Orta Asya Türk Tarihi

Yanıt Açıklaması: Astrahaniler ve Mangıtlar Buhara Hanlığı döneminde hüküm sürmüştür. Hive Hanlığı zamanında 1804-1920 yılları arasında hüküm sürmüş hanedanlık Kongratlardır. Doğru cevap A.

Yanıt Açıklaması: Dede Korkut, Altın Orda devleti ile ilgili temel kaynaklarımızdan biri değildir.

Yanıt Açıklaması: Özbek Han (1312-1341) gençken tahta çıksa da onun döneminde Altın Orda, adına yakışır bir şekilde “altın dönemi”ni yaşadı. Onun zamanında bütün ülkede İslamiyet yayıldı, imar işleri hız kazandı. Doğru cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: Rusların Sibirya’yı keşfettiği XVI. yüzyıl, dünyada her yönüyle sömürgecilik faaliyetlerinin başladığı bir devirdir.

Yanıt Açıklaması: Vergilerin toplanmasını teminen Altın Orda’nın hâkim olduğu bütün topraklarda “darugalık” adı verilen yeni bir teşkilat kuruldu ve bu teşkilatın başına “darugalar” getirildi. Darugalar, fethedilen bölgelere tayin edilip sivil ve askerî işlerle meşgul oluyorlardı. Berke Han döneminde Altın Orda’da “yam” (posta) teşkilatı da kuruldu.

Yanıt Açıklaması: 1989 yılının Nisan ayında O¨zbekistan’ın Fergana bölge- sindeki Ahıskalılar, burada çıkan ve büyüyen bir sokak kavgası neticesinde bu kez Türk kardeşleri O¨zbekler tarafından öldürüldüler. Bunun üzerine kısa bir sürede her şeylerini toparlayıp başka yer aramak zorunda kaldılar ve Azerbaycan, Türkmenistan, Kazakistan gibi yerlere göçtüler. Doğru cevap e'dir.

Yanıt Açıklaması: Kaynaklarda Buhara Hanlığı, Buhara Özbek Hanlığı, Mâverâünnehr Özbek Hanlığı veya Mâverâünnehr Özbekleri gibi isimlerle anılan siyasi yapıda birbiri ardı sıra üç hanedan işbaşına gelmiştir: Ebu’l-Hayrlılar (Şibanîler), Astrahanîler (Aştarhanîler, Tukay-Timurlular, Canıoğulları) ve Mangıtlar.

Yanıt Açıklaması: Yine bölgenin Türklerin anayurtlarından biri olduğuna dâir en önemli ispat Tagar Kültürü’ne âit olduğu söylenen Boyar Kaya Resimleri’dir.

Yanıt Açıklaması: Berke Han döneminde Altın Orda’da “yam” (posta) teşkilatı da kuruldu.

Yanıt Açıklaması: Hive Hanlığı (1511-1920) Türkistan Hanlıkları içinde Özbeklerin kurduğu ikinci devlet olan Hive Hanlığı Harezm’de ortaya çıkmıştır.

Yanıt Açıklaması: Timur’un Ön Asya seferinin özellikle Ankara Savaşın’nın sonuçları Osmanlı ve bölge tarihi bakımından önemlidir. Osmanlılar, Anadolu’nun siyasi birliğini sağlamayı başarmışlardı. Timur’un seferi sonunda bu siyasi birlik bozuldu ve başta Karamanoğlu Beyliği olmak üzere Anadolu beylikleri topraklarını genişleterek yeniden canlandılar.

Yanıt Açıklaması: Türkistan Hanlıkları içinde Özbeklerin kurduğu ikinci devlet olan Hive Hanlığı Harezm’de ortaya çıkmıştır. Cengiz Kağan tarafından 1221 yılında işgal edilen bölge kısa sürede toparlansa da, daha tahripkâr bir saldırıya Emîr Timur tarafından uğramıştır. 1371-1379 yılları arasında Emîr Timur tarafından düzenlenen dört seferle Harezm büyük yıkım yaşamıştır. Bu tarihten itibaren 1505 yılında Muhammed Han Şibanî tarafından fethedilinceye kadar Timurlu idaresinde kalmıştır. Takriben beş yıl Buhara Hanlığı idaresinde kalan bölge Muhammed Şibanî’nin 1510 yılında Merv Savaşı’nda yenilmesi üzerine Safevî Devleti’ne tabi olmuştur.

