İlk Müslüman Türk Devletleri

Yanıt Açıklaması: Bölgeye yüz yıl kadar hâkim olan Hinduşâhîleri, önce Alptegin Gazne’den çıkaracak, sonra da 1003’de Gazneli Mahmud etkisiz hale getirip 1026’da tamamen ortadan kaldıracaktır. Bu süre zarfında Afganistan’ın en dağlık kesimlerine nüfuz ederek varlıklarını korumayı başaran Türkşâhîlerin bakiyeleri de Gaznelilere iltica ederek onların Hind seferlerinde önemli görevler üstlenmek suretiyle bugünkü Pakistan’ın ortaya çıkmasını sağlayacaktır.

Yanıt Açıklaması: Türk Hakanlığı ülkesinde sosyal hayata dair bilinenlerin pek çoğu, bu ülkenin bir mensubu olan Kâşgarlı Mahmud’un meşhur eseri Dîvânu Lugâti’t-Türk’de verilen bilgilere dayanır. Bu bilgiler, şehir hayatı ile ortak yanlarının bulunmasına rağmen, daha çok atlı-çoban veya konar-göçer unsurlar çerçevesinde kırsal bölgedeki Türklerin yaşamını tarif etmektedir.

Yanıt Açıklaması: Hakanlığın doğusunda Müslüman olmayan unsurlara karşı  verdiği mücadeleden dolayı kaynaklarda “Gâzi” unvanı ile birlikte anılan Arslan Han Muhammed, aynı zamanda tasavvuf ehlindendi.

Yanıt Açıklaması: Türklerin büyük bir kısmı fıkıhta Hanefî mezhebini, itikadda ise Mâtürîdîliği benimsemişlerdir

Yanıt Açıklaması: Gazneli Mahmud ölümünden hemen önce Irak-ı Acem’e hakim olmuş ve burada yoğunlaşan Bâtıni faaliyetlerine son vermişti. Isfahan ve Cibal ile birlikte bölgenin yönetimi, hakkındaki bazı şikâyetler üzerine veliahtlıktan azledilen büyük oğlu Mesud’a bırakılırken yeni veliahd Muhammed, ülkenin oturmuş eyâletleri Gazne, Horasan, Belh ve Kuzey Hindistan’a hâkim olmuştu. Kaynaklar bunun Sultan Mahmud’un bir tercihi olduğunu ve böylece kendisinden sonra yerine Muhammed’in geçirilmesini istediğini belirtirler. Mesud’un bu haksızlığı kabullenmesi mümkün değildi. Ama tahriklere kapılmadı. Isfahan’a yerleşip Hemedan, hatta Bağdat üzerine yürüyerek Büveyhi hâkimiyetini ortadan kaldırmak için hazırlıklara başladı.

Yanıt Açıklaması: İlk Gazneli hükümdarlarının hepsi memluk kökenlidir. Yalnızca İshak İbrahim, devletin kurucusu olan Alptegin’in oğlu olarak başa geçmiştir.

Yanıt Açıklaması: Gaznelilerde devletin başı olan hükümdar, yasama, yürütme ve yargı yetkisini doğrudan doğruya Allah’tan alırlardı. Doğru cevap E'dir.

Yanıt Açıklaması: Sultan Muhammed ikinci kez tahta çıkarıldıktan sonra hemen Gazne’ye dönmemiş ve kışı Peflâver taraflarında geçirmişti. Şehzade Mevdûd ise babası Mesud tarafından Selçuklular ile mücadele için gönderildiği Belh taraflarında başarılı olamayarak Hupyan kasabasına çekilmişti.

Yanıt Açıklaması: Batı Türk Hakanlığı ile muhalif bürokrat-ulema sınıfı arasındaki çatışmalar Selçuklu hakimiyetini de beraberinde getirmiştir.

Yanıt Açıklaması: Hacib-i Bozorg: Saray teşkilatında hükümdardan, bütün devlet teşkilatında da hükümdar ve vezirden sonra en yüksek makam sahibidir. Bunlar tavassut, teşrifat işlerini yürüttükleri gibi bizzat askerin başında sefere de çıkmakta idiler. Doğru cevap B'dir.

Yanıt Açıklaması: Hanedan mensupları buğra (deve aygırı), ilig (geyik), arslan ilig, arslan tegin, togan tegin, tonga (kaplan) tegin, yınal tegin, yığan (fil) tegin v.s. unvanlar altında bu mekanizmanın altında hiyerarşik bir sıraya göre yer almaktadır.

