Büyük Selçuklu Tarihi

Yanıt Açıklaması: Ömer Hayyam,Yezdicerd ve İskender takvimlerini inceledikten sonra, bunları düzeltmektense yeni bir takvim tertibine karar vererek Celali Takvimini oluşturdu.

Yanıt Açıklaması: Eyyubiler Sancarın melikliği döneminde ilişki kurmadığı devletlerdendir.

Yanıt Açıklaması: Gazzali^, Nasihatü’l-Mülu^k adlı kitabını,Sancar için kaleme almıştır.

Yanıt Açıklaması: Atabeyin vazifesi, çocuk yaşta yanına verilen meliki her bakımdan yetiştirmek, bir bakıma tahta hazırlamaktı. Bu durum merkezi idarenin güçlü olduğu zamanlarda hiç bir sorun yaratmazdı. Fakat devletin zaaf gösterdiği hâllerde atabeyler, yanlarında bulunan şehzâdeler adına saltanat mücadelesine giriyorlardı. Eğer başarılı olurlarsa melik tahta oturur, kendileri de sultanın en yakınında yer almak suretiyle, çok önemli konumlara gelirlerdi. Saltanat davasını kaybetmeleri hâlinde ise, çoğunlukla şehzâdenin dul annesi ile evlenerek mevkilerini güçlendirirlerdi. Bulundukları yerde merkeze bağlı olmakla birlikte, zamanla denetimin zayıfladığı nüfuz alanları oluştururlardı. Ayrıca kendilerine verilen ikta topraklarının büyüklüğü nisbetinde hâkimiyetleri sağlamlaşırken, bir yandan iktalarının, diğer yandan unvanlarının oğullarına intikâl etmesiyle kendi hanedanlarını kurarlardı. Bildiğimiz atabegliklerin hepsi Büyük Selçuklu veya Irak Selçuklularına, dolayısıyla da Abbasî Halifeliğine tâbi olmuşlardır. Bununla birlikte atabeylerin, devletin zayıf zamanlarında devleti çöküşe götüren önemli sebeplerden birisini teşkil ettiği görülmektedir. Kendilerine verilen merkezden uzak, geniş ikta toprakları ile yanlarındaki şehzâdeleri devlete karşı pazarlık konusu yapabilmeleri en mühim dayanakları olmuştur. Özellikle Irak Selçuklularının son zamanlarında ümera, adetâ kendilerini zorla atabeg tayin ettirip, melikleri de rehin olarak yanlarında tutacak kadar büyük, fakat tahripkâr bir güç odağı durumuna gelmişlerdir. Doğru yanıt A’dır.

Yanıt Açıklaması: Toğteginliler 1154 yılında yıkılmıştır.

Yanıt Açıklaması: Atabeg Toğtegin, Dukak’ın ölümü üzerine onun bir buçuk yaşındaki oğlu Tutuş’u melik yaptı. Kendisi de onun atabegi olarak tek ve gerçek hâkim konumunda bulunuyordu.

Yanıt Açıklaması: Dımaşk Melikliği 1095 yılında kurulmuştur.

Yanıt Açıklaması: Selçuklu devrinin meşhur simalarından Ömer Hayyam, günümüzde daha çok rubaileriyle tanınır. Ancak o şairliğinin yanında İbn Sînâ ekolüne mensup büyük bir alim ve filozoftur. O cebir, geometri, astronomi, fizik, tıp ve müzikle uğraşmış, eserler vermiştir.

Yanıt Açıklaması: Nizamiye Medreseleri ise her şeyden önce vakıf kuruluşları idi. Yani müstakil bütçeleri, gelir kaynakları vardı; idarî ve eğitim personeline maaş veya aynî gelir ödenmekteydi. Öğrencilere ise yatıp kalkacakları odalar verilmekte, beslenme ihtiyaçları karşılanmakta, ayrıca burs da tahsis edilmekteydi.

