İlk Müslüman Türk Devletleri

Yanıt Açıklaması: İslâm tasavvuf anlayışında kutb, evrenin yönetiminden sorumlu olup aşağıdan yukarıya doğru, sayıları giderek azalmak suretiyle bir mertebeler silsilesi meydana getiren ‘veliler piramidi’nin en tepesindeki kişidir

Yanıt Açıklaması: Ruslarla müca­dele, İdil Bulgar Devleti tarihinin ikinci döneminde en önemli gündemi işgal etmiştir.

Yanıt Açıklaması: İdil Bulgar Devleti’nde çok sayıda şehrin mevcudiyetine, bölgede yüksek seviyede Türkİslam medeniyetinin yayılmış ve yazı kültürünün gelişmiş olmasına işaret etse de mezar kitabeleri ile Kul Gali’nin Kıssa-i Yusuf adlı manzumesi dışında İdil Bulgar Devleti’nden günümüze yazılı kaynak ulaşmamıştır. Bundan dolayı bu devletin tarihini daha çok İbn Hurdazbih, İbnu’l-Fakih, İbn Rüşd, İbn Fazlan, el-İstahrî, İbn Havkal, el-Mervezî, Ebû Hâmid el-Gırnâtî, Yakut el-Hamavî gibi Arap ve Fars coğrafyacı ve seyyahların eserleri ile Rus kroniklerinden öğreniyoruz. Yine başta Macar rahip Friar Julian olmak üzere bölgeyi ziyaret eden Avrupalı seyyahların eserlerinde Bulgarlarla ilgili sınırlı da olsa bilgiye rastlamak mümkündür.

Yanıt Açıklaması: Buğra Han Harun,  991 yılında Mâverâünnehr’in Fergana bölgesine girdi. Burada bastırdığı dirhemlerde kullandığı “melikü’lmaşrık” (doğunun hakanı), “zahîrü’d da’ve” (davet destekçisi) ve “Türk Hakan” unvanları onun kimliğini ve politik hedeflerini yansıtmaktadır. Özellikle “zahîrü’d-da’ve” unvanı ile İslam adına İslam’dan çıkmış olan Sâmânî devletinin topraklarına, yani İslam coğrafyasına girdiğini ifade ederek askerî müdahalesini meşru bir zemine dayandırmış olmaktadır.

Yanıt Açıklaması: XI. yüzyılın başında Türk Hakanlığı ülkesine doğudan yapılan saldırıları, Hıtâylar değil, Hıtâylar tarafından harekete geçirilen ve başlangıçta Moğolistan’ın doğusunu, sonra da batısını işgal eden Moğol boyları gerçekleştirmekte idi.

Yanıt Açıklaması: Türkler arasında İslâmiyeti resmî din olarak kabul eden ilk devlet ise İdil (Volga) Bulgar Devleti’dir. 922’de mucizevî bir hidayet eseri olarak İslâm’ı kabul eden Bulgar hükümdarı İlteber Almuş, Abbâsî Halifesi Muktedir Billâh’a bir elçilik heyeti göndererek kendisine İslâm dinini tebliğ edecek din bilginleri (fakihler), cami ve kale yapımına yardımcı olacak ustalar istemiştir.

Yanıt Açıklaması: Abbasiler tarafından yıkılan devlet Tolunoğullarıdır.

Yanıt Açıklaması: İdil Bulgar devleti. Cevap E'dir.

Yanıt Açıklaması: Esed’in ölümünden sonra Horasan valiliğine o bölgeyi iyi tanıyan Nasr b. Seyyar getirildi (738). Mâverâünnehr halkını zorla itaate almaya çalışmaktan ziyade Türkler ve diğer kavimlerle Araplar arasında çatışmaya sebep olan unsurları ortadan kaldırmaya çalıştı ve oldukça başarı sağladı. Türklerle iyi ilişkiler kurdu ve aldığı akıllıca tedbirler sayesinde Türkleri İslâm idaresine alıştırdı. Doğru cevap D'dir.

