Orta Asya Türk Tarihi

Yanıt Açıklaması: IX. yüzyılın ortalarına kadar Hazar Devleti devamlı olarak büyüyen, oldukça geniş bir coğrafyaya ve farklı kavimlere hükmeden bir vaziyetteydi. Devlet ve toplumdaki değişime paralel olarak bozkırlı Hazar Türkleri askerî özelliklerini kaybetmeye ve orduyu ücretli yabancı unsurlara teslim etmeye başladı. Ulaşılan maddi güç ticareti ön plana çıkardı. Ül­kede dil, din ve ülkü birliği yok oldu. Zenginleşmenin doğal bir sonucu olarak toplumda hâkim olan sefahat, bozkır hayatı içerisinde dinamik bir hayat süren insanların şehirler­de kabuk ve kimlik değiştirmelerine yol açtı. Sahip olunan zenginlik ve kaybolan askerî disiplin ile sistem Hazarları, doğudan gelen Türk boyları başta olmak üzere birçok top­luluğun hedefi haline getirdi. Hakanlık başta olmak üzere müesseselerin bozulması, dev­leti oluşturan kavimler ile boyların kopma noktasına gelmesi, ayrıca Bizans başta olmak üzere komşu ülkelerin menfaat ve siyasetlerinin Hazarlarla çatışmaya başlaması, onları farklı cephelerden saldırılara maruz bıraktı. Nitekim ilk evvela idareleri altındaki boylar, devletler, kavimler isyan bayrağı açtı. Tüm bu olaylar Hazar Devleti’nin yıkılışında önemli etkiye sahiptir. Doğru cevap B'dir.

Yanıt Açıklaması: X.yüzyılda İslam kültür dairesine girmiş olan İtil Bulgar Devleti Hükümdarı Almış Han, İsmini Emîr Cafer bin Abdullah olarak değiştirmiş ve 920-921’de Abbâsî Halifesi Muktedir Billah’a mektubunu götüren elçi göndermiştir. Mektubunda halifeden İslamiyet’i öğretecek din âlimleri, İslami müesseseler inşa edecek ustalar ve Hazarlara karşı yapılacak kale ile diğer masraflar için para göndermesi ricasında bulunmuştur. Halife bu isteği kabul ederek, mektubunu okumak ve hediyelerini teslim etmekle görevli meşhur İbni Fadlan’nın da yer aldığı elçilik heyeti yollamıştır. İtil Bulgar ülkesine giderken Elçilik heyeti 922 yı­lında Bulgar ülkesine ulaşmış ve o tarihten itibaren İtil Bulgar Devleti Abbasî halifelerine bağlı bir Müslüman ülkesi, Bulgarlar ise Doğu Avrupa’da Türk-İslâm kültürünün ilk tem­silcisi durumuna gelmişlerdir. Doğru cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: Çin kaynaklarına göre başlarda Gaoche (Yüksek Arabalı) ve ardından Töles boyları arasında görülen ve 603 yılından itibaren Göktürklere karşı isyan ettiği bildirilen Uygurlar, Türk kaynaklarında ilk kez Orhun Yazıtları’nda 717 yılındaki isyanları sebebiyle anılmışlardır.

Yanıt Açıklaması: Üç-ok’lar: Bayındır, Peçene, Çavuldur, Çepni, Salur, Eymür, Alayuntlu, Yüreğir, İğdir, Büğdüz, Yıva (Iva), Kınık.

Yanıt Açıklaması: 1227- 1241 yıllarında hüküm süren Ögeday Hanın komutanlarından Baycu Noyan Anadolu Selçukluları bu savaşta yenerek Anadolu'da bir asır sürecek Moğol hakimiyeti başlatmıştır. Doğru cevap D şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Cengiz Han daha sağlığında, mülayim karakteri ve şefkâtli tutumu ile ön plana çıkan Ögedey’i veliaht tayin etmişti. Cengiz Han’ın vefatının ardından, verasetin kurultay tarafından onaylanmasına kadar, devleti Cengiz Han’ın en küçük oğlu Tuluy idare etti. Ögedey ancak 1229 yılı ilkbaharında Kerülen nehrindeki Kodege adasında tertip edilen büyük kurultayın ardından, vasiyet gereğince, kardeşi Çağatay ve amcası Otçigin Noyan tarafından ellerinden tutulmak suretiyle kağan olarak tahta oturtuldu. Doğru cevap D'dir.

