İlk Müslüman Türk Devletleri

Yanıt Açıklaması: Şehrin güvenlik ve asayişinden sorumlu şıhne (şahne) ile göçerler üzerine tayin edilen şıhneler taşra teşkilatının önemli bir parçasıdır.

Yanıt Açıklaması: Baktria Helen devletini ortadan kaldırdıktan sonra güneye yayılarak Hindistan’ın en büyük imparatorluklarından birisi haline gelen Kuşanlar dönemi (M.S. I-IV. yy.) Batı Türkistan kadar Hindistan için de bir altın çağ olmuştur. Nitekim Buda dini bu dönemde, Kuşanların koruyuculuğu altında evrensel bir din haline gelecektir.

Yanıt Açıklaması: Sultan Mesud’un tahta geçişi Gazneli ülkesinde sevinçle karşılandı. O arada sultan da Hâcib-i Bozorg Emir Ali Karîb’e bir mektup yazarak Herat’dan Belh’e geçeceğini, sonra baharda Gazne’ye döneceğini bildirmiş ve Hârizm hâkimi Altuntaş ile yanına gelmelerini emretmişti. Altuntaş görünüşte Gaznelilere bağlı olduğundan Mesud’un davetine icabet ederek Herat’a geldi. Hâcib-i Bozorg da 2 Kasım 1030’da Herat’a ulaştı.

Yanıt Açıklaması: Abbasi Hilafetinin merkez bölgesi olan Irak-ı Arap hiçbir zaman Gazneli hakimiyetine girmemiştir.

Yanıt Açıklaması: Olağanüstü bir güce sahip olmasa da korkusuz ve cevval bir asker olan Sultan Mahmud’un Türk, Afgan, Arap ve Hintlilerden teşkil ettiği ordu onun üstün askeri yeteneği altında tek bir vücut halinde hareket edebilmekteydi.

Yanıt Açıklaması: Gazneliler hanedanının kurucusu, onun memluğu (kölesi) ve damadı Cuk Kara Beckem’in oğlu Sebüktegin’dir.

Yanıt Açıklaması: Şirzâd’dan sonra III. Mesud ile Selçuklu sultanı Melikşah’ın kızı Mehdü’l-Irak’ın oğlu Arslanşah 1116 yılında tahta çıktı. Doğru cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: Mâverâünnehr’in fethinden itibaren İslam coğrafyasına girilmesi ile birlikte burada geçerli olan dinar (altın), dirhem (gümüş) ve fels (bakır) sikkeler (madenî paralar) hakanlık tarafından da kullanılmıştır. Bu kapsamda dinara uruğluğ altun, dirheme yarmak ve felse ise benek diyorlardı. Piyasada en yaygın kullanılan dirhemdi. Dolayısı ile onun karşılığı olan yarmak, aynı zamanda genel anlamda para kelimesinin karşılığı olarak da kullanılıyordu. Hakanlık devri para birimlerinden en meşhuru, Tamgaç Han İbrahim (1041-1068) ve onun parlak iktisadi devrine izafeten söylenen tamgaciyye veya müeyyidü’l-adliyye dirhemleri idi.

Yanıt Açıklaması: Ortaçağ İslam dünyasında bilinen ilk modern nitelikli medresenin Tamgaç Han İbrahim tarafından Haziran 1066 tarihinde Semerkand’da açılmış olması şaşırtıcı değildir. Ayrıca böyle bir eğitim kurumuna model olacak prototip, bölgenin eski inanç yapılarında mevcuttu. Tamgaç Han İbrahim Medresesini modern ve ilk kılan hususlar, onu önceki medreselerden ayıran belirgin farklarıdır. Fiziki açıdan kendine ait ayrı bir binası, öğrenci yurdu, kütüphanesi, seçimle gelen idarecileri, belirli bir ekolde (Hanefî Mezhebi zorunlu idi.) programı ve dersleri, düzenli devam eden öğrencileri, öğrenci bursları, enflasyona göre belirlenen maaşlı hocaları, daimi kaynakları ile tespit edilen yıllık bütçesi ve benzeri özelliklerinin olmasıdır.

Yanıt Açıklaması: Yusuf Has Hâcib’den kısmen farklılaşan Kaşgarlı Mahmud’un Karahanlı idari hiyerarşisinin doğru sırası A şıkkında verilmiştir.

Yanıt Açıklaması: Dandanakan yenilgisi Gazneli devletini büyük devlet olmaktan çıkarmış ve onu Hindukuş’un güneyine çekilmeye mecbur bırakmıştır.

Yanıt Açıklaması: llah b. Ziyâd zamanında Maverâünnehr’e yapılan seferler yeni bir safhaya girdi. Ubeydullah 674 yılında Beykent’i fethettikten sonra Buhara üzerine yürüdü.

Yanıt Açıklaması: Katyan savaşı sonucunda bölgenin hakimiyetini ele geçirmişlerdir.

Yanıt Açıklaması: Hanefi^ mezhebinin alternatifsiz olduğu Ma^vera^ünnehr’de bir istisna olarak görülmesi gereken S¸a^fii^ fakih Ebu^ Ta^hir b. İlk, bölgedeki bu gelişmeler sırasında biriktirdiği servetinin de Han Ahmed tarafından elinden alınmasından korkarak, ticaret ve hac bahanesi ile Ma^vera^ünnehr’den ayrıldı ve Isfahan’a gitti.

Yanıt Açıklaması: Hükümdara ait olan her şey bir anlamda onun alâmeti idi. Bu nedenle ona mahsus mekân (saray, saltanat çadırı), eşya (taht, taç, tıraz, bayrak vs.) ve gösteriler (nevbet vurma) çok haşmetli, görkemli, emsalsiz olurdu. Sultanın hakimiyetini gösteren en etkinve yaygın sembol ise hutbe ve sikke idi.

Yanıt Açıklaması: Multan Seferi Sultan Mesud'un babası Sultan Mahmud döneminde yapılmıştır.

Yanıt Açıklaması: Sebüktegini^ler

Yanıt Açıklaması: . yüzyılın sonu ve XI. yüzyılın başındaki Türk Hakanlığı paralarına göre, Türk Hakanlığı’nın Mâverâünnehr’i ele geçirmek ve orada sağlam bir şekilde tutunmak amacı ile eski yerli yöneticileri, Sâmânî erkânından kişileri, ileri gelen ticaret erbabını ve bölgenin saygın kişilerini, Sâmânîler’de olmadığı kadar imtiyazlar vererek kendi tarafına çektiği anlaşılmaktadır. Bu tarz yönetimin bir sonucu olarak, Mâverâünnehr’in kısa sürede ve kolayca Türk Hakanlığı hakimiyetine girdiği gibi, Horasan için verilen mücadelede de Mâverâünnehr dihkânlarının tamamının hakanlık tarafında yer aldığı görülmektedir. Ancak bu imtiyazlar, XI. yüzyılın ikinci yarısından itibaren tamamen kaldırıldı ve dihkânların bölgedeki nüfuzuna son verildi.

Yanıt Açıklaması: Atlı posta işlerini ile meşgul olanlara eşkinci,köylerde beyin haberini taşıyanlara çalığ denirdi.

Yanıt Açıklaması: Doğu Türk Hakanlığı hakanı İbrahîm b. Ahmed’in Karluk ve Kanglı Türklerinin müsebbibi olduğu meseleleri çözememesi, ülkenin 1130’da Karahıtây hakimiyetine girmesine neden olmuş ve 1211’de Nayman Güçlük’ün bu devlete son vermesi ile Doğu Türk Hakanlığı da sona ermiştir.