Orta Asya Türk Tarihi

Yanıt Açıklaması: Yıldırım Bayezid ile Timur arasında cereyan eden ve Ankara Savaşı ile sonuçlanan mücadelenin nedenlerini şu başlıklar altında sıralayabiliriz. 1. Erzincan Emîrliği Meselesi 2. Anadolu Beylerinin Şikâyeti 3. Sivas’ın Timur Tarafından Alınışı 4. Mülteciler Meselesi (Karakoyunlu Kara Yusuf ve Sultan Ahmet Celayiri’nin Bayazid’a sığınması)

Yanıt Açıklaması: Hanlığın başkenti başta Kırım şehri, daha sonra Bahçesaray şehri idi. Eskiden beri bölgede var olan Cenevizlilerin bu kavgalara müdahalesi ile Büyük Orda Hanı Seyit Ahmed’in aynı sırada Kırım’a askerî seferler düzenlemesi, kuruluş aşamasını yeni tamamlayan hanlığı son derece zor durumda bıraktı. Bunun üzerine hanlıkta güçlü bir konuma sahip olan Şirin kabilesinin Beyi Eminek Mirza Osmanlı Devleti’nden yardım istedi. Osmanlı Rusya ile tekrar mücadeleye girişse de (1787-1792) yarımada geri alınamadığı gibi Kırım Hanlığı bu mücadelenin sonunda Rusya tarafından ilhak edildi.

Yanıt Açıklaması: Kafkasya’nın Dağıstan kuzey kısmında ve Terek’in güneyinde, Hazar Denizi kıyısında ya- yılan Kumukların, VI. yüzyıldan itibaren Hazar Devleti sınırları içinde yer aldıkları ve doğrudan Hazar boyu oldukları söylenmektedir. Yine Karaçay-Malkarlı ve Kırım Türk- lerinden koptukları veya Kıpçak ve Oğuz boyları ile yerli Kafkas halklarının kaynaşması neticesinde bir Türk boyu olarak meydana geldikleri yönünde görüşler vardır. Müslüman olan Kumukların aynı zamanda eski Türk inancından gelme birçok geleneği ve inanışı devam ettirdikleri bilinmektedir. Doğru cevap b'dir.

Yanıt Açıklaması: Edigey’in ölümünden sonra Altın Orda’da birbirleriyle rekabet eden çok sayıda han ortaya çıktı. Kazak Hanlığı, Astrahan Hanlığı, Kasım Hanlığı, Sibirya Hanlığı, Kırım Hanlığı.

Yanıt Açıklaması: Astrahanîler Hanedanı Dönemi 1599-1756 tarihleri arasındadır. Doğru cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: Türkistan hanlıklarında din adamlarının siyasetteki etkisi fazladır ve güçlü bir eyalet bürokrasisi olduğu için bu iki ifade yanlıştır. Hanlıklarda en üst düzey yönetici handır ve hanlıklar kalabalık bir bürokrasi ağı ile yönetilmiştir. Doğru cevap B.

Yanıt Açıklaması: Özbek Han (1312-1341) gençken tahta çıksa da onun döneminde Altın Orda, adına yakışır bir şekilde “altın dönemi”ni yaşadı. Onun zamanında bütün ülkede İslamiyet yayıldı, imar işleri hız kazandı. Bununla birlikte gerek İslamiyet’in yayılmasından önce, gerekse de sonrasında hanlar, bütün dinlere karşı müsamahalı davrandı, Rus din adamlarını bütün yükümlülüklerden muaf tuttular. Rus Kilisesi’ne böyle imtiyazlar kendi hükümdarları tarafından dahi verilmemiştir ki, birçok Rus araştırmacı, Altın Orda döneminde Rus Kilisesi’nin tarihinin en rahat dönemini yaşadığı konusunda hemfikirdirler.

