Osmanlı Tarihi (1566-1789)

Yanıt Açıklaması: Osmanlı diplomatiğinde padişahın kendi el yazısı ile yazılmış emirlerine hatt-ı hümâyûn denirdi. Doğru cevap E’dir.

Yanıt Açıklaması: Fazıl Ahmed Paşa

Yanıt Açıklaması: Osmanlılar büyük bir hezimete uğramalarına rağmen, antlaşmada mağlubiyetlerinin zararını elden geldiği ölçüde azaltmaya çalışmışlardı. Görüşmelerde Osmanlılar’ı temsil eden heyetin reisi olan Ramî Mehmed Efendi, müzakerelerin bütün safhalarında soğukkanlılığı, ikna kabiliyeti, sabrı ve konulara olan vukufu ile barış antlaşmasında Osmanlı zararlarını asgariye indirdi. Doğru cevap B'dir.

Yanıt Açıklaması: Sefaretnâme: Osmanlı elçilerinin elçilik görevleri ve bu sırada gittikleri yerlerdeki izlenimlerini ihtiva eden eserlerin adıdır. Mukaseme, taksim etme, paylaşma, bölüşme demektir. “Patrona”, Osmanlı donanmasındaki gemilerin ikincisine verilen isimdir. Donanmada kaptanıderyanın kullandığı birinci gemiye “Kapudane”, ikinci gemiye “Patrona”, üçüncü gemiye ise “Riyâle” denilirdi. Patrona Halil, Patrona gemisinde bir müddet leventlik yaptığı için bu lakapla anılmıştır. Kazan kaldırma: Patrona İsyanı sırasında asiler, yeniçerilerin birinci bölüğünün çorba kazanını alarak meydana getirmişlerdi. Bu, isyan ettiklerinin sembolik bir ifadesiydi. Bu duruma kazan kaldırma denirdi. Af Senedi: Osmanlı İmparatorluğu döneminde asiler, yönetimi değiştirdiklerinde yeni hükümdardan, bazen ulemanın imzası da olan affedildiklerine dair bir belge alırlardı. Örneğin, Patrona ve Kabakçı isyanlarında asiler af senedi almışlardı. Asiler af senedine karşılık ise kendileri de asayişi bozmayacaklarına, devlet işlerine ve tayinlere karışmayacaklarına dair taahhütte bulunurlardı. Ancak çoğu zaman bu taahhütlerine uymazlardı.

Yanıt Açıklaması: 16 yıl süren savaşların sonunda imzalanan Karlofça ve İstanbul Antlaşmaları ile 300 bin kilometrekareden fazla toprak kaybedilmişti. Bu toprakların kaybedilmesi imparatorluğu prestij kaybına uğratıp, devlet gururunu incitmiş, buralardan elde edilen gelirlerin de kaybedilmesine sebep olmuştu. Ayrıca Osmanlı İmparatorluğu’na vergi ve asker veren devletler de (Erdel, Lehistan) bu yükümlülüklerinden kurtul muşlardı. Osmanlılar Karlofça’dan sonra bütün politikalarını bu mağlubiyetin rövanşını alıp, eski topraklarına tekrar sahip olmaya göre ayarladılar.

Yanıt Açıklaması: Osmanlı elçilerinin elçilik görevleri ve bu sırada gittikleri yerlerdeki izlenimlerini ihtiva eden eserlere Sefaretname adı verilir. Doğru cevap B şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Salankamen Muharebesinde Osmanlı ordusu sadrazamın yanısıra Yeniçeri Ağası Eğinli Mehmed Ağa’yla birlikte 8.000 kadar şehid verdi. Ayrıca 150 top ve ordu hazinesi de düşman eline geçti. Fazıl Mustafa Paşa’nın cesedi bulunamadı. Avusturyalılar’ın kayıpları da Osmanlılar’dan az değildi. Holstein Dükü Christian, Albay Kaunitz, Poettinden Dükü ölenler arasındaydı. Zafer haberini alan İmparator Leopold bu kadar pahalıya mâl olan başka zaferler istemediğini dile getirmişti.

Yanıt Açıklaması: “Şark Meselesi” veya “Doğu Sorunu”, 18. yüzyılda milletlerarası bir kavram olarak neşv ü nema buldu.

Yanıt Açıklaması: Abdurrahman Abdi Paşa

Yanıt Açıklaması: Avrupa’ya giden elçilerimizden, özellikle Yirmisekiz Mehmed Çelebi’nin 1720-1721 tarihli Fransa Sefaretnâmesi, edebi ve tarihi kıymetinin yanısıra Osmanlı toplum yaşantısına yaptığı tesir açısından da önemlidir. Osmanlı İmparatorluğu’nun Batı’ya bakışının değişmesinde önemli rol oynamıştır.

Yanıt Açıklaması: Humbaracı Ahmed Paşa’nın ölümünden sonra evlatlığı Süleyman Ağa, ocağın idaresini üstlendiyse de, Humbaracı Ocağı 1750’de kapatıldı.

Yanıt Açıklaması: İsyan edip ayaklanarak idareyi ele geçirmiş olan kimse.

Yanıt Açıklaması: II. Ahmed, 1695’te ölünce yerine yeğeni II. Mustafa geçti ve 16. yüzyılın muhteşem hükümdarı Kanunî Sultan Süleyman’ı da kendine örnek almıştı. Doğru cevap D’dir.

