Orta Asya Türk Tarihi

Yanıt Açıklaması: İdil boyunda eski Türk inancı ve İsla^miyet unsurları da taşıyan bir Hıristiyanlık içinde yaşayan ve dilleri Batı Hunca’nın özelliklerini taşıyan C¸uvaşların etnik menşeine da^ir bazı görüşler vardır. Hazarların, Avarların ya da Burtasların bakiyeleri oldukları, Türkleşmiş Fin-Ugordan geldikleri veya İdil boyu Bulgarlarının Müslüman olmamış kitlelerinin yerli Fin-Ugorlarla karışmalarıyla teşekkül ettikleri öne sürülmektedir. Doğru cevap e'dir.

Yanıt Açıklaması: Büyük Selçuklulardan itibaren Orta ve Doğu Anadolu’nun İran’da kurulan devletlere bağlı sayılması ve Bizanslılara karşı yaptıkları faaliyetlerle Gaziler Sultanı sayılan Osmanlı Padişahları için bu gaza topraklarının meşru hâkimiyet alanı sayılması düşüncesidir. Yıldırım Bayezid ise Rumeli ve Anadolu’dan oluşan yeni bir siyasi yapı kurmak için faaliyete geçmişti. O Anadolu’nun siyasi birliğini sağlamak amacıyla yaptığı faaliyetlerini meşrulaştırmak için Mısır’daki Abbasi halifesinden Selçuklu Sultanlarına verilen Sultanü’r-Rum unvanını istemişti. Yıldırım Bayezid’in 1395 de Suriye’den Mısır’a dönmüş olan Berkuk’a elçi gönderip Rum ülkesinde sultan olmak için halifeden teşrif istemiş olduğunu ve Berkuk’un da bunu gönderttiğine dair bir bilgi mevcuttur.

Yanıt Açıklaması: Kalmuk istilasına karşı imkân elde edebilmek adına Kazakların Küçük Cüz hükümdarı Ebu’l-Hayr Han, Rus himayesine yönelmiştir. Bu tabiiyet talebi her ne kadar Kalmuklara karşı askerî yardım ve Kazaklar arasında Ebu’l-Hayr’ın kendi konumunu güçlendirme gayesiyle yapılmış olsa da uzun vadede Rusların Kazak topraklarına sahip olmasını başlatan en önemli etken olmuştur. Dönemin Rus çariçesi Anna İvanovna (1730-1740), Küçük Cüz’ün hanı Ebu’l-Hayr ile hemen diplomatik ilişkileri başlatmış ve kısa vadede bu tabiiyet Rusya’ya Orenburg kalesini inşa imkânı vermiştir. Bu kale Rusya’nın önemli bir askerî, idari, ticari ve dinî merkezi olmuştur. Ebu’l-Hayr Han’ın ölümünden sonra Rusya ile ilişkilerini sürdüren Küçük Cüz, 1785’ten itibaren yavaş yavaş Rusya’nın doğrudan müdahalelerine maruz kalmış, 1824 yılında da Ruslar Küçük Cüz’de hanlık makamını ortadan kaldırmışlardır.

Yanıt Açıklaması: 1702 yılında tahta çıkan Ubeydullah Han (1702-1711) döneminde ise merkezî otoritenin güçlendirilmesi için pek çok kabile beyi devlet görevlerinden alınarak onların nüfuzu kısıtlanmış, gelirin artırılmasına yönelik olarak da yaklaşık 1/3 oranında paranın ayarıyla oynanarak kur ayarlaması yapılmış ve başta Cuybarî Hocalarınınki olmak üzere vakıf arazilerinden vergi alınmaya başlanmıştır. Ancak hanın bu uygulamaları uzun yıllardır hanlıkta güç ve nüfuz oluşturan kişi ve grupları ciddi manada rahatsız etmiş, paranın değerinin düşürülmesi de neredeyse bütün bir hanlık halkının hana tavır almasını gündeme getirmiştir. Sonunda Ubeydullah Han 16 Mart 1711’de suikasta uğradığı gibi sarayı ve hazinesi de yağmalanmıştır.

Yanıt Açıklaması: 1809 yılından itibaren tahtta gördüğümüz Ömer Han (1809-1821), ilk iş olarak devletin gücünü artırmak adına ağabeyi döneminde küstürülen veya hanlıktan kovulan soyluları geri kazanmıştır. Ura-Tepe ile Hocend şehirlerinin yöneticilerinin tabiiyet istekleri kabul edilmiş, Deşt-i Kıpçak’ta yaşayan Kazaklardan bir kısmı itaat altına alınmış, 1816 yılında da Türkistan (Yesi) şehri hanlık topraklarına dâhil edilmiştir.

