İlk Müslüman Türk Devletleri

Yanıt Açıklaması: ismail

Yanıt Açıklaması: Karı ve koca arasında tok tok, yani anlaşmazlık olduğunda boşanmak mümkündür. Toplumda üst tabakayı, asaletli kimseleri, yani boy beyleri temsil etmek için kullanılan tabir tüplüğ eren veya tüplüğ yıldızlığ'dır.

Yanıt Açıklaması: Buğra, ilig, kadır gibi tâbi sıfatını haiz birinci derecedeki hanedan üyeleri, metbû tanıdıkları hakana karşı geniş bir serbestliğe sahiptiler. Yönettikleri bölgede merkezdeki idari yapının benzeri kendilerine ait idari teşkilatları, ordusu v.s. vardır. Komşu devletler ile ilişkileri doğrudan yürütebilir, savaşlar ve anlaşmalar yapabilirdi. Hakana karşı temel yükümlülükleri, hutbede ve paralarında hakanın adını zikretmek ya da başka birinin adına yer vermemek, istenildiğinde hakanın ordusuna katılarak ortak düşmana karşı savaşmak ve hakana ait yani merkezi otoriteye ait vergilerini ödemekti.

Yanıt Açıklaması: Gaznelilerde devlet yönetimi bizzat sulayana bağlıdır. Sultan yasama, yürütme ve yargı yetkisini Allah’tan alır ve onun adına uygulardı. Hiç kimse sultanın yetkilerini sınırlandıramazdı. Sultan savaşlara genel olarak bizzat ordunun başında katılırdı. Bir sultanın hâkimiyetini gösteren sembol hutbe ve sikkeydi.

Yanıt Açıklaması: Hakanların ilk Müslüman atası Satuk Buğra Han’a İslâm’ı anlatan ve Müslüman olmasına vesile olan Ebu Nasr Sâmânî mürşid mertebesinde bir mutasavvıf idi. Doğru cevap B şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Afganistan dolaylarında kısmen hakimiyet kurmuş olsalar da Samaniler Türk asıllı değil İran soylu bir devlettir.

Yanıt Açıklaması: Türkleri İslam dinini kabule sevk eden sebepler; Fetihler, Ticari ilişkiler, Gök Tanrı ve Allah inancı ve Sufilerin tebliğidir. Doğru cevap A’dir.

Yanıt Açıklaması: 751 yılı Temmuz ayında Ebû Müslim’in kumandanı Ziyad b. Salih ile Çin’in Kuça valisinin sevk ve idare ettiği ordular arasında başlayan Talas Savaşı beş gün devam etmiş ve iki ateş arasında kalan Çin birlikleri ağır kayıplar vermiş başkumandan da canını zor kurtarabilmiştir. Türkler’in Müslüman Arapları desteklediği Talas Savaşından sonra Çin artık Batı Türkistan için bir tehdit unsuru olmaktan çıkmıştır. Savaştan önceki yıllarda Batı Türkistan’da sarsılmış olan Türk nüfuzu Talas Savaşından sonra yeniden tesis edilmiştir. Hz. Ömer devrindeki fetihler sırasında başlayan Türk-Arap mücadelesi uzun süre devam etmiş ve bu yüzden İslâmiyet Türkler arasında fazla rağbet görmemişti. Talas Savaşından sonra bu mücadele yerini barış ve dostluğa bırakmıştır. Doğru cevap A’dır.

Yanıt Açıklaması: Vali, nâib, şehir kadısı, hatîbi ve muhtesibi (ahlâkın ve esnafın zabıtası) gibi taşraya özgü mansıpların varlığı şehir divanlarının olduğuna da işaret etmektedir. Kaleler de mustahfız denilen kale komutanları vardı. Atlı posta işlerini ile meşgul olanlara eşkinci, köylerde beyin haberini taşıyanlara çalığ denirdi.