Yanıt Açıklaması: III. Ahmed, başka çaresi kalmadığını görünce, sadrazam, kaptanıderya ve sadaret kethüdasını boğdurttu. Odun arabalarına konan üç kişinin cesedi Bâb-ı Hümâyûn önüne bırakıldı. Asiler, cesetleri Et Meydanı’na getirdiler ve burada cansız bedenleri bir kez daha astılar. Patrona Halil ve yanındakilerin, istedikleri devlet adamları kendilerine verilmesine rağmen isyanı bitirmek bir tarafa, cüretkârlıkları artmıştı. III. Ahmed başka çaresi kalmadığını görünce tahtı bırakmaya razı oldu. Hanedanın III. Ahmed’den sonra en yaşlı üyesi olan Şehzâde Mahmud, Harem’deki dairesinden getirilerek 2 Ekim 1730 gecesi, Hırka-i Şerif Odası’nda tahta çıkarıldı. Hemen orada yeni padişaha biat merasimi yapıldı. 3 Ekim’de ise umumî biat törenleri icra edildi.

Yanıt Açıklaması: Bâbıâli’nin Yedi Yıl Savaşları’nı yakından takip etmesinin en önemli nedenlerinden biri savaşın önemli bir ayağının da Lehistan topraklarında devam etmesiydi. Lehistan, Karlofça Antlaşması ile Osmanlı İmparatorluğu’nun garantörlüğüne alındığından buradaki gelişmeler Bâbıâli’yi de yakından ilgilendiriyordu. Osmanlı devlet adamlarının Avrupa savaşını takip etmelerinin bir diğer nedeni de kendi sınırına yakın bölgelerde Avusturya ve Rusya’nın askerî yığınaklar yapmasıydı.

Yanıt Açıklaması: Mareşal Kış

Yanıt Açıklaması: 17. yüzyıl ıslahatlarında örnek, imparatorluğun kendi geçmişi, özellikle de Kanunî dönemindeki günleri idi. O dönemde Avrupa örnek değildi. Bu yüzyılda Lale Devri ile birlikte Osmanlı İmparatorluğu ilk defa yüzünü Batı’ya döndü. Avrupa’daki gelişmeler örnek alınmaya başlandı. Ancak bu dönemde de Avrupa tam bir model değildi. Avrupa’nın tam olarak örnek alınması 18. yüzyılın sonlarında olacaktı. 17. yüzyılda timarlı sipahiler ve yeniçeriler gibi eski müesseseler ıslah edilmeye çalışılırken, 18. yüzyılın başlarında da, bu durum devam etti. Ancak 18. yüzyılın ikinci yarısından itibaren yeni müesseseler kurulmaya başlandı. Bu iş için de başta Fransa olmak üzere, birçok ülkeden Avrupalı uzmanlar getirildi. Osmanlı İmparatorluğu, daha önceki dönemlerde de “Taife-i Efrenciyan” adı altında top ve diğer silahların yapımı, gemi inşası gibi alanlarda Avrupalı uzmanları istihdam etmekteydi. Ancak bunlar teknisyen olarak görev yapıyorlardı. 18. yüzyılda gelen uzmanlar imparatorluğun askerî yapısını değiştirdiler. 18. yüzyıl ıslahatlarının en önemli özelliklerinden biri devamlılığının olmamasıdır. Tehlike kapıya dayandığı zaman ıslahat yapıldı; tehlike uzaklaştığında, bunlardan vazgeçildi. Nitekim 1739 Belgrad Antlaşması’ndan önce yapılan bazı ıslahatlar 1736-1739 Savaşı’nda başarıyı getirmişti. Ancak tehlike uzaklaşınca askerî yeniliklerden vazgeçilip, yapılanlar da rafa kaldırıldı.

Yanıt Açıklaması: Edirne Vak'ası, 1703 yılında Sultan II. Mustafa'nın tahttan indirilmesi ile sonuçlanmıştır. Doğru cevap E şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Barış antlaşmaları imzalandıktan sonra terhis olan askerlerin büyük bir kısmı İstanbul’a akın etti. Ayrıca savaşta zarar görenler de şehre göçtüğünden İstanbul’daki nüfusta büyük bir artış yaşandı. Göç yüzünden 1739 kışında İstanbul’un gıda ihtiyacını karşılamakta sıkıntılar ortaya çıktı. Kışın şiddetinden dolayı yollar kapandı ve bu da zahire naklini daha da zorlaştırdı. Alınan tedbirlere rağmen her geçen gün sıkıntının artması, gıda ürünlerinin büyük bir kısmının karaborsaya düşmesi üzerine şehirde kundaklamalar hızla arttı. Sıkıntının 1740 Haziran’ına kadar giderilememesi üzerine 6 Haziran 1740’da İstanbul’da büyük bir isyan başladı.

Yanıt Açıklaması: Sultan II. Mustafa da, 21 Ağustos 1703’te sefer elbiseleri içinde Hafsa’ya geldi. II. Mustafa, askerlerinin metrisler kazmalarını ve savaşa hazır olmalarını emretti. Sultan kendi askerlerine güveniyordu, ancak padişaha bağlı görünen askerleri, çoktan asilerle anlaşmışlardı. Akşam olunca, asilerin tarafına geçtiler. II. Mustafa’nın yanında sadrazam ve önde gelen komutanlardan başka kimse kalmamıştı. Kalanlar da bir süre sonra can korkusuna kapılarak dağıldılar. II. Mustafa askerlerinin de kendisine ihanet etmesi üzerine iyice ümidini keserek, Edirne’ye dönüp, tahttan kardeşi III. Ahmed lehine çekildi. Tahttan indikten sonra üzüntüden ve hastalıklarından fazla yaşamayan sultan beş ay sonra 29 Aralık 1703’te Edirne’de vefat etti. Yeni Cami’de Hatice Turhan Sultan Türbesi’ne defnedildi.