Orta Asya Türk Tarihi

Yanıt Açıklaması: Göktürklerin ilk dönemlerinde başında bulunan Bumin, 546 yılında Juan-Juanlara karşı isyan eden Tölesleri mağlup ederek, nüfus ve asker bakımından gücünü arttırdı. Artık kendisini tâbi oldukları Juan-Juan hükümdarı ile denk gördüğünden, Juan-Juan Hükümdarı A-na-kui’nin kızını istedi. A-na-kui bunu redetti. Bunun üzerine Bumin 552 yılında ani bir baskın düzenleyerek Juan-Juanları bozguna uğrattı. Bu zafer sonrasında İl Kagan unvanını alan Bumin, Ötüken merkezli Göktürk Devleti’ni resmen kurdu.

Yanıt Açıklaması: Çin hanedanları, Göktürklerde çıkan iç karışıklıklardan faydalanıp Göktürklere bağlı ve komşu bu milletlere ciddi bir tehdit oluşturmuşlar, bu da üçlü ittifakın yolunu açmıştır. Doğru yanıt 'D'

Yanıt Açıklaması: I. İtil Bulgarları 1399’da Ruslarla yaptıkları savaşı kaybedince tamamen dağıldılar. Halkın büyük kısmı Kama Nehri’nin kuzeyindeki Kazan Nehri boyunca göç ederek buralara yerleştiler ve bölgeyi tamamıyla Türkleştirdiler. 1437 senesinde kurulan Kazan Hanlığı’nın esas nüfusunu Bulgar-Kıpçak karışımı Müslüman halk meydana getirmiştir. Bugün de bu Müslüman Bulgarlar, “Kazan Türkleri” diye anılmaktadır. II. Karadeniz kuzeyindeki bozkıra, Doğu Avrupa- Batı Sibirya bozkır bölgelerinin tamamına Deşt-i Kıpçak yani Kıpçak Bozkırı denilmektedir.

Yanıt Açıklaması: Asya Hunlarından beri devam eden Dulo isimli hükümdar ailesi soyundan gelen Kubrat (Kurt); VII. Yüzyılın ilk yarısında Karadeniz ve Kuzey Kafkasya arasında dağınık halde yaşayan ve bir kısmı sınırları Karadeniz’e dayanan Göktürklere; bir kısmı ise Pannonia merkezli devlet kuran, hakimiyetlerini Kafkaslara kadar genişleten Avarlara tabii yaşayan Bulgarları istiklal mücadelesi için bir araya getirdi. Mücadeleler sonucunda Kubrat, Azak Nehri’nin kuzeyindeki saha merkezli olmak üzere Dnyeper bölgesinde Büyük (Magna) Bulgar Devleti’ni kurdu(635) ve yeni devletin ilk Hanı oldu. Kısa sürede sınırlarını doğuda Don boylarına, batıda ise Bug Nehri’ne kadar genişletti. Kubrat Han devleti kurduktan sonra İstanbul’a elçi göndererek Bizans İmparatoru Herakleios (610–641)’la antlaşma imzaladı. İmparator Herakleios, Avar-Sasani ittifakına karşı yeni bir müttefik bulması açısından Büyük Bulgar Devleti’nin varlığını kabul etti ve Kubrat Han’a hediyeler göndererek ona Patrik unvanı verdi. Büyük Bulgar Devleti, kurucusunun 665 yılında ölümünden sonra fazla yaşayamadı.

Yanıt Açıklaması: Bilgiler ışığında bazı Türk boyları arasında anlaşmazlıkların olduğu sonucuna ulaşılabilir.

Yanıt Açıklaması: Kaşgârlı Mahmud’un Divânu Lügati’t-Türk (DLT)’ünde ayrı ayrı damgalarıyla 22 boy ve Reşîd üd-din’in Câmi’üt-tevârih’inde ise 24 boy hâlinde görebiliyoruz. Ayrıca Câmi’üttevârih’te Boz-ok ve Üç-ok tasnifi yapılmıştır ve damgalardan başka her boyun “ongun”u yâni “uğuru” yer almıştır: Boz-ok’lar: Kayı, Bayat, Alka-evli (Alka-bölük), Kara-evli (Kara-bölük), Yazır, Döğer, Dodurga, Yaparlı (DLT’de yok), Afşar, Kızık (DLT’de yok), Beğdili, Karkın (DLT’de yok. Bunun yerine Çaruklu). Üç-ok’lar: Bayındır, Peçene, Çavuldur, Çepni, Salur, Eymür, Alayuntlu, Yüreğir, İğdir, Büğdüz, Yıva (Iva), Kınık.

Yanıt Açıklaması: Göktürklerle olan savaşlar esnasında Türgişler 717 yılında Sulu adlı bir Kara Türgiş çor’unu kagan seçtiler. Göktürklerden ayrılan bir kısım halk da bu yeni kagana tabi oldu. Talas’ın kuzeybatısındaki Balasagun Şehri’ni merkez yapan Sulu, batıdan gelen Arap akınlarına karşı durarak Maveraünnehir’deki Türklerin tutunmalarını sağladı. Arap ordularının Türkistan sahasındaki ilerlemelerinde yerli beylerin mukavemeti veya ittifak yapmak istememeleri bir yana en büyük engel Sulu’nun başlık ettiği Türgiş ordularıydı. Türgişler İslamiyet’e değil Arap sultasına karşı büyük mücadeleler verdi.