Yanıt Açıklaması: Horasan ve Hârizm’de baş gösteren karışıklıklar yanında Selçukluların sebep olduğu gelişmeler yüzünden Gazneliler Kirman bölgesiyle gerektiği şekilde ilgilenememekteydi. O arada Ahmed b. A1i Nuştegin’in de asker üzerindeki otoritesini yitirdiği anlaşılmaktadır. Zira Gazneli askerleri bölgede tecavüz ve hırsızlıklara başlamıştı. Durumun tahammül edilemez hale gelmesi üzerine Kirman ileri gelenleri Büveyhîlerden yardım isteyince onbin kişilik bir Büveyhî kuvveti Kirmana girdi. Yap›lan savaşta Ahmed’in bütün gayretlerine rağmen Hindlilerin zayıf kalması Gaznelilerin yenilgisine sebep oldu ve Ahmed’in ordusu dağıldı. Kendisi yakınlarından bir grup ile Nişabur’a gitti. Böylece 1034 yılı içinde Gazneliler’in Kirmân’daki hâkimiyeti sona erdi ve bölge tekrar Büveyhîlerin eline geçti.

Yanıt Açıklaması: Peşaver doğru cevaptır.

Yanıt Açıklaması: Arslan Han Süleyman ve diğer doğu hanedan mensuplarının siyasi politikalarını şöyle özetleyebiliriz: 1) Basmil, Çomul, Yabaku ve Hıtay gibi Türk-Moğol boylarının saldırılarını önlemek için onlara karşı savunma savaşları yaparak cihat etmek, 2)  Kalabalık nüfusa, sayısız mal ve mülke sahip olan bu atlı çobanların yurt bulma meselelerini dikkate alarak, Müslüman olup olmadıklarına bakmak- sızın onları ülkenin muhtelif yerlerine iskan etmek ve böylece onları askeri bir tehlike olmaktan çıkarmak; 3)  Bunun sonucu olarak hem onların askerî gücünden yararlanmak, hem de zaman içinde İslam sufî vaizleri vasıtası ile onları İslamlaştırmak.

Yanıt Açıklaması: İslamiyet, İdil Bulgarları arasında daha VIII-IX. yüzyıllarda yayılmaya başlamış, X. yüzyılın hemen başında da resmî din olarak kabul edilmiştir. Böylece bu tarihten sonra İdil Bulgar Devleti, İslam din ve medeniyetinin en kuzey sınırını teşkil etmiş ve bu medeniyetin Doğu Avrupa’daki temsilcisi olmuştur.

Yanıt Açıklaması: Sultan Mesud döneminde birden fazla isyan ile mücadele edilmiştir. Ahmed Yınaltegin İsyanı, Alâüddevle Muhammed Kâkûyî’nin İsyanı bunlardan başlıcalarıdır.

Yanıt Açıklaması: Meclis-i âlî (büyük divan) Karahanlılarda hakanın ya da vezirin başkanlık ettiği divandır. Bu divanın mensuplarının başkanlık ettiği diğer divanlar ise ikinci dereceden divanlardı.

Yanıt Açıklaması: Hısım-akraba anlamında oğuş, yaguk kişi, öz kişi ve uruğ turığ ifadeleri kullanı- lırdı. Yurç, hatunun küçük erkek kardeşi, ini ise kocanın küçük kardeşi için kayını ifade ederdi. Enişteye yezne, halaya kükü, dayıya tagay, bacanağa manija, halaoğlu ve yeğene çıkan, büyük kardeşin karısına yenğge, kocanın küçük kız kardeşine sinğil, büyük kız kardeşine eke, hatunun kız kardeşine baldız, büyük kız kardeşine yine eke deniyordu. Doğru cevap E'dir.

Yanıt Açıklaması: Köleye kul ve tegin dendiği gibi, erkek ve kız gözetilmeden genel anlamda köle için karabaş tabiri yaygın olarak kullanılıyordu.

Yanıt Açıklaması: Gazneli Devleti büyük devlet olmaktan çıkmıştır.

Yanıt Açıklaması: Sultan Ferruhzad dönemi 1052-1059 yıllarını kapsamaktadır. Doğru cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: Sultan Mahmud 1030 yılında vefat ettiğinde başkentte bulunan Muhammed komutanların desteğiyle tahta geçti.