İlk Müslüman Türk Devletleri

Yanıt Açıklaması: Selçuklu tahtına çıkan Alp Arslan’ın ilk icraatı, Huttal ve Çağâniyân taraflarını tekrar itaat altına almak oldu.

Yanıt Açıklaması: Tamgaç Han İbrahim, “Böri Tegin” unvanı ile 1037’de başlattığı Mâverâünnehr’i ele geçirme harekatını 1041’de tamamlayarak, Ali Tegin’in çocuklarını ve Gaznelileri bölgeden çıkardı. Bölgenin yeni hakimi olarak, “Tamgaç Buğra Kara Hakan” unvanını kullanmakla bölgenin eski hakimi Ali Tegin’in jeopolitik haklarına, “Müeyyidü’l-Adl” unvanı ile de babası İlig Nasr’ın mirasına sahip çıktığını ilan etti. Semerkand başkent olmak üzere Batı Türk Hakanlığı’nın sınırları başlangıçta sadece, Semerkand, Buhara, Keş v.s. şehirleri ihtiva eden merkezî Mâverâünnehr ile Çağâniyân ve Huttal bölgesini kapsamakta idi.

Yanıt Açıklaması: Sultan Mahmud’un Somnath başarısını takdir eden Abbasi halifesi Kadir Billah (991-1031) gönderdiği bir mektupta sultanı tebrik etmiş ve ona Seyfü’d-Devle ve’l-İslam unvanını vermiştir.

Yanıt Açıklaması: Askerlerin tecavüz ve hırsızlığa başlamaları

Yanıt Açıklaması: Tarih yazıcılığı bakımından da Gazneliler devri oldukça parlaktır. Sebüktegin ve Mahmud devrini et-Târîhu’l-Yemînî’de anlatan Utbî, eseri Zeynü’l-Ahbâr ’ı Sultan Abdürreşid’e sunan Gerdizî, Mesud devrinin bize kadar gelen tarihçilerindendir. İbn Miskeveyh’in Isfahan’da kaleme aldığı Tecâribü’l-Ümem adlı eseri de içerisinde hikemî ve ahlakî konular var ise de Gazneliler döneminde yazılmış umumî bir İran ve İslam tarihidir. Yine Sultan Mesud devrini anlatan Ebu’l-Fazl Beyhakî, bu dönemin önde gelen tarihçileridir.

Yanıt Açıklaması: Hanedan soyundan gelen her yaştan kadının genel unvanı tarımdır. Doğru cevap C şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Sultan Mesud 23 Mayıs günü ordusunu savaş düzenine koyarak henüz bir fersah mesafe yol almıştı ki, çeşitli yönlerden Selçuklular taarruza geçti. Bu saldırı üzerine Gazneli ordusunun ilerleyişi iyice yavaşladı. 24 Mayıs 1040’da Gazneli ordusu Selçuklu kuvvetlerinin hücumuna rağmen öğleye doğru Dandanakan Kalesi’ne ulaşabildi. Sultan Mesud ordusunun su sıkıntısını önlemek için beş fersah ilerideki havuza gidilmesini emretti. Bu hareket Gazne ordusunun düzeninin bozulmasına ve savaşın kaybedilmesine yol açan en önemli olaydı. Bu esnada 370 saray gulamı ordudan ayrılarak Selçukluların tarafına geçti. Bunlar daha önce kaçmış olanlarla birleşerek şiddetle hücuma geçtiler. Bu hücum, zaten bitmiş, yorgun ve moralsiz olan Gazneli ordusunun çökmesine ve dağılmasına sebep oldu.

Yanıt Açıklaması: Çağrı Bey’in 1059 yılında vefatından sonra, Merv’de yerine Alp Arslan geçti. Alp Arslan, Batı Türk Hakanlığı topraklarına saldırı ve yağmalarda bulunarak, babası devrinde yapılan anlaşmayı bozdu. Tamgaç Han İbrahim, bir taraftan bu saldırılara karşılık verirken, diğer taraftan da diplomatik girişimlerde bulundu. Halife Kaim Biemrillah’a 1061 yılında bir elçi gönderdi. Alp Arslan’ın ülkesinden el çekmesi ve saldırılara son vermesi için yardım istedi. Bu sırada zaten Selçukluların tahakkümünde olan halife bu isteği kabul etti ise de hil’at ve lâkaplar göndermekten başka bir şey yapamadı.

