İlk Müslüman Türk Devletleri

Yanıt Açıklaması: Yüe-çiler de hızla Greko-Baktrianlıları ortadan kaldırıp onların hakimiyet sahaları üzerinde Kuşan Devleti’ni kuracaklardır. Issık Göl civarını terk edip bugünkü Afganistan’daki Tahia’ya gelip yerleşen Yüe-çileri toparlayan Yabgu I. Kujulakadphises’in M.S. 10 yılında Kabil’i ele geçirmesiyle ortaya çıkan Kuşan Devleti, yaklaşık yüz yıllık bir sürede tedricen yükseldi. Baktria Helen devletini ortadan kaldırdıktan sonra güneye yayılarak Hindistan’ın en büyük imparatorluklarından birisi haline gelen Kuşanlar dönemi (M.S. I-IV. yy.) Batı Türkistan kadar Hindistan için de bir altın çağ olmuştur.

Yanıt Açıklaması: İlk Türk-İslâm devletleri içerisinde önemli bir yere sahip olan Gazneliler, iki asrı geçen hâkimiyet döneminde Afganistan ile birlikte Horasan ve Kuzey Hindistan’da büyük bir güç olarak kuvvetle varlığını hissettirmiştir.

Yanıt Açıklaması: Hakan ailesinin soyca Afrâsyâb’a dayandığını biliyoruz. Kâşgarlı Mahmud’un Afrâsyâb’ın hakan, oğullarının ise han unvanı taşıdığını belirtmesine bakılırsa, idari mekanizmada hiyerarşi basamağının en üstünde hakan yer almaktadır.

Yanıt Açıklaması: Aile müessesesinde evlat edinme mevcuttu. Hem oğul, hem de kız evlat edinilebiliyordu. Erkek evlatlıklar yufga veya tutunçu oğul, kız evlat- lıklar kızlandı şeklinde ifade ediliyordu. Doğru cevap D'dir.

Yanıt Açıklaması: Sultan Mahmud 1030 yılında vefat ettiğinde başentte bulunan Muhammed komutanların desteğiyle tahta geçti. Ancak sonuçta devletin ileri gelenlerinin kendisini terk edip Mesud’un saflarına geçmesiyle 1030’da, beş aylık saltanatı sona erdi. Mesud, Herat’ta 32 yaşında sultan ilan edilirken Muhammed de Tekinâbâd’ın Kuhtiz Kalesinde hapsedildi.

Yanıt Açıklaması: Sultan Mahmud, Horasan’a kardeşi Nasr’ı vali tayin ederek Nişapur’a doğru hareket etti. Burayı da ele geçirip, Sâmânîler tarafından tanınmayan Bağdat Abbasi halifesi Kadir Billâh adına hutbe okuttu ve bir elçi göndererek bağlılığını bildirdi. Bunun üzerine halife Sultan Mahmud’a hil’at taç ve bayrakla birlikte hâkim olduğu ülkeleri yönetmesi için ferman gönderdi. Ayrıca Yemînu’d-Devle ve Emîrü’l-Mille lâkaplarını verdi. Sultan Mahmud da bunun karşılığı olarak halifeye; İslâm dinine yardım etmek ve İslâmiyet’i yaymak maksadıyla her yıl Hindistan’a sefer yapmayı vaadetti.

Yanıt Açıklaması: Karlukların Mâverâünnehr’in tamamından çıkarılmaları Kılıç Tamgaç Han Mesûd b. Hasan (1160-1167) döneminde oldu.

Yanıt Açıklaması: Türk Hakanlığın islam’a girmesinde Sâmânîlerin ve Ebû Nasr Sâmânî gibi mutasavvıf şahsiyetlerin oynadığı rol, hakanlığın inanç yapısını büyük ölçüde etkilemiştir.

Yanıt Açıklaması: Saray muhafızlarından yatgaklar, sarayın gece nöbetini tutmakla görevli idiler. Gündüz nöbetlerini tutanlara ise turgak denmekte idi. Doğru cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: Jauhar töreni, düşman askerlerinin eline geçmek istemeyen esirlerin ailesiyle birlikte kendilerini yakarak öldürdükleri törene verilen addır.

Yanıt Açıklaması: Hakan, taht iddiasında bulunanlar karşısında ya da jeopolitik haklarını propaganda etmek için hakan ve han unvanın yanına kara (büyük), arslan, togan (doğan), tamgaç (büyük), kadır (muktedir), kılıç (kararlı), bilge ve uluğ sıfatlarını getirebilmekteydi.

Yanıt Açıklaması: Saray muhafızlarından yatgaklar, sarayın gece nöbetini tutmakla görevli idiler. Gündüz nöbetlerini tutanlara ise turgak denmekte idi. Onlar hakanı sadece saray- da değil, saray dışında korumakla da mükelleftiler. Yatgak ve turgakların başında sübaşı bulunuyordu. Doğru cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: Hakanlık devri para birimlerinden en meşhuru, Tamgaç Han İbrahim (1041-1068) ve onun parlak iktisadi devrine izafeten söylenen tamgaciyye veya müeyyidü’l-adliyye dirhemleri idi. Doğru cevap D şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Türk Hakanlığında siyasi çekişmelerden ziyade sosyal, ekonomik, sanat, bilim, eğitim ve din alanlarında ülkesinde yürüttüğü reform faaliyetleri ile gündeme gelen han Tamgaç Han İbrahim’dir.

Yanıt Açıklaması: Şiddetli çarpışmalardan bir netice çıkmadı. Ancak o arada aniden patlak veren kar fırtınası ordusunun büyük çoğunluğu sıcak bölgelerden toplanmış bulunan Caypal’ın bütün hesaplarını alt üst etti ve onu Sebüktegin ile anlaşmak zorunda bıraktı.

Yanıt Açıklaması: Dandanakan Muharebesi, Asya’da hâkim bulunan iki Türk Devleti arasında 23 Mayıs 1040 yılında meydana gelmiştir.

Yanıt Açıklaması: Yatgak Karahanlı saray muhafızlarına verilen isimdir. Diğerleri ise çeşitli yazışmalarda veya mali konularda görevli olup yönetimin birer parçası durumundadır.

Yanıt Açıklaması: 1020 yılında Kirat’a geldiğinde buranın hâkimi Sultan Mahmud’a itaat ederek halkıyla birlikte İslâm dinini kabul etti. Ardından Sultan Mahmud bölgenin İslâmlaşması için gerektiği kadar görevliyi tayin ettikten sonra Gazne’ye döndü.

Yanıt Açıklaması: I, II ve III maddelerin hepsi Maveraünnehr Fethinin sonuçlarıdır.

Yanıt Açıklaması: Alptegin tarafından zapt edildikten sonra önemli bir merkez haline gelen Gazne, Hindistan’a açılan yolların kontrolüne imkân veren bir konumda; Zâbülistan yaylası üzerinde yer almaktadır. Genel görüşe göre Türk boylarına dayanan Alptegin tarafından kurulmuştur.