Orta Asya Türk Tarihi

Yanıt Açıklaması: 1218 yılında yaklaşık 450 Müslüman tacirden oluşan bir Moğol ticaret kafilesinin Hârezmşâh topraklarında bulunan Otrar’da saldırıya uğraması üzerine Cengiz Han 1219 yılında güçlü bir orduyla Hârezmşâhlar Devleti’ne karşı harekete geçti. Doğru cevap B'dir.

Yanıt Açıklaması: Yedi günün sonunda Mete hiç kimsenin beklemediği bir hareket yaparak Hun ordu saflarının birleştikleri yerden bir koridor açtı, büyük bir zillet ve utanç içindeki İmparatorun askerleriyle yavaş yavaş dışarıya çıkmasına izin verdi. Psikolojik olarak ezdiği İmparatoru teslim almak, Çin ordusunu tamamen yok ederek Çin’i ele geçirmek mümkün iken, kalabalık ve geniş Çin ülkesinde Türk kavminin kimliklerini kaybederek Çinlileşmesi endişesini taşıyan Mete, Çin’i ezmeyi ve tahakküm altına almayı yeterli bulmuştur. Bu seferden sonra M.Ö 197 bir antlaşma yapıldı. Bu antlaşmayla Mete Çin’i yıllık vergiye bağlamış, iki ülke arasında uzun yıllar sürecek ticari ilişkiler tesis etmiştir. Doğru cevap D'dir.

Yanıt Açıklaması: Askeri disiplinin kaybolması askeri güçlülüğün bir göstergesi değildir.

Yanıt Açıklaması: Cengiz Han, kurduğu muazzam imparatorluğu Moğol veraset kaidelerine göre sağlığında oğulları arasında taksim etmiş ve her bir oğluna önemli görevler vermişti: En büyük oğlu Cuci av işlerinden sorumlu idi. İkinci oğlu Çağatay yasanın uygulanmasına nezaret etmekteydi. Üçüncü oğlu Ögedey ülkenin dâhilî işlerini yürütürken, en küçük oğlu Tuluy askerî işleri tanzim etmekteydi. Doğru cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: Yabgu unvanı, eski Türk devletlerinde rütbe olarak kagandan sonra gelmektedir. Oğuz Kagan Destanında Oğuz’un dedesinden bahsedilirken yabgu adı kullanılır.

Yanıt Açıklaması: Hazar Devleti, ana karakter itibariyle Göktürk devlet teşkilatını esas alan bir idari yapıya sahiptir. Doğru cevap C şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Sabarlar (Sabirler), 5-6. yüzyıllarda Batı Sibirya ile Kafkasların kuzey bölgesinde mühim tarihî rol oynadığı bilinen Türk topluluğudur. Türkçe olan Sabar kelimesi “sab+ar”dan meydana gelmiş olup “sapan, yol değiştiren, başıboş kalan, serbest” manasındadır. Doğru cevap E şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Kubilay Kağan, Moğol İmparatorluğu’nun son büyük hükümdarı olmuştur. Onun vefatından sonra İlhanlı ve Altın Ordu hükümdarları büyük hana olan tâbiiyet bağlarını yavaş yavaş koparmışlardır.

Yanıt Açıklaması: Peçeneklerin siyasi tarihleri Lebunium savaşı sonucu nihayete ermiştir. Doğru cevap B şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Kitanlar Uygurları savaşta yenip yurtlarından sürmüşlerdir. Bundan sonra Kırgızlar,bir daha ancak Cengiz Han'ın bir tebaası olarak güçlenebileceklerdi.

Yanıt Açıklaması: Boylar halinde yaşayan Peçenekler, bir devlet vücuda getirememişlerse de, savaş zamanlarında aralarında siyasi birliğini sağlayarak bir liderin önderliğinde teşkilatlanmışlardır.

Yanıt Açıklaması: Turkhia, Turkia şeklinde Türkiye tabiri ilk defa Bizans kaynağı Menandros’ta görülmüştür. VI. asırda Orta Asya, IX-X. asırlarda İtil’den Orta Avrupa’ya kadar olan saha Türkiye olarak adlandırılmıştır. XIII. asırda Mısır ve Suriye’ye, XII. asırdan itibaren ise Anadolu’ya Türkiye denilmiştir.

