İlk Müslüman Türk Devletleri

Yanıt Açıklaması: İbnü’l-Esir, köken ve sisteme uygun olarak Afrâsyâb’ın hakan ünvanlığından dolayı Türk Hakanlığı / Türk Hanlığı olarak devletin adını kaydetmiştir.

Yanıt Açıklaması: Türkler arasında İslâmiyeti resmî din olarak kabul eden ilk devlet ise İdil (Volga) Bulgar Devleti’dir.

Yanıt Açıklaması: İslâmiyet’i devlet dini olarak benimseyen ilk büyük Müslüman Türk devleti kabul edilen devlet Karahanlılardır. Gazneliler onlardan sonra ikinci devlet olarak kabul edilirler.

Yanıt Açıklaması: Sâmânîler de Türkler arasında İslâmiyet’in yayılması için çalışmıştır. İslâm dininin Türkler arasında büyük kitleler halinde yayılması, Sâmânîler döneminde gerçekleşti. Sâmânî hükümdarı İsmail b. Ahmed 893 yılında Karluklar’ın başkenti Talas’a bir sefer düzenlemiş ve şehir fethedildikten sonra büyük kilise camiye çevrilmiştir. Sâmânî başkenti Buhara’da, Özkent’te, Taşkent’te, Sayram’da, Otrar (FârâbKaracuk)’da İslâm kültürünün ilk âbideleri cami-mescidler, türbeler ve zamanla bir ilim müessesesi haline gelecek olan ribatlar inşâ edildi. Bu dönemde Buhara İslâm ilâhiyatının en önemli merkezlerinden biri haline geldi. Müslüman Türkler’in yaşadığı şehirlerle gayrimüslim Türkler’in yaşadığı şehirlerarasında kültürel ve ticari münasebetler zaman zaman vukû bulan çatışmalara rağmen devam ediyordu. Bu münasebetler sayesinde İslâmiyet Türkler arasında yayılma imkânı buluyordu. Doğru cevap C’dir.

Yanıt Açıklaması: Satuk’un yerine geçen oğlu Baytaş Musâ’nın hem “Arslan Han” unvanı taşıması hem de kaynakta “Hanlar Hanı” unvanı ile kaydedilmesi, en geç onun saltanat döneminde Balasagun’un ele geçirilerek ülkede birlik ve istikrarın sağlandığı, İslam’ın resmî din olarak bütün ülkede tanındığı anlamına gelmektedir.

Yanıt Açıklaması: Ruslar Hristiyanlığı kabul etmeden önce (986) İdil Bulgar Devleti’nden bir heyet Rus knezliklerinin merkezi konumunda olan Kiev’e gelmiş ve Rus Knezi Vladimir’e İslamiyet’i kabul etmesini teklif etmiştir. Ancak İslamiyet’e göre zina, içki, domuz eti vs.nin günah olduğunu öğrenen Knez Vladimir bu teklifi reddetmiştir.

Yanıt Açıklaması: Uygur kaganının, 791-812 tarihleri arasında Karlukları Seyhun boyu ve Fergâna’ya kadar takip ettiğinden bahseden ve 821 yılında dikilen Kara Balgasun Kitabesi de doğrulamaktadır. Altayların batısında yaşayan Karluklar, Talas savaşından sonra bölgedeki Çin hakimiyetinin kalkmasını fırsat bilerek Issıg Göl havalisindeki Türgiş topraklarına saldırıya geçtiler. 766 yılında Türgişlerin merkezleri Suyâb ve Taraz şehirlerinin yanı sıra, Çu nehri kenarında yer alan Batı Gök-Türklerin eski ordugâhı Kuz Ordu, yani Balasagun’a hakim olarak Karluk Yabguluğu’nu kurdular. Aşina soyundan gelen Bilge Kadır Han’ın tarih sahnesinde ilk kez görüldüğü 840 yılına kadar geçen evresi, hakanlığın “Yabguluk Dönemi”ni teşkil etmektedir.

Yanıt Açıklaması: Halife I. Velid devri İslâm fetih harekâtının en parlak dönemlerinden biridir. Kuteybe onun zamanında Buhara ve Semerkand ile Ceyhun’un ötesindeki toprakları fethederek bu bölgede İslâm hakimiyetini tesis eden ilk kumandan olarak tarihe geçmiştir.

Yanıt Açıklaması: X. Asır Orta Çağında Hârizm bölgesinin iki önemli merkezi vardı. Bunlardan ilki Ceyhun nehri batısında Curcâniyye (Gürgânc veya Ürgenç) ve diğeri nehrin doğusunda yer alan Kâs şehri idi.