Yanıt Açıklaması: Çin’den Hotan’a gelen tüccarlar Çin ipekleri ve kumaşlar (bu ipek ve kumaşların özel isimleri ve pek çok çeşidi vardı ki, bunların bazılarını Kâşgarlı Mahmud eserinde anlatmaktadır.), elbiseler, altın kemerler, gümüş aksesuarlar, çay v.s. emtia getirirken, dönüşlerinde buradan kıymetli taşlar (yeşim taşı v.s.), cıva, Hu ipekleri, çok miktarda üretilen baharatlar, kokular, atlar, develer, değerli taşlarla süslenmiş eğerler ve kemerler ile fil dişleri idi. Hindistan’dan pamuk ve pamuklu kumaşlar ile özellikle ilaç ithal ediliyordu. İslam ülkelerinden başta keten kumaşlar olmak üzere muhtelif mamuller ithal edilirken, onlara çok sayıda köle, hayvan ve av ürünleri, ipek, misk, ham ve değerli madenler, deri halılar v.s. ihraç edilmekte idi.

Yanıt Açıklaması: Sultan Melikşah yanında veziri Nizâmü’l-Mülk ve Bizans elçisi olduğu halde büyük bir ordu ile Isfahân’dan hareket ederek Horasan’a geldi. Ceyhun’u geçerek Buhara’yı ele geçirdi ve ardından Semerkand’ı kuşattı. Bu kuşatma sırasında halkın tutumu, ülkenin içinde bulunduğu bölünmüşlüğü yansıtmakta idi. Şehir halkının bir kısmı Sultan Melikşah’a maddi yardımlarda bulunuyordu ki, bunlar, bürokrat-ulemâ sınıfının nüfuzundaki âyân ya da zengin esnaf zümresi idi. Bir kısım şehir halkı da Han Ahmed’in yanında yer aldı. Ancak, şehri savunmada başarılı olamayan Han Ahmed, şehir halkından birinin evine saklandı. Nihayet, bir ihbar sonucu yakalanarak Isfahan’a gönderildi (1089). Böylece hanedan ve bürokrat-ulemâ sınıfı arasındaki mücadele Batı Türk Hakanlığı’nın Selçuklu hakimiyetine girmesi ile sonuçlandı.

Yanıt Açıklaması: Ortaçağ İslam dünyasında bilinen ilk modern nitelikli medresenin Tamgaç Han İbrahim tarafından Haziran 1066 tarihinde Semerkand’da açılmış olması şaşırtıcı değildir. Ayrıca böyle bir eğitim kurumuna model olacak prototip, bölgenin eski inanç yapılarında mevcuttu.

Yanıt Açıklaması: Türk hakanlığı islama geçiş yapmışlardı.

Yanıt Açıklaması: Karahanlı saray görevlileri arasında baltacılar bulunmamaktadır. Diğer şıklar ise Kapucubaşı’na bağlı görevlilerdir.

Yanıt Açıklaması: Hıttin savaşı 1187 yılında Selahaddin Eyyübi ile Kudüs'te kurulan Latin Krallığı arasında olmuştur.

Yanıt Açıklaması: İlig Nasr iki koldan Horasan’a gönderdiği kuvvetlerin bizzat Sultan Mahmud tarafından bölgeden çıkarılması üzerine daha çok hırslandı ve akrabası Kadır Han Yusuf’tan yardım istedi. Türk Hakanlığı ülkesindeki bütün Türk boylarını silaha davranmaya çağırdı. Belh yakınında Gaznelilerin karşısında İlig Nasr’ın ordusu savaş düzenine geçti. Sultan Mahmud, ordunun ön safına ise beş yüz savaşçı fil koydu. Şiddetli geçen savaşı son anda fillerin desteği ile Gazneliler kazandı (Ocak 1008). Bu yenilgi Türk Hakanlığının Horasan’ı ele geçirme hayallerini bir süre için suya düşürdü. Bundan daha önemlisi, ülkenin siyasî bütünlüğünü tehdit eden ilk sarsıntıları başlatmış oldu.

Yanıt Açıklaması: Hanedanın hiyerarşik sırası şöyle sıralanabilir: 1. Hakan 2. Buğra 3. İlig 4. teginler 1. Han Katun = Hakan 2. Katun(lar) 3. Katun Kunçuylar

Yanıt Açıklaması: Çözülemeyen Karluk meselesi, hem Batı Türk Hakanlığı’nın Müslüman olmayan Karahıtây hakimiyeti altına girmesine, hem de Büyük Selçuklu devletinin çöküşüne zemin hazırlarken, İslam'ın doğu sınırının Müslüman olmayan Türk-Moğol unsurların istilasına açık hale getirmiştir. Diğer taraftan bölgeden kovulan Oğuzların batıya göçleri ile, Anadolu'nun Türkleşmesinde önemli bir devreyi temsil eden sonuçları olmuştur.