Orta Asya Türk Tarihi

Yanıt Açıklaması: Şahruh’un oğlu büyük astronom ve matematikçi Uluğ Bey, oğlu Abdüllatif tarafından öldürüldü, baba katili sıfatıyla altı ay sonra kendisi de öldürüldü.

Yanıt Açıklaması: O 1336 yılında Keş şehri yakınındaki Hoca Ilgar köyünda doğdu. 1360- 70 arasında Maveraünnehir’e hâkim olmayı başardı.

Yanıt Açıklaması: Mangıtlar Hanedanı Dönemi 1756-1920 yılları arasındadır.

Yanıt Açıklaması: Kanglı Tulubay’ın kışkırtmasıyla Canibek’in oğlu Berdibek, babasını öldürdü ve kendisi tahta çıktı (1357-1359). Bununla da yetinmeyip Berdibek, Emîr Tulubay’ın tavsiyesi üzerine 12 kardeşini de öldürdü. Ayrıca Berdibek’in takip ettiği politika ülkede hoşnutsuzluklara yol açtı ve daha hayattayken ona karşı yedi han rakip olarak ortaya çıktı. Kendisinden sonra tahta çıkarmak istediği oğlunun Berdibek’ten önce ölmesiyle han kendisini içkiye verdi ve bu düşkünlüğü yüzünden üç yıllık saltanattan sonra vefat etti. Böylece Batu (Sayın) Han sülalesi sona erdi. Berdibek Han’ın ölümünden sonra Altın Orda Devleti’nde yaklaşık 20 yıl sürecek olan fetret devri başladı.

Yanıt Açıklaması: Bölgedeki Tatarlardan ilk grup olan Tobol-İrtiş Tatarları kendi içinde Tümen, Tobol, Saz yöresi, Tevriz ve Tara Tatarları olarak beşe ayrılmakta ve Sibirya Tatarlarının en kalabalık grubunu meydana getirmektedirler.

Yanıt Açıklaması: Özbek Han, selefi Toktâ Han’dan daha aktif bir siyaset izledi. 1324 yılında ortaya çıkan Bulgar-Bizans anlaşmazlığında Özbek Han, Bulgar Knezi II. Georgiy Terteriy’i destekledi, ancak buna rağmen Bulgarlar mağlup oldu. Daha sonra Özbek Han Bizans İmparatoru III. Andronik’in kızı ile evlenerek imparator ile iyi ilişkiler kurdu. Bayalun Hatun olarak bilinen bu prenses, İslâmiyet’i kabul etti. Ancak Bayalun Hatun 1333 yılında İbn Batutta refakatinde babasını ziyaret için Konstantinopol’e gitti ve bir daha da geri dönmedi. Doğru cevap E'dir.

Yanıt Açıklaması: Timur 1376’da kendisine sığınan Toktamış Oğlan’ı Altın Orda’da saltanat mücadelesine girmesi için desteklemiş ve defalarca yenilip tekrar geldiğinde desteklemeye devam etmişti. Toktamış bu destekler sayesinde önce Altın Orda’nın doğu kısmında, daha sonra batı kanadında Emîr Mamay’ı yenerek (1381) Altın Orda’nın tamamına hâkim oldu.

Yanıt Açıklaması: Tuvalılar zaman zaman başkaldırmış olsalar da Çin hükümeti bu isyanları çok şiddetle bastırdı. Tuvalıların hâlen canlı bir şekilde anılarında yaşattıkları en büyük isyanları Aldan Maadır olarak bilinen “60 Bahadır” isyanıdır. İsyanların şiddetle bastırılması bir kısım Tuvalının batıya göçü neticesini doğurmuştur. Doğru cevap B’dir.

Yanıt Açıklaması: Takriben 1473 yılında Kazakların yeni hanı, Giray’ın oğlu Burunduk olmuş ve 1511 yılına kadar tahtta kalmıştır. Onun döneminde Kazak Hanlığı, Deşt-i Kıpçak’ın doğu ile merkezi bölgelerine tam anlamıyla hakim olarak kuruluş sürecini tamamlamış, yeni bir güç olarak ortaya çıkan Ebu’l-Hayr Han’ın torunu Muhammed Şibanî (Şahbaht) ise XV. yüzyılın son çeyreği boyunca onunla mücadele vermiştir. Ne var ki, bu mücadelede başarılı olamayınca Deşt-i Kıpçak’tan ayrılmak zorunda kalmıştır. Böylece Özbeklerle Kazaklar Şibanoğulları ile Tukay-Timuroğulları liderliği altında örgütlenen iki rakip halk olmuşlardır.

