Orta Çağ ve Yeni Çağ Türk Devletleri Tarihi

Yanıt Açıklaması: Timur’un Ankara Savaşı’ndaki zaferinden sonra, diğer Anadolu beylikleri gibi, Karamanoğulları Beyliği de yeniden canlandırıldı. Osmanlıların Ankara Savaşı’nda yenilmesinden sonra Timur, diğer beylikler gibi, Germiyanoğulları beyliğini de tekrar canlandırmıştır(1402).

Yanıt Açıklaması: Muhtemelen Anadolu Selçukluları hizmetinde ve Moğol işgali sürecinde Germiyanlılar Batı Anadolu’ya göç etmişlerdir. Nitekim bu dönemde başlarında olan Kerimüddin Alişir Bey, Karamanoğulları himayesinde isyan eden Cimri (Siyavufl)’yi yakalayıp Selçuklulara teslim etmiştir. Bu nedenle Kütahya ve Denizli tarafları yurt olarak kendisine verilmiştir. Başlangıçta Sahip Ata oğulları emrinde olan Germiyanlılar, Denizli’nin hakimiyeti konusunda onlarla anlaşmazlık yaşamışlardır. Ancak 1277’den sonra Germiyanoğulları Batı Anadolu’nun en güçlü beyliği, uc beylerinin önderi haline gelmişlerdir. Bu bölgedeki Aydın, Menteşe, Saruhan ve Ladik-İnançoğulları (Denizli) beyleri ilk zamanlarda Germiyanoğullarına tabi idiler.

Yanıt Açıklaması: İskender bey, 1427-1428’de Şirvan üzerine seferinden dönüşünde Sultaniye üzerine yürüdü. Şahruh, Irak-› Acem valisi Hoca Yusuf’u mağlup ederek şehri ele geçirdi. Bunun üzerine Şahruh büyük bir ordu ile Karakoyunluların üzerine yürüdü. Karakoyunlular Selmas yakınlarında Şahruh’un ordusunu karşıladılar. İki gün savaşın sonunda Karakoyunlular üstün gelemeyeceklerini anlayıp Van tarafına çekildiler. Şahruh ise güçlükle kazandığı bu zaferden sonra kendilerine bağlı kalmak şartıyla Karakoyunlu topraklarını Kara Yusuf’un oğulları arasında paylaştırdı. Bundan amacı onların arasında rekabet yaratarak devletin zayıflamasını sağlamaktı. Nitekim bu planında başarılı oldu. Doğru cevap B’dir.

Yanıt Açıklaması: Harezmşahlar Devleti, XI. yüzyılın sonlarında Büyük Selçuklu İmparatorluğu yöneticilerinden Kudbeddin Muhammed b. Anuş-Tigin’in, gelenek icabı, Harezmşâh unvanı ile Harezm valiliğine tayini ile başlayan ve oğlu Atsız devrinde, onun Selçuklulardan bağımsız hareket etmeye başlamasıyla gelişen süreçte kurulmuş oldu. Bu devlet, Selçuklu Sultanı Sancar’ın ölümünden sonra (1157), İl-Arslan (1156- 1172) ve Tökiş/Tekiş (1172-1200) zamanlarında güçlendi. Türk kökenli sülale tarafından kurulan bu devlet, Alâeddin Muhammed (1200-1220) devrinde büyük bir imparatorluğa dönüştü fakat Moğol istilası ile de çöktü.

Yanıt Açıklaması: Alâeddin Muhammed’in karşısında duran başlıca siyasi ve askeri güç Kara-Hıtaylardır.

Yanıt Açıklaması: Yukarıdaki şıklardaki olaylar kronolojik olarak incelendiğinde olaylar sırasıyla şöyle gerçekleşmiştir. 1.Kara Yusuf'un Tebriz'e girerek Celayirli idaresine son vermesi, 2.Timur'un Irak-ı Arap'a sefer düzenlemesi, 3.Bağdat hakimi Celayirli Ahmet ile Kara Yusuf'un Bağdat'ı tekrar zapt etmesi 4.Kara Yusuf'un Osmanlı Sultanı Yıldırım Bayezid'e sığınması 5. Kara Yusuf'un Alıncak Kalesini ele geçirmesi Doğru Cevap B'dir.

Yanıt Açıklaması: Sivil veya askerî büyük mevki sahipleri aleyhinde vaki olacak şikayetlerin tetkiki yahut bunlar tarafından devlete karşı işlenen suçların muhakemesi Ortaçağ İslam Devletlerinde mezalim divanı mahiyetinde bir yüksek mahkeme bulunurdu. Celaleddin devrinde, Türklerin “yuluk” adını verdikleri bir divan-ı mezâlim bulunduğu ve Harzemşahlar teşrifatında Amir ve Malik unvanlarının üstünde bulunan han unvanlı birisinin bu divan başında olduğu belirtilmektedir.

Yanıt Açıklaması: Alâeddin Muhammed’in karşısında duran başlıca siyasi ve askeri güç, Maveraünnehir Kara-Hanlılarını da hâkimiyetlerine almış bulunan Kara-Hıtaylar idi. İslam dünyasının en güçlü hükümdarı haline gelen Alâeddin için en büyük gaye artık, Harezmşahlar'ın metbuu durumunda bulunan ve onlardan her yıl vergi alan Kara-Hıtayların nüfuzunu kırmak ve Mâverâünnehir’i onlardan kurtarmaktı.

