Orta Çağ ve Yeni Çağ Türk Devletleri Tarihi

Yanıt Açıklaması: 1400 yılında Timur’un Anadolu seferine katılan Kara Yülük Osman Bey, onunla birlikte Sivas’ın muhasara ve zaptına katıldı. Ankara savaşında bizzat bulunup, Osmanlı kuvvetlerinin solunda bulunan Süleyman Çelebi’yi bozguna uğrattı. Suriye seferinde yer aldı. Kara Yülük’ün bu hizmetlerine karşılık Timur da Artuklulardan alınmış olan Âmid’i Kara Yülük Osman’a verdi. Böylece Palu, Kiğı ve Ergani’den sonra Âmid de Akkoyunluların eline geçti (1403). Öte yandan diğer Akkoyunlu beylerinden Pir Ahmet ve Pir Ali, Timur’un Ankara savaşında elde ettiği ganimetlere saldırdıkları için yakalanıp hapsedildiler. Böylece Kara Yülük Osman Bey rakipsiz olarak Akkoyunlu tahtına oturdu.

Yanıt Açıklaması: Hoy yakınlarındaki C¸aldıran ovasında yapılan savaşta Safevi^ler yenildiler (23 A¤ustos 1514). Şah İsmail savaş meydanını terk ederek Dergezin’e çekilmiştir.

Yanıt Açıklaması: Osmanlılara karşı Karamanoğulları, İsfendiyaroğulları, Trabzon Rum Devleti ve Venediklilerle ittifak kurmaya çalıştı. Trabzon Rum İmparatoru IV.Yuannis’in kızı Despina ile evlenerek akrabalık bağı kurdu. Doğru cevap E'dir.

Yanıt Açıklaması: Tuğluk sultanlığı 1414 yılında yıkılmıştır.

Yanıt Açıklaması: Melik Muhammed'in ölümünden sonra Danişmendli Devleti derhal parçalanmıştır. Doğru cevap B'dir.

Yanıt Açıklaması: Doğru seçenek C şıkkında verilmiştir.  Bir hükümdar olarak ulemanın egemenliğinden kurtulmak ve Hindistan’da İslam’ın önderi olmak.

Yanıt Açıklaması: Babür’ün yanında bulunan ordu mevcudu, Hatırat’ında kaydettiği üzere 12.000 kadardı.

Yanıt Açıklaması: Delhi Türk sultanları devrinde önem verilen işlerden birisi de posta teşkilatıdır. Posta işlerini büyük ölçüde düzenleyerek nizama sokan Alâeddin Kalaç (1296-1316)’tır. Onun zamanından itibaren, bir atın durmadan koşabileceği uzaklıklara konaklar yapılmış ve bu konaklarda her an koşmaya hazır süvariler bulundurmuştur. Atlı postacılara Ulak adının verilmesi kesin bir şekilde Tuğluklar devrinde gerçekleşmiştir. İbn-i Battuta on günde gidilecek bir mesafeyi bu ulakların iki günde gidip geldiğini söyler. Doğru cevap A’dır.

Yanıt Açıklaması: Sultan Muizüddin Muhammed 1192 yılında Hintli Racputları Tarain/Tara-orî’de yenerek önemli bir zafer elde etti. Bu zaferle birlikte Delhi ve Ecmir, Muhammed’in eline geçti. Hindistan Türk tarihi bakımından önemli bir dönüm noktası olan bu zaferi, bazı tarihçilerin sonuçları itibariyle Malazgirt zaferine benzetmesi yerindedir.

Yanıt Açıklaması: Akkoyunlular Devleti Karakoyunlular Devletine son vermiştir. Doğru cevap D'dir.