Yanıt Açıklaması: Tao klasik Türk nizamını devam ettirmiştir. Tao’ya göre, “Türk süvarileri kurt, Çinliler düve gibidir”.

Yanıt Açıklaması: İslamiyeti ilk kabul eden Karahanlılar devletinin etnik kökenleri, Karluklara dayanmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Gerçekleştirdiği seferlerin sonucu olarak Fatih kabul edilen Mukan Kağan, izlediği siyaset ile ÇinSasani-Bizans arasında Göktürk devletini emperyal bir güç haline getirmiştir.

Yanıt Açıklaması: Lebunium Savaşı'nda (1091) Peçeneklerin Bizans karşısında bozguna uğramasında etkin olan Türk boyu, Kıpçaklardır.

Yanıt Açıklaması: Çin kaynaklarına göre başlarda Gaoche (Yüksek Arabalı) ve ardından Töles boyları arasında görülen ve 603 yılından itibaren Göktürklere karşı isyan ettiği bildirilen Uygurlar, Türk kaynaklarında ilk kez Orhun Yazıtları’nda 717 yılındaki isyanları sebebiyle anılmışlardır.

Yanıt Açıklaması: Möngke Han, aşırı genişleyen imparatorluğu daha kolay idare edebilmek için kardeşlerinden Kubilay’ı Çin’e, Hülâgü’yü ise İran’a göndermişti. Hülâgü’nün beraberindeki  ciddi  miktarda Moğol ile birlikte 1256 yılında Ceyhûn nehrini geçerek Horâsân’a girmesiyle Yakındoğu’da Moğol hâkimiyetinin ikinci devresi başlamış oldu. Hülâgü evvela 1256 yılında Alamût’u ele geçirerek buradaki İsmâîlî hâkimiyetine, ardından da 1258 yılında Bağdad’a girerek Abbâsî hilâfetine son verdi.

Yanıt Açıklaması: Babasından altı ay kadar önce ölen Cuci’nin mirası  oğlu Batu’ya intikal etti. Cuci’nin soyundan gelen hanların idare ettiği Altın Ordu Devleti iki buçuk asrı aşkın bir süre Karadeniz’in kuzeyine ve Deşt-i Kıpçak’a hâkim oldu.

Yanıt Açıklaması: Cengiz'in Moğol veraset yasasına göre veliaht ilan ettiği ve ölümünden sonra tahta çıkan oğlu, Ögedey'dir.

Yanıt Açıklaması: Oğuz Yabgu Devleti’nin tarihi hakkında bilgiler bu kadardır. Yabgu Devleti zamanında Oğuzlar, Üç-ok ve Boz-ok diye ikili teşkilat halindeydiler. Bu boyların adlarını iki kaynakta, Kaşgârlı Mahmud’un Divânu Lügati’t-Türk (DLT)’ünde ayrı ayrı damgalarıyla 22 boy ve Reşîd üd-din’in Câmi’üt-tevârih’inde ise 24 boy hâlinde görebiliyoruz. Ayrıca Câmi’üttevârih’te Boz-ok ve Üç-ok tasnifi yapılmıştır ve damgalardan başka her boyun “ongun”u yani “uğuru” yer almıştır: Boz-ok’lar: Kayı, Bayat, Alka-evli (Alka-bölük), Kara-evli (Kara-bölük), Yazır, Döğer, Dodurga, Yaparlı (DLT’de yok), Afşar, Kızık (DLT’de yok), Beğdili, Karkın (DLT’de yok. Bunun yerine Çaruklu). Üç-ok’lar: Bayındır, Peçene, Çavuldur, Çepni, Salur, Eymür, Alayuntlu, Yüreğir, İğdir, Büğdüz, Yıva (Iva), Kınık.

Yanıt Açıklaması: E şıkkı yanlıştır. Batı Göktürk Devleti T’ung Yabgu Kagan’ın ölümünden sonra bir daha eski gücüne kavuşamamıştır. Ülkede büyük bir kargaşa hâkim olmuştur. Bu durum ileride Çin’in bölgeyi hâkimiyet altına almasını kolaylaştırmıştır.

Yanıt Açıklaması: Uygur Kaganlığı'nın kuruluşundan sonra sınırlarını genişleterek Yenisey ve Kerülen'e kadar genişleten Uygur Kaganı Bayan Çor'dur.

Yanıt Açıklaması: Çin Kaynakları, İslamiyet öncesi Türk Tarihi için en önemli kaynak grubunu oluşturmaktadır.

Yanıt Açıklaması: İlhanlı - Moğol Devleti'nin Suriye'deki ilerleyişini durduran güç, Memlüklerdir.