Yanıt Açıklaması: Timur devletinin merkezî toprakları Batı Türkistan olmasına rağmen nüfuz alanı Moskova’dan Delhi’ye Doğu Türkistan’dan İstanbul’a kadar uzanıyordu. Bütün bu geniş alana defalarca seferler düzenlemiş ve söz konusu coğrafyayı bir idare altında toplamayı başaran ilk ve tek Müslüman hükümdar olmuştur. Timur’un cesur bir asker, etrafındaki dengeleri gözetecek bir siyaset adamı, doğru insanlara doğru görevler verebilen, gerektiğinde katı kararlar alabilen dirayetli bir lider olduğunda bir şüphe yoktur. Ancak dönemin tarihleri biraz dikkatli okunduğunda bir devlet tesis etmek için bireysel zekadan daha fazlasına; tarihi ve kültürel bir mirasa sahip olmak gerektiği anlaşılır. Timur da sahip olduğu zengin kültürel mirası devletini tesis ederken kullanma becerisini göstermiş bir şahsiyettir. Onun sahip olduğu kültürel miras tek yönlü değildi.

Yanıt Açıklaması: 27 Eylül 1990’da Yakut Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti hâkimiyetini ilan etmiştir. Doğru cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: Halkının esas unsuru Özbeklerden oluştuğu için Özbek Hanlıkları olarak da isimlendirilen hanlıklar Batı Türkistan’da kurulmuş olup Buhara Hanlığı, Hive Hanlığı ve Hokand Hanlığı’ndan oluşmaktadır. bunlardan ilki olan  Buhara Hanlığı; Buhara Özbek Hanlığı, Mâverâünnehr Özbek Hanlığı veya Mâverâünnehr Özbekleri gibi isimlerle anılmaktadır. Türkistan Hanlıkları içinde Özbeklerin kurduğu ikinci devlet Hive Hanlığıdır ve Harezm’de ortaya çıkmıştır.

Yanıt Açıklaması: Cengiz Han’ın (öl. 1227) daha hayattayken fethettiği toprakları Moğol geleneklerine göre kendi oğulları arasında paylaştırması neticesinde Büyük Moğol İmparatorluğu’na bağlı yeni uluslar ortaya çıktı. Cengiz Han, mükemmel kumandanlığı ve tecrübeli devlet adamlığı ile kendisini ispatlayan en büyük oğlu Cuci (öl. 1227)’ye Altay Dağları ve Batı Sibirya’dan başlayarak İdil-Ural bölgesi ve ötesini verdi. Bunlara ilâveten Cuci Han’a batıda “Moğol atlarının basabileceği her yer”i fethetme hakkı da tanındı. Böylece Deşt-i Kıpçak olarak da bilinen bu coğrafyada “Cuci Ulusu”nun temelleri atıldı. Ancak ulusun büyümesi ve tabii sınırlara erişmesi, Cuci’nin oğlu Batu Han (1227-1255) zamanında gerçekleştirilen II. Kıpçak Seferi neticesinde mümkün oldu.

Yanıt Açıklaması: Ka zak Hanlığı 1465-1847 yılları arasında 382 yıl hüküm sürmüştür. Doğru cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: İdil boyundaki Türk boyları Tatarlar, Başkurtlar ve Çuvaşlar olarak üçe ayrılabilir.

Yanıt Açıklaması: Tuva Cumhuriyeti’nin başkenti Kızıl’dır

Yanıt Açıklaması: Daha tahta çıkmadan önce İlhanlılarla karşı karşıya gelen Berke’nin hâkimiyeti de İlhanlılarla mücadele ile geçti. Coğrafi, stratejik ve ekonomik önem arz eden Azerbaycan ve Gürcistan topraklarını paylaşamamaları, Memlük Devleti’nin Altın Orda hanlarını, düşmanları İlhanlılara karşı devamlı kışkırtması gibi nedenler hükümranlığı süresince devam etti. Berke Han döneminin önemli gelişmelerinden biri de komutanlarından Nogay Mirza’nın Bizans üzerine başarılı bir sefer düzenlemesidir.

Yanıt Açıklaması: Sahaların diğer ismi Yakutlar'dır.

Yanıt Açıklaması: Daha Sartak ve Ulakçi hanlar döneminde Berke’nin gözlerinin tahtta olması, onun Hülâgû’den önce davranmasını sağladı ve 1256’da Berke, Altın Orda hanı oldu.

Yanıt Açıklaması: Timur öldüğü zaman hayatta sadece iki oğlu kalmıştı: Miranşah ve Şahruh. Timur, Miranşah’ın akli dengesindeki bozukluk nedeniyle onun idaresindeki yerleri (Azerbaycan ve buna bağlı yerler) bu oğlundan torunu olan Ömer Mirza’ya vermişti.

Yanıt Açıklaması: İlim adamı Uluğ Bey ve şair olan Hüseyin Baykara’nın hükümdarlık yaptığı devlet Timur Devleti’dir.

Yanıt Açıklaması: Hun boylarının Tuva coğrafyasında ortaya çıkmaları ise M. Ö. II. yüzyıla tekabül etmektedir.

Yanıt Açıklaması: Uygurlar Göktürkler'in yıkılması sürecinde önemli rol oynamışlardır. Doğru yanıt 'E'

Yanıt Açıklaması: Timur arasında cereyan eden ve Ankara Savaşı ile sonuçlanan mücadelenin nedenlerini şu başlıklar altında sıralayabiliriz. Erzincan Emîrliği Meselesi Anadolu Beylerinin Şikâyeti Sivas’ın Timur Tarafından Alınışı Mülteciler Meselesi (Karakoyunlu Kara Yusuf ve Sultan Ahmet Celayiri’nin Bayazid’a sığınması)