Yanıt Açıklaması: Buhara’da ha^kimiyet esasen, bu şehrin imamlık, hatiplik gibi yüksek dini görevlerini babadan oğula ırsen intikal eder şekilde deruhte etmiş olan ve resilerine “sadr-ı cihan” denilen Burhan oğulları ailesinde idi

Yanıt Açıklaması: Uzun Hasan Bey’in Karakoyunlu devletine son vermesiyle bu defa yaylaklar› ele geçiren Akkoyunlular, Erzurum-Diyarbekir koridorunda göçebe hayvancılık ile uğraşan Türkmenleri siyasî çatılarının altına alma çalışmalarını tamamlamış oldular. Böylece, Doğu Anadolu’da bulunan Musullu, Pürnek, Hamza Hacılu, Avşar, Bayat, İnallu, Tabanlu, Danişmendlü, Bicanlu gibi boy ve oymaklar Bayındır boyunun etrafında toplanarak Akkoyunlu Devleti’ni meydana getirdiler. Doğru cevap b'dir.

Yanıt Açıklaması: Adını merkezi Erdebil’de bulunan Safevîye tarikatının reisi şeyh Safiyüddin’den alan devletin adı Safevilerdir. Doğru cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: Akkoyunlu Devleti’nin idaresindeki konar-göçer Türkmenler ve Akkoyunlu hânedanının dayanağı Bayındır boyunun Doğu Anadolu’ya gelmesi, muhtemelen Moğol istilası sonrasında olmuştur. Doğru cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: Uzun Hasan Bey, Osmanlılara karşı Karamanoğulları, İsfendiyaroğulları, Trabzon Rum Devleti ve Venediklilerle ittifak kurmaya çalıştı. Trabzon Rum İmparatoru IV.Yuannis’in kızı Despina ile evlenerek akrabalık bağı kurdu. 1460’ta Osmanlıların elinde bulunan Koyulhisar’ı topraklarına kattı.

Yanıt Açıklaması: Doğru seçenek C şıkkında verilmişti.

Yanıt Açıklaması: Cihangir 1605 yılında tahta geçmiştir.

