanlının Erdel’in bağımsızlığı yönündeki ısrarlarından vazgeçmesi üzerine, Osmanlı ve Avusturya arasında Edirne'de bir protokol yapılarak, barış antlaşması için görüşmelere başlanılması kabul edildi

Yanıt Açıklaması: Viyana önlerinde yaşanan mağlubiyet ve ardından yaşanan büyük toprak kayıplarıyla birlikte IV. Mehmed’in av merakına ve iktidarına tepkiler bir çığ gibi arttı. IV. Mehmed, ava o kadar meraklıydı ki tarihe Avcı Mehmed diye geçmiştir. Daha tahta çıktığı ilk zamanlardan itibaren yüzlerce, hatta binlerce kişinin katıldığı avlar düzenledi. Sultan tepkileri azaltmak için gündüzleri ava çıkmamaya başladı. Fakat bu tedbir de tepkileri yatıştırmak için yeterli olmadı. 1686’da Rumeli’deki en önemli serhad şehirlerinden olan Budin, Avusturya tarafından işgal edildiğinde tepkiler had safhaya ulaştı. IV. Mehmed, iktidarını devam ettirmek için ava tövbe ettiğini ilân etti. Ancak bu defa da kendisi gece uyuyamaz hâle geldi ve sonunda devlet adamlarıyla yaptığı bir toplantıda, Davutpaşa’dan dışarı çıkmamak şartıyla, ava gitmesine müsaade edildi. IV. Mehmed’in bu hastalık derecesindeki av merakı saltanatının da sonunu getirdi ve tahttan indirilme gerekçesini oluşturdu. Doğru cevap A’dır.

Yanıt Açıklaması: 1787-1792 Savaşı’nda Osmanlı İmparatorluğu 1736-1739 Savaşı’nda olduğu gibi iki ülke ile aynı anda ve birkaç farklı cephede tek başına mücadele etmek zorunda kaldı. Siyasi yalnızlığını gidermek amacıyla 11 Temmuz 1789’da İsveç ile bir ittifak antlaşması imzaladı.

Yanıt Açıklaması: Avusturya harpleri (1593-1606) sırasında, piyade asker ihtiyacı Anadolu'daki işsiz gençlerden karşılanmaya çalışılmıştı. Yeni askerî sistem gereği ok ve kılıçla savaşan süvarinin yerini tüfekli piyade almaktaydı. Bu yüzden timarlılar azaltılıp, tüfekli asker istihdamına başlandı. Zaten kuraklık ve diğer iktisadî sıkıntılar yüzünden halk yerini yurdunu terkettiğinden o bölgelerden temin edilen gelirle geçinen timarlı sipahiler savaşa gidemez hale gelmişlerdi. Devlet ise savaşa gelmeyen sipahilerin timarlarını ellerinden almıştı. Ayrıca tağşiş ve timarların zengin kişilere satılması yüzünden de birçok sipahi, timarını kaybetmişti. İşsiz kalan timarlı sipahiler 25-50’şer kişilik gruplar hâlinde “levend” denilen haydut çeteleri oluşturup, eşkıyalığa başladılar.

Yanıt Açıklaması: Belgrad

Yanıt Açıklaması: İstanbul Antlaşması sonucunda Rusya İstanbul’da daimi elçi bulundurma hakkını kazanmıştır

Yanıt Açıklaması: Viyana müdafileri sayı olarak, Osmanlılar’ın dörtte biri idi. Ancak topçu kuvvetleri daha üstündü. Bu da şehrin uzun süre kendisini savunmasında önemli bir faktör oldu. Kahlenberg Muharebesi’nde sadrazamın düz ovada meydan muharebesi yerine Viyana’yı kuşatmaya devam etmesi, stratejik tepelerin hakimiyetinin kaybedilmesi, Kırım Han’ın muharebeden birliklerini çekmesi, Viyana müdafilerine yardım ordusu gelmesi mağlubiyetin nedenleridir.

Yanıt Açıklaması: Böylece 1683’ten bu yana süre gelen savaş ve karışıklıklar bitip, 1730 yılına kadar sürecek olan 12 yıllık Lale Devri başladı.

Yanıt Açıklaması: Kanuni döneminde Avusturya elçisi olarak Osmanlı ülkesinde bulunan Busbecq, Viyana’ya dönerken yanında lale soğanları da götürmüştü. Busbecq, bu soğanları imparatorluk bahçeleri sorumlusu arkadaşı Carolus Clusius’e verdi. Clusius, Busbecq’in getirdiği soğanlarla Avusturya’da lale üretmeye başladı. Ancak Protestan olan Clusius, Katolik baskısının artması üzerine 1593’te lale soğanlarını da yanına alarak Leiden’e gidince Hollanda bir lale ülkesi oldu.

Yanıt Açıklaması: Tarihçiler Merzifonlu’nun hataları olarak şunları gösterirler: Şehrin zorla alınma ihtimali varken, yağma olmaması ve Viyana’nın tahrip edilmemesi için kuşatmayı ağırdan alması, Jan Sobiesky Viyana’nın imdadına yetiştiğinde, ona karşı koymak için aske­rin önemli bir kısmını siperlerden çıkarmaması ve kuşatmayı bozmamak için düşmana az bir kuvvet ile karşı koyması. Viyana’ya yardıma gelen orduyu küçümsemesi, Büyük topların getirilmemesi, Düşman ordusunun ateşli silahların kullanımında nicelik ve nitelik bakı­mından Osmanlılar’dan üstün olması, Doğru yanıt D’dir.

Yanıt Açıklaması: 12 Eylül’de Kahlenberg Tepesi’nde muharebe başladı. Düşmanın sağ kanadın­daki Leh kuvvetleri ile çarpışan Sarı Hüseyin Paşa, düşmanı tutabilirken, sol ka­natta yer alan Alman birlikleri, Osmanlı sağ kanadında yer alan İbrahim Paşa’yı mağlup etti. Alman birliklerinin, Lehler’i takviyesi ve Kırım Hanı’nın buraya yar­dım etmemesi üzerine, Kara Mustafa Paşa merkezden çektiği kuvvetleri o tarafa kaydırdı. Ancak bu manevra sağ tarafın zayıflamasına sebep oldu. Viyana’daki Avusturya muhafız kuvvetleri de sık sık taarruzlar yaparak Türk birliklerini iki ateş arasında bırakıyordu. Bu sırada Kırım Hanı kuvvetlerini alıp gitti. İlk olarak Osmanlı ordusunun sağ kanadı çöktü. Hüseyin Paşa’nın bütün direnişine rağmen, sol kanatta da muharebe üstünlüğü düşmanın eline geçti. Si­perlerdeki askerler de çıkarıldı, ancak bozgun önlenemedi. İkindi vaktine gelin­diğinde Osmanlı kuvvetleri bozulmuş ve düşman askerleri Osmanlı ordusunun merkezine girmeye başlamıştı. Kara Mustafa Paşa bu durum üzerine iki aydan beri Viyana’yı kuşatan Türk birliklerine Budin’e çekilme emri verdi.  Doğru yanıt C’dir.

Yanıt Açıklaması: 1732 başlarında iki devlet arasında imzalanan antlaşmaya göre Kafkasya Osmanlı hakimiyetinde kalmıştır.