Yanıt Açıklaması: Çok geçmeden Arslan İlig Mansur, mevkiini yükseltti ve “Arslan Han” unvanını kullanmaya başladı. 1018 yılında Togan Han Ahmed’in vefat etmesi ile Balasagun’da tahta çıktı. Doğru cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: Horasan’ı fethetme hırsı ağır basan İlig Nasr, bütün bu olumsuzluklara rağmen bazı aracılar vasıtası ile Togan Han Ahmed ile arasını düzeltti. Hazırlıklara girişerek hem Togan Han Ahmed ve hem de Kadır Han Yusuf ’a yardım çağrılarını yineleyen mektuplar gönderdi. Fakat bu üçüncü teşebbüsü sırasında hastalandı ve 1012 yılında vefat etti. Doğru cevap D'dir.

Yanıt Açıklaması: Mâverâünnehr: Arapça bir terkip olan kelime, “nehir ötesi” anlamına gelir ve burada “Ceyhun nehri ötesi” anlamında kullanılmıştır. Ceyhun nehri ötesinde kalan bölgenin nerede sonlandığı ise tartışmalı bir konudur. Sâmânî devletinin başkenti Buhârâ ile Semerkand’ın yer aldığı Soğd, Şâş, Fergâna Çağâniyân, Huttâl, Bedahşân ve Hârizm, Mâverâünnehr’in önemli vilayetlerindendir.

Yanıt Açıklaması: İslâm tasavvuf anlayışında kutb, evrenin yönetiminden sorumlu olup aşağıdan yukarıya doğru, sayıları giderek azaltmak suretiyle bir mertebeler silsilesi meydana getiren ‘veliler piramidi’nin en tepesindeki kişidir. Doğru cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: Emevi Horasan valisi Ubeydullah Türk hükümdarı Kabaç Hatun ile bir barış antlaşması yaptıktan sonra Râmisen, Beykent, Nesef ve Sağâniyan’ı da ele geçirdi. Maverâünnehr’de fethedilen ilk şehirler bunlardır.

Yanıt Açıklaması: Ziyâd b. Ebîh’in ölümünden sonra Horasan valiliğine tayin edilen oğlu Ubeydullah b. Ziyâd zamanında Maverâünnehr’e yapılan seferler yeni bir safhaya girdi. Ubeydullah 674 yılında Beykent’i fethettikten sonra Buhara üzerine yürüdü. O sırada Buhara’ya hakim olan ve muhtemelen Buhârhudât sülâlesine mensup olan Türk hükümdarı Bîdûn’un dul eşi nâibe Kabaç Hatun çevredeki Türkler’den yardım istedi. Ancak Türk birlikleri Ubeydullah karşısında tutunamayınca Kabaç Hatun bir milyon dirhem vergi vermek suretiyle sulh talebinde bulundu. Ubeydullah onunla bir barış antlaşması yaptıktan sonra Râmisen, Beykent, Nesef ve Sağâniyan’ı da ele geçirdi. Maverâünnehr’de fethedilen ilk şehirler bunlardır. Doğru cevap E’dir.

Yanıt Açıklaması: A, B, C ve D seçeneğinde verilen bilgiler Karahanlıların kuruluş dönemi ile ilgili verilen doğru bilgilerdir. Ancak Yağmalar Karluk Yabguluğunun bir alt boyu olmadığı için doğru yanıt E seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Türkler’i hizmetine alan ilk Abbâsî halifesi el-Mansur’dur. O oğlu Mehdî’ye mevâliye iyi muamele etmesini, onların gönüllerini kazanmasını ve özellikle Abbâsîler’in iktidara gelmesinde büyük katkıları olan Horasan halkıyla yakından ilgilenmesini tavsiye etmiştir

Yanıt Açıklaması: Kâfûr’dan sonra tahta Ali’nin oğlu Ahmed tahta çıkmış, ancak onun hâkimiyeti de uzun sürmemiş ve 969’da Fatimîler Mısır’ı işgal ederek Ihşîdîlere son vermişlerdir.

Yanıt Açıklaması: Ancak Ali Tegin bu şekilde Oğuzları birbirine düşüremeyince, yabguluğa getirdiği Yusuf ’u, onların ezelî düşmanı Berânî soyundan Alp Kara’ya öldürttü.Çok geçmeden toparlanan Selçuklular, önce Ali Tegin’in ordusunu yendiler (1029).

Yanıt Açıklaması: Mısır ve Suriye’de hüküm süren ikinci Türk hânedanının kurucusu Muhammed b. Tugç 882’de Bağdad’da doğmuştur