Yanıt Açıklaması: Babasının ölümünden 31 gün sonra Alaeddin unvanıyla tahta çıktı. Önce GurSultanı Şihabettin ve Gıyaseddin ile mücadele etti. Durumdan faydalanan Gur sultanları Mevr  ve Tusu alarak bazı şehzadeleri esir etti. Bu sebeble Nişabura yürüyen Alaeddin onları yenerek Mevr   ve Sarahsı zapetti. Gurlularla mücadelesinde Herat  muharabesine teşebbüs etti. Fakat karşı kuvvetin geldiğini duyunca döndü. Gurlu sultanı Gıyaseddinin ölümünden istifade ederek Herat ı almak istedi fakat başaramadı. Fakat Gursultanı şŞhabettinin Harezme yürüdüğünü haber alınca Karahitay yardımıyla ordu topladı ve Gurluları geri çekilmek zorunda bıraktı. Gurluları yendi ve Ürgençe döndü. 4 sene süren Horasan hâkimiyet mücadelesi Gurların aleyhinde sonuçlandı. Gurlular yalnız Herat a hâkim olmakla yetindiler. Güç dengesi Karahitayların lehine oluşunca Alaeddin Gurlularla tekrar ilişki kurmuş. Karahitaylardan intikam almak isteyen sultan Alaeddinin teklifini kabul etmiş. 1205 de Belh valisi Taceddin Zenginin Harezmşaha yaptığı hücumda Şihabettin yardım etmedi. Onun yerine Termiz kalesini zapetti. Şihabettin Hindistana döner dönmez Karahitay seferi için hazırlığa başlasa da öldürüldü. Onun ölümüyle gGrlular parçalandı. Rakip siyasi teşekküller oluştu. Bunların başında Türk Memluklarından yetişme vali ve kumandanlar vardı. Gurluların çökmesiyle Herat valisi Hüseyin Harmil Herat ı teslim için Alaeddine başvurdu. Herat alındı ve valilik hüseyinde kaldı. Belhe yürüyen Alaeddin şehri aldı. Termiz kaleside Karahitaya bağlı Semerkand sultanı tarafından ona verildi. Bunların ardından Herat a gelen Alaeddin sultan Mahmutu Firizkuh hükümdarı olarak tanıdığını tebliğ ederek hediye yolladı. Ancak sikke ve hutbelerde kendi ismi vardı. Harezme döndü Mazderan’a karşı harekete geçti ve aldı. Sonra Maveraünnehire yöneldi. Muhammed karşısında ki başlıca güç Karahanlıları almış olan Karahitaylardı. Artık Alaeddinin gayesi Karahitay nüfuzunu kırmak ve Maveraünnehiri almaktı. 1207 de harekâta başladı. Maveraünnehir seferi Karahitaylıların yenilmesi ve Buharanın alınmasıyla neticelendi. Buharanın hâkimiyeti Sadrı Cihan denilen Burhan oğulları ailesinde idi. Bu zaferden sonra Semerkanda hükümdarı ile Maveraünnehir Seyid ve Ulemasının kendisine meyletme konusu oldu. Bu başarılar ardından Alaeddin eski lakaplarına ek olarak İskenderi Sani ve Sancar unvanlarını ekledi. Sefer esnasında öldüğü söylentisinin yayılması üzerine Herat ve Nişaburda 2 mühim isyan çıkmış. Hüseyin Harmil Alaeddinin öldüğünü düşünerek hutbeyi Gurlu sultanı adına okutmuş. Harezme döndüğünü duyunca tabiiyet bildirmiş ama öldürülmüştür. Yine bu yıl Terken hatunun akrabası Nişabur valisi Gezlik hanın isyanı bastırılmış. Cengiz han tarafından Moğolistan’dan çıkmaya zorlanan göçebeler Karahitaya sığındılar. Bunlardan en önemlisi 1208 de Küçlük kumandasında ki Naymanlardı. Uygur hükümdarları da Karahitaylardan çıkarak Moğollarla birleşti. Küçlük’ün hâkimiyeti elde etmesiyle Karahitaylar 1212 de Alâeddin’in Semerkant’ı zaptı ile Harzemşah hâkimiyetine girdi. Alaeddin Semerkanda saray ve cami yaptırmış. Karahanlılar burayı 2. Payitaht olarak görmeye başlamış. Fakat Küçlük’ün doğu Türkistan’da yaptığı zalimler durmamış. Kıpçaklara yaptığı seferde sığnakı ilhak etmiş. 1215 de Gazne ve havalisi Alaeddinin hâkimiyetine girmiş. Ve büyük oğlu Celalaettinin idaresine verilmiş. Böylece Gurluların Hindistan dışında ki bütün toprakları ele geçirilmiş. Bağdat Abbasi halifesi en Narsı nüfuzu altına almak istemiş fakat başaramamış ve aralarında ki gerginlik artmış. Mekke emiri ve Hrzemşahların Bağdattaki vekilini öldüren halife ei Nasr Gazze seferi esnasında Gurluları kışkırtmış. Bunu öğrenen Alaeddin halifeyi tanımayarak makamın haz. Ali’nin çocuklarına ait olduğuna dair ulemadan fetva almış ve halifeyi hutbelerden kaldırmış. Onun yerine Seyyid Alaülmülkü Termizi adlı seyidi halife ilan etmiş.

Yanıt Açıklaması: Safeviler, Şeyh Haydar’ın intikamını almak için Akkoyunlu hânedanına ve halkına karşı  korkunç katliamlara giriştiler. Türkmenler, Şerur, Almakulak ve Tebriz’de kıyıma uğradılar. Katliamdan kurtulabilen bazı aşiret bakiyeleri Safevi Devleti içinde “Türkmen Oymak”› meydana getirdiler.

Yanıt Açıklaması: Harezmşahlar imparatorluğu’nun bünye ve karakterine bakıldığı zaman, devletin ilk çekirdeğini, Büyük Selçukluların muhtar bir eyaleti olan Harezm’de uzun yıllar valilikte bulunan bir Türk ailesinin kurduğu açıktır. Harezm’in bilhassa coğrafi konumu yüzünden asırlarca yarı mahalli hanedanlar tarafından idare edilmiş olması, Gazneliler ve Selçuklular hâkimiyetine geçtikten sonra da adeta muhtar bir eyâlet şeklinde yönetilmeyi zorunlu kılacak bir takım gelenekler yaratmıştır.