Yanıt Açıklaması: Timur’un vefatından sonra Timurlu devletinin yeni başkenti Herat olmuştur.

Yanıt Açıklaması: Batu Han 1255 ylında ölmüştür. 1255 yılı sonunda ölen Batu Han, kendisinden sonra taht için mücadelelerin ortaya çıkacağını ve oğlu Sartak’ın da tek başına bundan galip çıkamayacağını bildiği için, Büyük Moğol İmparatoru Mengü’den onu desteklemesini istedi.

Yanıt Açıklaması: II. Abdullah, 1561 yılında babası İskender’i Buhara’da tahta çıkarmasına rağmen, gerçek yönetici kendisi olmuştur. Doğru cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: Aruz Risâlesi: Bu eser, Babür’ün edebiyat nazariyatçılığı yönünü ortaya koymuştur. Aruz konusunda yazılan Türkçe ve Farsça benzerlerinden biraz farklı olan bu eserinde Babür, bilinen vezin, sanat ile nazım şekillerini, kendisinden ve başka şairlerden örnekler vererek açıklamıştır.

Yanıt Açıklaması: Hakaslar, Rusya Federal bölgelerinden Sibirya Federal Bölgesi’ndeki Hakas Cumhuriyeti’nde yaşamaktadırlar. Burası Orta Sibirya’nın güneyinde yer almaktadır. Cumhuriyetin ida^ri^ merkezi Abakan S¸ehri’dir. Komşuları Kemerovo Oblastı, Krasnoyar (Kızılyar) Kray, Tuva ve Altay cumhuriyetleridir. Hakasya’nınenmeşhur abidelerinden biri İskit Hükümdarı’na a^it olan Salbık Kurgan’dır. Yine bölgenin Türklerin anayurtlarından biri olduğuna da^ir en önemli ispat Tagar Kültürü’ne a^it olduğu söylenen Boyar Kaya Resimleri’dir. Doğru cevap c'dir.

Yanıt Açıklaması: Rusya ilk kez Şir Gazi Han (1714-1728) döneminde Hive’ye işgal amaçlı bir askerî birlik göndermiş, ancak Hive hanı, Aleksandr Bekoviç-Çerkasskiy komutasındaki Rus askerlerini katletmiştir. Bu felaket uzun yıllar Rusya’nın hanlığa yönelik yeni bir sefer düzenlemesine engel olmuştur.

Yanıt Açıklaması: BABÜRLÜLER DEVLETİ (1526-1858) Temelleri Babür tarafından atılan ve kısa sürede Hindistan ile Afganistan’da yükselen Babürlüler, Batılılar tarafından Moğul (Mughal) diye adlandırılmıştır.

Yanıt Açıklaması: Kırım Hanlığı'nın Osmanlı himayesine girdiği dönemde yönetimde olan Kırım Hanı Mengli Giray ve Osmanlı Padişahı Fatih Sultan Mehmet'tir.

Yanıt Açıklaması: Cengiz Han, mükemmel kumandanlığı ve tecrübeli devlet adamlığı ile kendisini ispatlayan en büyük oğlu Cuci (öl. 1227)’ye Altay Dağları ve Batı Sibirya’dan başlayarak İdil-Ural bölgesi ve ötesini verdi. Bunlara ilâveten Cuci Han’a batıda “Moğol atlarının basabileceği her yer”i fethetme hakkı da tanındı. Böylece Deşt-i Kıpçak olarak da bilinen bu coğrafyada “Cuci Ulusu”nun temelleri atıldı. Doğru cevap D'dir.

Yanıt Açıklaması: Altın Orda’nın hâkim olduğu bütün topraklarda darugalık adı verilen yeni bir teşkilat kurulmuş ve bu teşkilatın başına “darugalar” getirilmiştir. Vergilerin toplanması ve asayişin muhafazasından darugalar sorumluydu. Doğru cevap E'dir.

Yanıt Açıklaması: Kendini bir Cihangir ve İslam memleketlerini müfsitlerden temizleyen bir şahsiyet olarak gören Timur ile kendini Anadolu’da İslam aleminin gaza bayrağının taşıyıcısı ve Selçuklu’nun mirasçısı olarak gören Yıldırım Bayezid 28 Temmuz 1402 (28 Zilhicce 804) tarihinde sabahın erken saatlerinde karşı karşıya geldiler. Sabah erken saatlerde  başlayan savaş akşama doğru sona erdi.