Yanıt Açıklaması: Kıpçakların konuştuğu lehçe Türkçe içerisinde oldukça önemli bir yer işgal etmiştir. Bunların yanında, 1303 senesinde İtalya tüccar ve misyoner birisince Kırım’da kaleme alınan, içerisinde iki bin beş yüz Kuman-Kıpçakça kelime ile İncil’den tercümeler ve Katolik ilahiler bulunan Latince, Farsça, Kuman-Kıpçakça sözlük Codex Cumanicus, onlardan kalan eşsiz hatıra olmuştur.

Yanıt Açıklaması: Mete hükümdarlığı döneminde Hun devletini emperyal bir güç haline getirirken toplumun refahını oldukça artırmış ve ülkeyi bir cazibe merkezine dönüştürmüştür. Doğru cevap B şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Tarım, paranın kullanılışı, ticaret ve gemi inşası gibi işler Hunların yaşadığı devirde değil daha sonraları ortaya çıkmıştır. Hunları ekonomik güçleri temelde hayvancılıktan ileri gelmekteydi.Cevap : 'D'

Yanıt Açıklaması: İlk dört seçenek hükümranlık alameti olup bunların yanında bir de 'yay' vardır. 'Ok' çeldiricidir. Yanıt 'E'

Yanıt Açıklaması: Meclisteki tartışmalardan sonra kurtuluşu Çin’e bağlanmakta gören Ho-han-yeh ile onun hükümdarlığını tanımayan, Çin tahakkümünü reddeden ve Kuzey Moğolistan’da kendine bağlı kuvvetleri takviye eden bağımsızlık taraftarı Çi-çi arasında uzun bir taht mücadelesi başladı. Çi-Çi kardeşini mağlup ederek Orhon Nehri civarındaki başkenti ele geçirdi. Bunun sonucunda Hun devleti ikiye ayrıldı (M.Ö 54).

Yanıt Açıklaması: Hun Devleti M.Ö 54 yılında ikiye ayrılmıştır. Doğru cevap D şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Türk kelimesi ilk defa Asya Hun Hükümdarı Mo-tun’un mensup olduğu ailenin isminde (Tu-ku=Türk) karşımıza çıksa da, aynı soydan gelen ve aynı dili konuşan toplulukların genel adı ve devlet ismi olarak ilk defa Göktürkler tarafından kullanılmıştır.

Yanıt Açıklaması: Göktürk hükümdarları, ilk hükümdar Bumin zamanından beri “Kagan” unvanını kullanıyordu. Eski Türklerde bazı hükümdarlık alametleri bulunuyordu. Bunlar Altun Otağ, örgin (taht), tuğ (kurt başlı sancak), davul ve yay idi.

Yanıt Açıklaması: İmparator II. Theodosius’un, Balkanlar’da Hunlara karşı bir müdafaa hattı teşkil etme teşebbüsüne girişmesi, Doğu Roma’nın ağır mali kriz içerisinde bulunması, 446’da ortaya çıkan salgın hastalık ve 447’deki büyük İstanbul depremi gibi Doğu Roma’nın içine düştü­ğü çok zor şartları değerlendiren Attila, 447’de II. Balkan Seferi’ne çıktı. Doğru cevap D'dir.

Yanıt Açıklaması: İstilalar büyük göçlere ve katliamlara yol açmıştır. Dolayısıyla da Yakındoğu coğrafyasının etnik ve demografik açıdan değişimine neden olmuştur.

Yanıt Açıklaması: Derleyip toplayan anlamına gelen bu ünvan 'İlteriş'dir. Doğru yanıt 'A' seçeneğinde verilmiştir.

Yanıt Açıklaması: 582 yılına kadar Göktürk Devleti’nin doğu ve batı kanatları merkezi devletin bir parçası olduğu halde, bu tarihten sonra devletten koptu ve Doğu Göktürk, Batı Göktürk adında iki yeni devlet teşkil edildi. Çin siyasetiyle iki kardeş devlet birbirlerinin üzerine hareket edecek kadar düşman hale geldi. Doğru cevap C şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Karluklar, Kengineler, Kümidler, Gurlar ve Gucarlar Ak Hun bakiyesi olarak adlandırılmıştır. Doğru cevap E şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: M.Ö. binlerce yıldan İslamiyet’i kabule kadar geçen uzun süreç ve geniş bir coğrafi alandaki Türk tarihinin ele alınması birçok meseleyi de beraberinde getirmiştir. Bu meseleleri Türk tarihinin yapısından kaynaklanan beş temel üzerine bina etmek mümkündür. 1. Zaman birliği 2. Mekân birliği 3. Siyasi birlik 4. Devlet görüşündeki kadimlik, köklülük 5. Kaynak yeterliliği veya yetersizliği.