Yanıt Açıklaması: Gerek Hindistan’a ulaşan yolları kontrol eden bir mevkide bulunması, gerekse sahip olduğu yeraltı zenginlikleri dolayısıyla ilk çağlardan bu yana önemli bir konuma sahip olup pek çok istilaya maruz kalan bu ülke önceleri ahalinin ırk, soy, din vs. bakımdan farklılığını da ortaya koyacak şekilde muhtelif bölgeler halinde ve çeşitli adlarla anılırdı. XVIII. Yüzyılın ikinci yarısından itibaren bir bütün halinde Afganistan olarak anılmaya başlanacaktır.

Yanıt Açıklaması: Mebsûd, Şemsü’l-Eimme Serahsî tarafından yazılmıştır. Doğru cevap C şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Yatgak ve Turgaklar, saray muhafızlarındandır. Yatgaklar, sarayın gece nöbetini tutmakla görevli idiler.  Gündüz nöbetlerini tutanlara ise turgak denmekte idi. Doğru cevap E şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: İbrahim b. Ahmed, halkın mallarını yağmalayıp hayvanlarını kaçıran Karluk ve Kanglı Türklerini itaate almaya çalışmıştır ancak bun­da başarılı olamamıştır. Bu sırada Yeh-lü Ta-shih’ye bir elçi göndererek, Karluk ve Kanglı Türklerinin yaptıklarına karşı aciz kaldığını, şayet gelir ve bu beladan kurtarırsa ülkeyi kendisine teslim edeceğini bildirmiştir. Böylece, Doğu Türk Hanlığı Selçuklu himayesinden çıkıp Kara Hıtay hakimiyetine girmiştir.

Yanıt Açıklaması: Tarih boyunca birbirinden çok farklı bölgelerde değişik zamanlarda ya da aynı zaman dilimi içerisinde pek çok Türk devleti var olmuştur. Bunlardan birisi olan Gazneliler devleti, M.Ö. II. yüzyıldan itibaren Türklerin yurt tuttuğu bir bölgede kurulmuştur. İlk Türk-İslâm devletleri içerisinde önemli bir yere sahip olan bu devlet, iki asrı geçen hâkimiyet döneminde Afganistan ile birlikte Horasan ve Kuzey Hindistan’da büyük bir güç olarak kuvvetle varlığını hissettirecektir.

Yanıt Açıklaması: Gazne şehrinde kurulup geliştiği için kaynaklarda daha çok Gazneliler şeklinde yer alan devlet, aynı zamanda hanedanın kurucusuna nisbetle Sebükte(/i)ginîler ya da bölgeye tarihte en parlak dönemini yaşatan Sultan Mahmud’un lâkabına nisbetle Yeminîler olarak da anılır.

Yanıt Açıklaması: Karlukların kendi hakanlıklarına karşı ilk isyanı Arslan Han Muhammed döneminde olmuştur.

Yanıt Açıklaması: Ebû Hanîfe (ö. 767) ve Ebû Mansur el-Mâtürîdî’nin (ö.944) görüşleri etrafında oluşan, nakil ie aklı uzlaştıran ve Türkler arasında yaygın olan Sünnî itikadî mezhep. Türklerin büyük bir kısmı fıkıhta Hanefî mezhebini, itikadda ise Mâtürîdîliği benimsemişlerdir.

Yanıt Açıklaması: A, C ve D şıklarına kölelere verilen isimler sıralanmış olup meymene bunlardan değildir.

Yanıt Açıklaması: Bilge Kadır Han’dan sonra yerine oğlu Bazir Arslan Han geçmiştir.

Yanıt Açıklaması: Halkına gayet iyi davranan Ferruhzâd yedi yıl hüküm sürdükten sonra 1059 yılında otuzdört yaşında kulunç hastalığından öldü. Selçukluların Gazne üzerindeki tesirinin büyüklüğü, Gazneli sultanlarının bu dönemde Emir ve Melik unvanlarına ek olarak es-Sultanü’l-Muazzam gibi Selçukluların kullandığı ünvanları da almalarından anlaşılmaktadır. Nitekim bu unvan ilk defa Ferruhzâd’ın sikkelerinde görülmektedir.

Yanıt Açıklaması: Bazı kaynaklar Sultan Mahmud’un ilk seferi olarak 999 veya 1000 yılında Kabil’in doğusuna, Lamghan’a yapılan bir askeri hareketi gösterirler. Ancak çağdaş kaynaklarda bu sefere dair herhangi bir bilgi bulunmamaktadır. Bu sebeple Gazneli Mahmud’un Peşaver üzerine gerçekleştirdiği hareketi Hindistan’a yapılan ilk sefer olarak kabul etmek gerekir.