Yanıt Açıklaması: Çok hukuklu bir yapıya sahip olan Hazar Devleti’nde hukuki işleri yürüten yedi hakim bulunmakta idi. Bu hakimlerden ikişer tanesi Yahudi, Hristiyan ve Müslüman toplumlara tahsis edilmiş, eski Türk dininde olanlara da bir hakim ayrılmıştı. Ülkede Müslümanların başında görevlendirilen ve “Hazz” adı verilen bir kimse vardı.

Yanıt Açıklaması: Savaşlar milletlerin kültürünü ve dinini etkileyecek sonuçlar doğurmuştur sonucu çıkarılabilir, zira savaş dahilindeki etkileşimler ile milletler farklı dinleri tanımakta ve etkilenmektedir.

Yanıt Açıklaması: Tahta çıkış tarihi bilinmeyen Hükümdar Rua zamanında ağırlık merkezi Macaristan sahası olan Hun Devleti emperyal güç haline gelmeye başladı. Rua, ülkesine gelen Romalılarla barış görüşmesi yapmaya hazırlandığı bir sırada vefat etti (434). Bunun üzerine Hun yönetimini Attila ve Bleda üstlendiler. Türk devlet teşkilatında daima büyük kardeşin tahta çıkması kesin olmayıp, şehzadeler arasında en liyakatlisinin başa geçmesi geleneği var olmasına rağmen, Bleda Hun Hükümdarı olmuştur. Fakat üstün kabiliyetlerinden dolayı 445 tarihinde Bleda’nın ölümüne kadar devletin idari-askeri bütün işlerini Attila yürütmüş, bu tarihten sonra da devletin tek hakimi olmuştur.

Yanıt Açıklaması: I. Göktürk Devleti'nin kurucusu ve kuruluş tarihi, şu şekilde eşleştirilir: Bumin Kağan / 552

Yanıt Açıklaması: Çaka Beyi ve Selçuklularla işbirliği yaparak Bizans’a karşı savaşan topluluk Peçeneklerdir. Doğru cevap E'dir.

Yanıt Açıklaması: Oklar anlmında da olan bu boyun aslında ayrı bir etnik köken temsil etmediği ve Göktürk'lerin bir parçası oldukları kabul edilir. Doğru yanıt 'E' şıkkında verilmiştir.

Yanıt Açıklaması: Hazarlarda genel olarak eski Türk inanç ve kültürü hakim olsa da, Hazar ülkesinde birçok din bir arada yaşamış, engin din hürriyetinin sonucu olarak değişik dinler Hazar topraklarında misyonerlik faaliyetlerine girişmişler ve inançlarını yaymışlardır. Ülkede camiler, kiliseler ve sinagoglar yan yana yer almıştır. Hazarların esas ve uzun süre bağlı kaldıkları dinleri Gök Tanrı Dini idi. Hazarlar arasında ilk devirlerden itibaren görülen ve küçümsenmeyecek sayıda yayılmaya başlayan bir diğer din de Hristiyanlıktı. Kafkasya, Azerbaycan, Güney Rusya ve Kırım’da Hristiyanlık VI. yüzyıldan itibaren yayılmaya ve yerleşmeye başlamıştır. Hazarlar arasında Müslümanlık da yayılmaya başlamış ve İslam mücahitleri; Ermenistan, Güney Kafkasya ve Hazar ülkesinde fetihler yaparken dinlerini de yaymaya çalışmışlardır. Hazarların X. yüzyılda Ruslar karşısında güç duruma düşmeleri ve 965’te Hakan’ın Harizmlilere sığınması, çok kalabalık Hazar kütlelerinin İslamiyet’e girmesine sebep olmuştur. Bunlar yanında Hazarların Hz. Musa şeriatını benimseyerek Musevi dinine girişleri Ortaçağ’dan beri şaşırtan ve tartışılan bir hadise olmuştur.

Yanıt Açıklaması: Başkenti Bulgar şehri olan ve İtil, Kama nehirlerinin birleştiği alanda kurulan İtil Bulgar Devleti, VII-XV. yüzyıllar arasında varlığını koruyabilmiştir.