Yanıt Açıklaması: Aslında Orta Doğu’da Timur’a karşı koyacak büyük devletler yoktu. Bağdat’tan sonra Tekrit’i ele geçirdi. Buradan bölgedeki devletlere ve hâkimlere kendine bağlanmaları için mektuplar gönderdi. Erzincan Emîri Taharten, Karamanoğlu, Dulkadiroğlu, Kara Koyunlu, Ak Koyunlu beyleri, Sivas-Kayseri hâkimi Kadı Burhaneddin’e bu meyanda haber göndermişti. Memluk Sultanı Berkuk’a kalabalık bir elçi heyeti gönderdi. Bunların cevaplarını beklemeden ileri harekatına devam etti.

Yanıt Açıklaması: Tatarlar, İdil boyundaki en kalabalık Türk boyu ve Rusya’da nüfus bakımından Ruslardan sonra gelen ikinci etnik gruptur.

Yanıt Açıklaması: Altın Beşik Efsanesi: Fergana’da kurulan Hokand Hanlığı’nın hükümdarları Alim Han’dan itibaren kendilerini han ilan edince meşruiyetlerini güçlendirmek için bu efsaneyi üretmişlerdir.

Yanıt Açıklaması: 1993 yılında yeni anayasayla beraber Tuva Cumhuriyeti adı ve Tuva Cumhuriyeti’nin dili Tuvaca’dır maddesi kabul edilmiştir

Yanıt Açıklaması: Vergilerin toplanmasını teminen Altın Orda’nın hâkim olduğu bütün topraklarda “darugalık” adı verilen yeni bir teşkilat kuruldu ve bu teşkilatın başına “darugalar” getirildi. Darugalar, fethedilen bölgelere tayin edilip sivil ve askerî işlerle meşgul oluyorlardı.

Yanıt Açıklaması: Yarkend Hanlığı’nda ise Sultan Abdurreşid Han döneminde Kaşgar şehrinde 360 hücreli ve iki katlı Reşidiye Medresesi ve Hanlık Medresesi, Yarkend’de ise Yeşil Medrese ile Aksu ve Hoten gibi hanlığın diğer şehirlerinde de çok sayıda medrese inşa edilmiştir. Buhara Hanlığı’nda ise Abdülaziz Han Medresesi, Kukeldaş Medresesi, Nadir Divan Bey Medresesi inşa edilen medreselerden bazılarıdır.

Yanıt Açıklaması: Büyük Bulgar Devleti'nin kurucusu, Kubrat Han'dır.

Yanıt Açıklaması: Özbek Han (1312-1341) gençken tahta çıksa da onun döneminde Altın Orda, adına yakı- şır bir şekilde “altın dönemi”ni yaşadı. Onun zamanında bütün ülkede İslamiyet yayıldı, imar işleri hız kazandı.

Yanıt Açıklaması: Hazarların Bizans ile tesis ettikleri işbirliği ve izledikleri siyaset ile faaliyetleri neticesinde Sasani Devleti oldukça güç kaybetmiş ve yıkılış sürecine girmiştir. Doğru cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: Türkistan Hanlıkları içinde Özbeklerin kurduğu ikinci devlet olan Hive Hanlığı Harezm’de ortaya çıkmıştır. Harezm, Aral Gölü’nün hemen güneyinde, Amu-Derya (Ceyhun, Oxus) Nehri’nin aşağı mecrası boyunca uzanan bölgenin adıdır. Doğru cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: Şahruh’un vefatından sonra hanedan üyeleri arasında ciddi bir mücadele yaşandı. Şahruh’un oğlu büyük astronom ve matematikçi Uluğ Bey, oğlu Abdüllatif tarafından öldürüldü, baba katili sıfatıyla altı ay sonra kendisi de öldürüldü (1449).

Yanıt Açıklaması: “Yurt”, “han yurdu”, “saray yurdu” anlamına gelen “orda” kelimesi ise ancak 1290’larda ortaya çıkmıştır.

Yanıt Açıklaması: Timurlular devrinde askerî düzen temelde onlu sistemdi. Arap kaynaklarına göre ordunun esas muharip kısmı 25-30 bin civarındaki Türk ve Moğollardan başka İranlılardan da bir miktar asker kullanıyordu.