Yanıt Açıklaması: II. Abdullah 1561 yılında babası İskender’i Buhara’da tahta çıkarmasına rağmen, gerçek yönetici kendisi olmuştur. 1557’de Buhara, 1573’te Belh, 1574’te Hisar, 1578’de Semerkand, 1582’de Taşkent, 1583’te Fergana ona tabi olmuştur. Bütün bu başarılarının arkasında şahsi karizması ve kabiliyetinin yanı sıra Cuybarî Hocalarının desteği önemlidir. Yine 1583 yılında tahta çıkışında bu hocaların o dönemdeki şeyhleri Hoca Ebubekir Sa’d Cuybarî önemli bir rol oynamıştır. Han olduktan sonra da fetihlerine devam eden II. Abdullah, 1584’te Bedehşan, 1588’de Herat, 1589’da Meşhed gibi pek çok şehir ve bölgeyi fethetmiştir. Bunun yanı sıra 1583, 1593 ve 1595 yıllarında Harezm, yine 1595 yılında Yarkend Hanlığı’nı işgal etse de, bu işgaller kalıcı olmamıştır. II. Abdullah 8 Şubat 1598’de vefat etmiştir. II. Abdullah Han dönemi, Muhammed Han Şibanî’den sonra hanlığın en güçlü olduğu dönemdir. Bu husus sadece yapılan fetihlerle değil, imar ve iskân faaliyetleri ile de kendisini gösterir. Bu dönemde başta medrese ve camiler olmak üzere pek çok yapının inşa edilmesinin yanı sıra, sulama sisteminin, ticaretin ve yolların geliştirilmesi için önemli adımlar atılmıştır.

Yanıt Açıklaması: Kazan Hanlığı çöktükten sonra Ruslar, asker olarak kullanmak üzere Başkurtlara bazı imtiyazlar tanıdılar. Başkurtlar böylece topraklarını muhafaza ettiler, Hıristiyanlaştırma siyasetinden genellikle muaf tutuldular ve daha az vergi verdiler. Doğru cevap E'dir.

Yanıt Açıklaması: Ebu Said tahta geçmek için ihtiyacı olan desteği Argun kabilesinden ve Hace Ubeydullah Ahrar vasıtasıyla şehirli nüfustan sağladı. 1458’de Timurlu hâkimiyet sahası siyasi olarak bütünlüğünü kaybetmişti.

Yanıt Açıklaması: 1763 yılında tahta çıkan Narbuta Biy (Bey), hanedan üyeleri ve onları destekleyen hanlık soylularının muhalefeti ile uzun süre uğraşmak zorunda kalmıştır. Ancak isyanları bastırdıktan sonra fetih hareketlerine başlayabilen Narbuta Biy, hanlıkta istikrarı temin ettiği gibi iktisadi gelişmelere de ortam hazırlamıştır. Onun dönemiyle birlikte ilk kez hanlıkta fulus ismi verilen para darp edilmiş ve değer olarak bir fulus bir koyuna eşitlenmiştir. Bunun yanı sıra o başkent Hokand’da büyük bir saray inşa ettirmiştir.

Yanıt Açıklaması: Kazan Hanlığının 1552 yılında Ruslar tarafından yıkılmasını müteakip Tatarların tarihî gelişiminde büyük bir dönüşüm meydana geldi. Bu hadiseden sonra Tatarlar yurtlarından çıkarak dağıldılar ve bir daha devlet kuramadılar. Halk Ruslar tarafından şehirlerden ve ırmak kenarlarından kovuldu. Tatar soylularının bir kısmı Rus hizmetine girdi ve Hıristiyanlığı benimsedi. Halkın çoğu haraç ödemek ve çeşitli devlet yükümlülüklerini yerine getirmek mecburiyetinde olan “devlet çiftçisi” statüsüne geçti. Doğru cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: Hive Hanlığı, Han olduktan sonra Arapşahî Hanedanından İlbars, birbiri ardı sıra Harezm’in diğer şehirlerini fethetmiş, böylece otoritesi geniş bir sahaya yayılmıştır 1515 yılında kalabalık bir Özbek grubunun Deşt-i Kıpçak’tan bölgeye göçü ile konumu daha da kuvvetlenen İlbars Han, Türkmen kabilelerini de hanlığına tabi kılmıştır.

Yanıt Açıklaması: Araplar ile Çinliler arasında 751 yılında meydana gelen savaş, Talas Savaşı'dır.

Yanıt Açıklaması: Sibirya Tatarları bugün Tümen, Om, Novosibirsk, Tom, Tobol, Tara, Baraba, Kemero- vo havalisinde yaşamaktadırlar. Doğru cevap a'dır.