Yanıt Açıklaması: Melikşah ölünce kardeşi Tutuş, onun yerine geçmek arzusuyla taht mücadelesine girmişti. Tutuş bu amaçla Âmid (Diyarbakır)’e geldiği sırada, yanında bulunan meşhur komutan Toğtegin’i oğlu Dukak’a atabey tayin etmişti (1093). Tutuş, Rey savaşında ölürken Toğtegin Berkyaruk’a esir düşmüştü. Sonra esir mübadelesi çerçevesinde salıverilen Toğtegin, Dımaşk’ta melik ilan edilmiş olan Dukak’ın hizmetine girdi. Toğtegin atabey unvanını, Dukak’ın Dımaşk melikliği döneminde de korudu. Daha sonra Melik Dukak da, onu kendi oğlu Tutuş’un atabeyliğine atadı. Atabey Toğtegin, Dukak’ın vasiyeti üzerine onun bir buçuk yaşındaki oğlu Tutuş’u meliklik makamına oturttu (1104). Kendisi de onun atabeyi olarak tüm idareyi eline aldı. Fakat daha sonra Tutuş adına okunan hutbeyi kesip, Dukak’ın kardeşi Ertaş’ı Dımaşk’a çağırdı. Melik ilân edilen Ertaş, atabey tarafından öldürülmekten korktuğundan ona karşı kuvvet toplamak üzere Dımaşk’tan kaçtı (Ekim 1104). Fakat yardım temin edemeyen melik yolda eceliyle vefat etti. Kısa bir süre sonra Melik Tutuş’un da ölmesi üzerine Toğtegin’in önünde hiç bir engel kalmadı. Dımaşk melikliği mirasına kendi adına el koydu. Doğru yanıt B’dir.

Yanıt Açıklaması: Sancar Dönemi, s.100-112

Yanıt Açıklaması: Öncüllerin tamamı Sultan ve Nizamülmülk'ün arasının açılmasında rol oynayan olaylardır.

Yanıt Açıklaması: İstihbarat Teşkilatı kurmayı reddeden hükümdar Alp Arslan’dır.

Yanıt Açıklaması: Soruda verilen bilgiler İldenizliler’e aittir.

Yanıt Açıklaması: Bu zamana kadar Türkiye Selçukluları, Danişmendliler, Artuklular ve Toğteginliler, Haçlı kralları ve kontlarının esir alındığı, ordularının imhâ edildiği pek çok zaferler kazanmışlardı. Bu başarılar Filistin ve Suriye’nin bütünüyle Haçlıların elinde birleşmesini engellemek gibi büyük bir kazanç sağlamıştı. Ancak Urfa’nın fethi her bakımdan bir dönüm noktası oldu. Bu olay İslâm Dünyası için ne kadar büyük bir sevinç ve özgüven kaynağı oldu ise, Hıristiyanlar için de o denli büyük bir üzüntü ve korkuya sebep oldu. Yakındoğu’da bundan böyle artık, sadece varlıklarını sürdürme mücadelesi vermek zorunda kalacak olan Haçlılara yardım için, krallar idaresinde İkinci Haçlı seferi düzenlenecektir. Ayrıca Zengi, Haçlılarla mücadelenin ancak el-Cezire, Suriye ve hattâ Mısır’da siyasî birlik sağlamakla mümkün olacağını düşünüyordu. Doğru yanıt E’dir.

Yanıt Açıklaması: Selçuklular zamanında Bağdad başta olmak üzere, önemli şehirlere tayin edilen, emrinde bir garnizonda bulunan askerî merkez valisine şahne adı verilmektedir.

Yanıt Açıklaması: Şemsülmülk İsmail, Zengi’ye haber yollayarak Dımaşk’ı kendisine teslim edeceğini bildirdi. Bu teşebbüsün ailesinin sonu olacağını gören annesi Zümürrüt Hatun’un emriyle 1135’de öldürüldü.

Yanıt Açıklaması: Selçuklularda sultanın ve sarayın güvenliğinden sorumlu hassa askerinin başına emir-i candar denir.

Yanıt Açıklaması: Mankışlak Hazar Denizinin doğu kıyısında yer alan ve bin kışlağ anlamına gelen bir yarımadadır. Oğuzların yurtlarından olup İdilden Harizme uzanan hareketli ticaret yolunun da üzerindedir.

Yanıt Açıklaması: Taklîd bir yerin, Halife veya Sultan tarafından bir melike, emire mülk olarak verildiğini bildiren vesika, bir başka deyişle temliknâmedir. Hâcib hükümdarın bir bakıma evi de sayılan sarayın en üst düzey görevlisi olup, Sultanın hükûmet/vezir de dahil sarayın dışı ile ilişkilerini düzenleyen görevlidir. Emir-i silah ise hükümdarın silahlarının bakımı, korunması ve taşınmasından sorumlu olan silahdarların komutanı olan bir saray görevlisidir. Biat ise bir hükümdarın veya halifenin iktidarını kabul ve tasdik etmek, ona kayıtsız şartsız itaât etmeyi taahhüt etmektir. Doğru yanıt D’dir.