Osmanlı Türkçesi 2

Yanıt Açıklaması: Anı beyân ider kim Mısır sultânı leşker gönderdi tekrâr Şâh-süvâr üzerine.

Yanıt Açıklaması: Farsaçada çoğul yaparken isim uzun â ile bitiyorsa ان ekinden önce ی konur: کدا → کدايان gedâ → gedâyân = dilenci → dilenciler.

Yanıt Açıklaması: Farsça, Arap alfabesiyle yazılmakla birlikte kendisine has bazı sesler için yeni harfler kullanılmıştır. Bunlar گ , ژ , چ , پ harfleridir. E seçeneğindeki ﻻ bu kategoride yer almaz. Dolayısıyla E doğru seçenektir.

Yanıt Açıklaması: A seçeneğindeki kelime “ez-zaman”, B’deki “et-Türk”, C’deki “er-Rahîm”, D’deki “et-tevvâb” olarak okunur. Ancak E’deki kelime “el-amân” olarak okunur.

Yanıt Açıklaması: A seçeneğindeki  شيران şîrân “arslanlar”, B’deki  خواجگان hâcegân “hocalar”, D’deki ايرانيان İrâniyân “İranlılar” ve E’deki لالها lâlehâ “lâleler” kelimelerinde Farsça çoğul eklerinden birisi bulunmaktadır. Oysa C seçeneğindeki باغبان bâğ-bân “bağ bekçisi, bahçevan” kelimesinde ise böyle bir durum bulunmaz. Dolayısıyla C doğru seçenektir.

Yanıt Açıklaması: شب (şeb) kelimesinin çoğulu شبان (şebân) olarak yazılmaktadır. Doğru yanıt “C” şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: A seçeneğinde verilen لغتفارسی lügât-ı Fârisî “Farsça sözlüğü” anlamında Farsça isim tamlamasıdır. B ve C seçeneğindekiler i sm-i mef ‘ûlle yapılan birleşik sıfat, D ve E seçeneğindekiler ise sıfat tamlaması tersine çevirilerek yapılan birleşik sıfatlardır. Dolayısıyla A doğru seçenektir.

Yanıt Açıklaması: Metinde altı çizili olan Hâdim-i Hâremeyn Farsça isim tamlamasıdır. Dolayısıyla A doğru seçenektir.

Yanıt Açıklaması: Sıfat tamlamasında nitelenen ve niteleyenin her ikisi de Arapça ise bu takdirde özellikle Osmanlıca’da ikisi arasında çokluk uyumu ve erillik-dişilik uyumu olmasına dikkat edilir. Yani nitelenen dişil(müennes) ise sıfat da dişil olmalıdır. Nitelenen (mevsûf) çoğul (cem) ise, sıfat (niteleyen) da çoğul durumda; nitelenen tekil(müfred) ise niteleyen de tekil (müfred) olmak durumundadır; وظيفۀ مشکله vazîfe-i müşkile de olduğu gibi. Arapçada kelimeler çoğul (cem) halinde bulunduklarında dişil kabul edildiklerinden çoğul isimler sıfatla tamlandıklarında sıfatlar da dişil halde yazılırlar: دول معظمه d üvel-i muazzama , وزرای عظام vüzerâ-yı izâm , علمای کرام ulemâ-yı kirâm, ممالك محروسه memâlik-i mahrûse, خدمات مبروره hıdemât-ı mebrûre vb. gibi. Görüldüğü gibi D doğru seçenektir.

Yanıt Açıklaması: Tamlanacak kelime (muzâf) elif ile ( آ / â) veya sesli durumunda olan vav (و / û) ile bitiyorsa o zaman izafet kesresi, izâfet yâsı da denilen ye (ى) ile yapılır. A seçeneğindeki sefer, C’deki cedel, D’deki kirâm, E’deki vilâyet kelimeleri bu kurala uymaz. Görüldüğü gibi yalnızca B’deki ârzû kelimesi bu kurala uyar: جدل آرزوى “ârzû-yı cedel”.

Yanıt Açıklaması: Üsküdar Kadîsı Bozoklu Osman Efendi dahi ba‘zı irtikâbât ile ithâm olundığından henüz müddet-i örfiyyesi hıtâm bulmadan bu sırada azl olundı.

Yanıt Açıklaması: Farsça sıfat tamlamalarında bazen ismin ardına birkaç sıfat peş peşe getirilerek nitemele yapılabilir. Bunlar yine izafet kesresi dediğimiz –i ile veya zaman zaman aralarına atıf vav’ı denilen (و /u, ü) sesleri getirilerek birbirine bağlanır. Bu, yalnızca E seçeneğinde bulunmaktadır: کامل و فاضل خواجهٔ “Hâce-i fâzıl u kâmil” gibi. Burada اضل خواجهٔ “hâce-i fâzıl” ve کامل خواجۀ “hâce-i kâmil’ şeklinde her iki sıfatla ayrı ayrı sıfat tamlaması yapmak yerine arada bir atıf vavı /و ile iki sıfatlı tek tamlama yapılmıştır.

Yanıt Açıklaması: Dârü’s-sa‘âde tamlaması “mutluluk evi” anlamına gelmektedir.

Yanıt Açıklaması: Sonu ش ş ile biten fiillerden emir veya hâlihazır gövdesi elde etmek için masdardaki -den دن çıkarıldıktan ش harfi; /ر r , /يس îş , / رد rd harflerine dönüşebilir: Dâş-ten = داشتن “mâlik olmak”, -ten / تن eki çıkartıldığında, dâr / ;دار Enbâş-ten = انباشتن “doldurmak”, -ten / تن eki çıkartıldığında, enbâr / ; انبار Güzâş-ten = کزاشتن “geçmek”, -ten / تن eki çıkartıldığında, güzâr / کزار gibi. Dolayısıyla E doğru seçenektir.

Yanıt Açıklaması: Sıfat-ı müşebbehenin mü’ennes (dişi) şekli fa‘lâ (فَعْلأ) vezni ile yapılır. Burada yalnızca D seçeneğindeki احمر “ahmer” kelimesinden türetilen حمرا “hamrâ” (çok kırmızı, kızıl renk” fa‘lâ veznindedir.

Yanıt Açıklaması: Tamlanacak kelime (muzâf) elif ile ( / آ â) veya sesli durumunda olan vav ( / و û) ile bitiyorsa o zaman izafet kesresi ye ( ى ) ile yapılır. Bu ye’ye izâfet yâsı denir. Ordu-yı hümâyûn اوردوى همايون , safâ-yı hâtır صفای خاطر, sadâ-yı ceng صدای جنك, ârzû-yı cedel آرزوى جدل vb. Dolayısıyla E doğru seçenektir.

Yanıt Açıklaması: Sıfat tamlamalarında tamlanan ve tamlayan kelimeler Farsça kökenli ise erillik-dişillik ilişkisi aranmaz.

Yanıt Açıklaması: Size sorulan عفو “afv” (bağışlama) kelimesinin ism-i fâili مستعفى “affedilmeyi talep eden” kelimesidir.

Yanıt Açıklaması: İsimlendirme. Ad verme

Yanıt Açıklaması: Farsça masdardaki –ten / تن kaldırıldıktan sonra kalan köklerin son harfi خ hı ile bitenlerde emir veya hâlihazır gövdesi elde ederken خ kalkar ve ز gelir: Endâh-ten = انداختن atmak –ten / تن kalktıktan sonra endâh/ انداخ yerine endâz / انداز olur.