Yanıt Açıklaması: Bu bölgede daha önce kurulan devletler bulunmakla birlikte Harezmşahlar Devleti olarak üzerinde ittifak edilen siyasi teşekkül, XI. yüzyılda Türkler tarafından kurulan Harezmşahlar Devletidir. İdare merkezi Gürgenc’tir. Harezmşahlar Devleti, XI. yüzyılın sonlarında Büyük Selçuklu imparatorluğu yöneticilerinden Kudbeddin Muhammed b. Anuş-Tigin’in, gelenek icabı, Harezmşâh unvanı ile Harezm valiliğine tayini ile başlayan ve oğlu Atsız devrinde, onun Selçuklulardan bağımsız hareket etmeye başlamasıyla gelişen süreçte kurulmuş oldu. Doğru cevap C’dir.

Yanıt Açıklaması: II. Giyaseddin Keyhusrev’in, babasının vasiyetine aykırı olarak, tahta çıkması, Harezmlilerin kaderi üzerinde olumsuz bir tesir yaptı: diğer birçok büyük emirler gibi, Kırhan’ın da İzzeddin’e, veliaht olarak, sadakat yemini etmiş olmasını bahane eden Saadettin Köpek’in kışkırtması sonucu Harezmlilerin bu en büyük emiri tevkif edilerek, Zamantu kalesine gönderildi ve pek az sonra orda hastalandığı ve öldüğü haberi yayıldı.

Yanıt Açıklaması: Mengücük Beyliği, Karasu-Kelkit Irmakları arasında Erzincan, Kemah, Divriği ve Şebinkarahisar kentlerini içine alan bir sahada kurulmuştur.

Yanıt Açıklaması: 1071 Malazgirt zaferinin ardından Anadolu’nun doğusunda mahalli Türkmen beyliklerinin ortaya çıkışına tanık oluyoruz. Erzurum ve çevresinde Saltuklular, Erzincan ve Kemah’ta Mengücükler, Yeşil Irmak havzasında Danişmendliler, Van Gölü havzasında Sökmenliler, Diyarbekir bölgesinde İnal Oğulları, Dilmaç Oğulları, Mardin ve Hısn-ı Keyfa Artukluları, Elazığ yöresinde de Çubuk Oğulları ve ardından Harput Artukluları, XI. asrın son çeyreğinde tarih sahnesine çıkmışlar, yaklaşık olarak iki asır boyunca bölgenin kaderine hakim olmuşlardır. Bu uzun sayılamayacak zaman dilimi içinde her bir beylik hakim oldukları coğrafyada günümüz Türkiye’sinin yaratılmasına da katkıda bulunan büyük bir değişimi başlatmışlardır.

Yanıt Açıklaması: Verilen bilgiler doğrultusunda bu beylik Ramazanoğullarıdır.

Yanıt Açıklaması: İl-Arslan, saltanatı boyunca, doğu İran’da birbirleriyle çarpışan eski Selçuklu emirlerinin mücadelelerine zaman zaman kendi menfaatine müdahale etmek; Semerkand Kara-Hanlı hükümdarlarının Karluk kabilesi reisleri ile yaptıkları iç çekişmelerde bir hakem rolü oynamak; Kara-Hıtayların istila ve müdahale hareketlerini önlemekle uğraştı. Bunun dışında il-Arslan, Irak Selçuklu Sultanı ile daima dostça münâsebetler kurmaya, Bağdad halifesi ile sultan arasındaki ihtilaşarda da bir aracı rolü oynamaya çalıştı. Bağdad’a gönderdiği mektuplarında, halifenin sultana ihtiyacından ve Maveraünnehr’i Kara-Hıtayların elinden ancak sultanın kurtarabileceğinden bahseder. Fakat Irak Selçuklularının burada etkili bir askerî müdahalelerine fiilen imkân yoktu; Harezmşah il-Arslan, onlara karşı gösterdiği hürmet ve bağlılık sayesinde, daha ziyade, Horasan halkı ve büyük Selçuklu emirleri arasında mânevi bir sevgi kazanmaya çalışıyordu. Kara-Hıtaylara vergi vermek mecburiyetinden bir türlü kurtulamayan il-Arslan, bütün çabalarına rağmen, Maveraünnehr işlerinde herhangi bir başarı elde edemediği gibi, Horasan’da da Oğuzlara ve Selçuklu emirlerine karşı da etkili bir şey yapamamıştır. Doğru cevap D’dir.

Yanıt Açıklaması: Konya’yı ele geçirdikten sonra Karamanoğlu Mehmet Bey, Farsça konuşan devlet adamlarına ve Moğollara tepkisini göstermek için, ‘Bundan’ böyle divanda, dergahta ve bargahta Türkçeden başka dil konuşulmaya... diye başlayan fermanı ile hatırlanır.

Yanıt Açıklaması: Daha Alp Arslan zamanında kurulan Danişmendliler, Saltuklular ve Mengücükler ile beraber bölgenin siyasi oluşumu tamamlandı. Doğru yanıt “C” şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Ahmet Yesevi, Harezmşahlar ülkesinde XII. yüzyılda, Seyhun ötesi bozkırlarında yaşayan Türk göçebelerinin İslamlaşmasında ve bunlar arasında bir Türk tarikatının kurulmasında, en büyük role sahiptir.

Yanıt Açıklaması: Karamanoğulları.Cevap B'dir.

Yanıt Açıklaması: Kara Yusuf Karakoyunlu tahtına oturduktan sonra ilk iş olarak Tebriz üzerine yürüdü. Çünkü Karakoyunlular Tebriz’den ayıldıktan sonra Celayirliler şehri yeniden ele geçirmişlerdi. Kara Yusuf Tebriz’e girerek Celayirli idaresine son verdi. Doğru cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: Üç maddede de Karakoyunlu beyi İskender Bey hakkında verilen bilgilerin hepsi doğrudur. Doğru cevap E'dir.