İlk Müslüman Türk Devletleri

Yanıt Açıklaması: Medeniyetler arasındaki bilimsel rekabette Turanlıların en gözde eseri Yusuf Has Hâcib’in Kutadgu Bilig adlı eseridir. Yusuf Has Hâcib eserini takdim ederken, “Bu türden bir esere Çinliler Edebü’l-Mülûk, Maçinler Enîsü’l-Memâlik”, Doğu ülkesinin büyükleri Zînetü’l-Ümerâ, İrânlılar Şehnâme-i Türkî ve Turanlılar ise Kutadgu Bilig demektedirler.” diyerek bir mukayese yapmaktadır. Yusuf Has Hâcib (ö. 1070’den sonra) eserini, Balasagun’da yazmaya başlamış, Kâşgar’a giderek 1069 yılında orada tamamlayıp Doğu Türk hakanı Tamgaç Han Hasan b. Süleyman’a (1069-1103) sunmuştur. Bu eser edebî mahiyette Türkçe (Hakaniyye Türkçesi) kaleme alınan, manzum ve mensur nüshaları bulunan nasihatname ya da siyasetname türü bir klasik eserdir.

Yanıt Açıklaması: Toplumun en küçük nüvesi aile idi.

Yanıt Açıklaması: Türk Kağanlığı Hakan listesinde görüldüğü gibi devletin ilk hakanı Bilge Kadır Han'dır.

Yanıt Açıklaması: Muhammed

Yanıt Açıklaması: Beyhakî’ye göre Gazne, Niflabur, Rey, Belh, Büst, Tirmiz, Mekran, Puşenk, Gurgan ve Taberistan Gazneli ülkesinin belli başlı bölgeleridir.

Yanıt Açıklaması: Bahsedilen üç boyda dokuz boydan oluşan Karluk birliğinin üyesidirler.

Yanıt Açıklaması: Burhân ailesinin kurucusu Abdü’l-Azîz 1123 yılında öldü ve yerine oğlu Sadr Ömer geçti. Sadr Ömer, Kara Hıtay - Karluk ittifakına karşı yapılan Katvan Sa- vaşında (Eylül 1141) Selçuklular ve Batı Türk Hakanlığı yanında yer aldı.

Yanıt Açıklaması: Abbasî halifesi el-Kadir Billâh Kasım 1031’de ölmüş, yerine oğlu Kaim bi-Emrillâh geçmişti. Yeni Halîfe Sultan Mesud’dan biat almak için bir adamını elçi olarak gönderdi. Sultan bu elçiyi Belh şehrinde kabul etti. Daha sonra büyük bir merasimle Belh Ulu Câmiinde Halife Kaim bi-Emrillâh adına hutbe okundu. Mesud birkaç gün sonra yine merasimle yemin ederek yeni halifeye biat etti.

Yanıt Açıklaması: Han soyundan gelen pek çok kişi öldürüldü. Semerkand Hârizmlilerin yeni başkenti yapıldı ve Batı Türk Hakanlığı sona erdi (1212).

Yanıt Açıklaması: Yesevîlik Aşağı Seyhun boyları, Buhara ve Semerkand çevresinde meskûn olan Oğuzlar arasında hızla yayılarak siyasî şartlar paralelinde (bilhassa Moğol istilası ile) Oğuzların taşıyıcılığında Horasan, Anadolu ve Balkanlara kadar uzandı ve bugüne kadar ulaşan önemli etkilerin sahibi oldu.

Yanıt Açıklaması: Ortaçağ İslam kaynaklarında devletin bilinen ilk hakanı olan Bilge Kadır Han ve çocuklarının atası Afrâsyâb olarak kaydedilmektedir.

Yanıt Açıklaması: Mesud kardeşi Muhammed ile taht mücadelesine giriştiği sırada, Ali Tegin’e desteği karşılığında Huttâl vilayetini vermeyi vaad etmişti. Ancak Mesud kısa sürede tahta çıkınca Ali Tegin’e ihtiyaç kalmamış, tabiatıyla Huttâl da ona verilmemişti.

Yanıt Açıklaması: Sultan ve Haseki Karahanlı hanedanına mensup kadınlar tarafından kullanılmış unvanlardan değildir.

Yanıt Açıklaması: İslâmiyet’i devlet dini olarak benimseyen ilk büyük Müslüman Türk devleti kabul edilen Karahanlılar, 893 yılında Sâmânîler’e mağlup olarak merkezleri Talas (Taraz) şehrini terk edip Kaşgar’a çekilmek zorunda kalmışlardı. D

Yanıt Açıklaması: 1038 Mayıs’ında Gazneli ordusu ağır bir yenilgiye uğradı. Tuğrul Bey’in üvey kardeşi İbrahim Yınal, on iki gün sonra Nişabur önlerine gelerek şehri teslim aldı ve Mesud adına okunan hutbeyi Haziran 1038’de es-Sultânü’l-Muazzam unvanıyla Tuğrul Bey adına çevirdi. On gün kadar sonra da Tuğrul Bey Nişabur’a geldi ve Sultan Mesud’un tahtına oturdu.

Yanıt Açıklaması: Çözülemeyen Karluk meselesi, hem Batı Türk Hakanlığı’nın Müslüman olmayan Karahıtây hakimiyeti altına girmesine, hem de Büyük Selçuklu devletinin çöküşüne zemin hazırlarken, İslam’ın doğu sınırının Müslüman olmayan Türk-Moğol unsurların istilasına açık hale getirmiştir.

Yanıt Açıklaması: Türk hakanlığında medreselerin temel işlevi, imam, müezzin, hatib, vâiz ve müftü gibi halkın dinî ihtiyaçlarına cevap veren memurların yetiştirilmesi yanında, yargı işlerinden, sulama ve vergi meselelerine kadar bir çok alanda etkin olan kadılık, muhtesiblik, kâtiplik, tercümanlık, istihbarat, noterlik, elçilik, nâibik, valilik ve vezirliğe kadar devletin bürokrat ihtiyacını karşılamaktı.

Yanıt Açıklaması: Doğu Türk Hakanlığı hakanı İbrahim b. Ahmed Karlukların sebep olduğu kaostan dolayı Kara Hıtayları ülkeye davet ederek yönetimi devretmiştir.

Yanıt Açıklaması: Sultan Muhammed tahta geçtiği sırada sadâkatlarini sağlamak için kumandanlara, memurlara, saray mensuplarına ve askerlere mâl-i bîat adı altında seksen milyon gümüş para dağıtmıştır.

Yanıt Açıklaması: Sultan Tuğrul Bey’in 1063 yılında vefatı üzerine bu kez Selçuklu tahtına çıkan Alp Arslan'dır.