Yanıt Açıklaması: Emevî halifeleri arasında seçkin bir yeri olan Ömer b. Abdülaziz hilâfet makamına gelince faaliyetlerini tasvip etmediği idarecileri görevden aldı. Horasan valisi Yezid b. Mühelleb’i de azlederek yerine Cerrah b. Abdullah el-Hakemî’yi tayin etti. O devlet yönetiminde ve fetih harekâtında önceki halifelerden farklı bir siyaset takip etmekte kararlıydı. Nitekim Mâverâünnehr ve Türkistan’da ganimet elde etmek amacıyla yapılan fetihleri durdurdu; fethedilen topraklarda ise halkla iyi ilişkiler kurarak İslâmiyet’in gönülden benimsenmesini sağlamayı hedefledi. Bölge halkını küçük düşürücü, Müslümanlardan nefret ettiren haksız muamelelere ve vergilere son vermek istiyordu. Cerrah b. Abdullah’a gönderdiği mektupta İslâmiyet’i kabul edenlerden alınan cizye ve haracı kaldırmasını istedi. Takip edilen yeni siyaset kısa sürede meyvelerini verdi ve Mâverâünnehr halkı akın akın İslâm’a girmeye başladı. Doğru cevap D’dir.

Yanıt Açıklaması: Kâfûr’dan sonra tahta Ali’nin oğlu Ahmed tahta çıkmış, ancak onun hâkimiyeti de uzun sürmemiş ve 969’da Fatimîler Mısır’I  işgal ederek Ihşidilere son vermişlerdir.

Yanıt Açıklaması: 905 yılında ise Abbasîler Tulunî Devleti’ne tamamen son vermişlerdir.

Yanıt Açıklaması: Deri hastalıkları bilimi ile travmatoloji alanındaki çalışmalarıyla bütün İslam dünyasında ün kazanan Hoca el-Bulgarî (XII. yüzyılın ilk yarısı)dir.

Yanıt Açıklaması: Bulgarların iç ve dış işlerinde bağımsız hareket etmeleri, Hazarlara rağmen İslamiyet’i kabul etmeleri ve Hazar ülkesinden gelen ticaret gemilerinden Bulgar hükümdarının gümrük vergisi alması, Hazarların Bulgarlar üzerindeki hâkimiyetinin sınırlı olduğuna işaret etmektedir.

Yanıt Açıklaması: Türkler’le Müslüman Araplar arasında VII. yüzyılın ortalarına doğru başlayan ve XX. yüzyılın ilk çeyreğine kadar devam eden ilişkileri mücadele, hizmet ve hakimiyet dönemi şeklinde üç bölümde incelemek mümkündür. Mücadele dönemi Hz. Ömer zamanındaki İslâm fetihleri sırasında başlamıştır.

Yanıt Açıklaması: Hakanlığı kuran veya hanedanlığı temsil eden boyun hangi boy olduğuna dair ortaya atılan tezler Çiğiller, Edgişler ve Yağmaları işaret etmektedir. Seçeneklerde yer alan bu boylardan biri Edgişler olduğu için doğru yanıt B'dir.

Yanıt Açıklaması: Türkler’i hizmetine alan ilk Abbâsî halifesi el-Mansur’dur.

Yanıt Açıklaması: Ahmed’in Fustat’a ulaştığı 868 yılı, Tulunîlerin kuruluş tarihi olarak kabul edilmektedir. Bununla birlikte Mısır’da ondan önce de Türk kökenliler valilik yapmış ve bundan dolayı çok sayıda Türk askeri bölgeye gelip yerleşmişti. 870 yılında Berka ve İskenderiye şehirlerinin de Ahmed b. Tulun’un idaresi altına geçmesiyle Mısır’ın tamamında Tulunîlerin hâkimiyeti kurulmuş oldu. 905 yılında ise Abbasîler Tulunî Devleti’ne tamamen son vermişlerdir.

Yanıt Açıklaması: Semerkand’ın fethiyle Müslümanlar Mâverâünnehr’e hakim olmuş, Soğdlular da bir süre için İslâm devletine tabi olmak zorunda kalmışlardı.

Yanıt Açıklaması: 969’da Fatimîler Mısır’ı işgal ederek Ihşîdîlere son vermişlerdir